Το πικρό ποτήρι: Ο Καποδίστριας, η Ρωξάνδρα και η Ελλάδα, της Λένας Διβάνη

Στα Ζευγάρια που έγραψαν την ιστορία της Ελλάδας, η καθηγήτρια της Νομικής και συγγραφέας Λένα Διβάνη, ανάμεσα σε άλλα εμβληματικά ζευγάρια από την πολιτική και κοινωνική σκακιέρα της χώρας, είχε συμπεριλάβει τον έρωτα του Ιωάννη Καποδίστρια για τη Ρωξάνδρα Στούρτζα, τη μόνη γυναίκα που αγάπησε.

Η συγγραφέας στο προλογικό σημείωμα του παρόντος βιβλίου υπογράφει αυτήν την επιλογή της ως μια επιλογή ουσιαστικά του ίδιου του Καποδίστρια, αυτού του πάντοτε μοναχικού, αμετακίνητου από τις Αρχές και τον σκληρό προσωπικό του κώδικα ηγέτη, που πορεύθηκε πάντοτε μόνος, εξ ου και η έξοδός του από το ανθολογικής φύσης βιβλίο σε ένα ολοδικό του.

Το πικρό ποτήρι: Ο Καποδίστριας, η Ρωξάνδρα και η Ελλάδα τον παίρνει από τη γέννησή του στη ενετοκρατούμενη βασίλισσα των Επτανήσων Κέρκυρα το 1776 και τον περνάει από όλες τις διαδρομές που χάραξε, μέχρι την τελευταία, έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος το 1831. Γόνος ευγενούς οικογένειας της άκρως ταξικά διχασμένης επτανησιακής κοινωνίας, ο Καποδίστριας είχε την τύχη με το μέρος του στο ξεκίνημα της ζωής του, μεγαλώνοντας με πιάνο, ιππασία και γνώσεις. Στα δεκαεπτά του, σαν όλους τους γόνους της ντόπιας αριστοκρατίας, έφυγε για σπουδές στην Πάντοβα. Εκεί γνώρισε την κατά δεκάξι έτη μεγαλύτερή του εκκεντρική Ελληνοιταλίδα αριστοκράτισσα Ιζαμπέλα Θεοτόκη-Αλμπρίτζι, η γοητεία της οποίας του κέντρισε το ενδιαφέρον, όπως και αντίστροφα. Αλλά δεν είναι αυτή η γυναίκα που τραντάζει τον νεαρό Καποδίστρια.

Ήταν η Ρωξάνδρα, η κόρη του φεουδάρχη Σκαρλάτου Στούρτζα και της Σουλτάνας, καταγόμενης από μια ένδοξη φαναριώτικη οικογένεια του ηγεμόνα της Μολδαβίας. Η Ρωξάνδρα δεν είναι ακόμα μία που έψαχνε κάποιον επιφανή γαμπρό όπως συνηθιζόταν τότε. Ο ερχομός του Καποδίστρια στα ανάκτορα του Τσάρου το 1809 αλλάζει τα πάντα. Αυτός ο άντρας είναι το πεπρωμένο της.

Αυτόν τον έρωτα, τον ανείπωτο, τον στοιχειωμένο κάτω από τα σερβίτσια της αριστοκρατίας και τους τύπους, αυτός που κρύφτηκε κάτω από τα βλέμματα του Ιωάννη και της Ρωξάνδρας, που χάθηκε τόσες φορές και άλλες τόσες επανεμφανίστηκε, αποτυπώνει εύγλωττα, με ρυθμό και συγ-κίνηση καρδιάς η συγγραφέας. Την ίδια στιγμή αναπτύσσεται όλο το κοινωνικό και πολιτικό υπόβαθρο της προεπαναστατικής Ελλάδας, η κοινωνία της Κέρκυρας και των Ευγενών, το παλάτι του Τσάρου και οι περιπατητές του, οι υπόγειες και φανερές διαδρομές όλων αυτών των πόρων μεταξύ τους καθώς το 1821 ζυγώνει, καθώς οι εμφύλιοι βάζουν φωτιά στον αγώνα, καθώς το Μεσολόγγι και το Ναυαρίνο γυρίζουν την παρτίδα, καθώς η Ελλάδα χρειάζεται έναν ηγέτη και ο Ιωάννης βάζει το όνομά του κάτω από τις υπηρεσίες της πρώτης εκείνης πατρίδας.

Η ένταση των συναισθημάτων και η ανάδειξη του ανθρώπινου παράγοντα πίσω από τις επίσημες ιστορίες που χρόνια διαβάζουμε για τον πρώτο κυβερνήτη, χαρακτηρίζουν το κείμενο, καθώς αυτό αποφεύγει ξεκάθαρα να γίνει κουραστικά υμνητικό ή γλυκερό. Παράλληλα, εισβάλλεις ευγενώς στον κλειστό κόσμο του Καποδίστρια, στον τρόπο που παιζόταν η παρτίδα στη ζωή του, ιδιωτική και δημόσια, και στον σκληρό πυρήνα της σκέψης του, εκείνης που δεν εγκατέλειπε ποτέ τον κώδικα συμπεριφοράς και προτεραιοτήτων που είχε χαράξει.

Από τη ζωή ως το θάνατο.