ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΜΕΙΣ. Η σωτηρία του πλανήτη ξεκινάει από το πρωινό μας, του Τζόναθαν Σάφραν Φόερ

“Όπως το έθεσε ο υδροβιολόγος και κινηματογραφιστής Ράντι Όλσον (Randy Olson), “Το κλίμα είναι πιθανότατα το πιο βαρετό θέμα που ο επιστημονικός κόσμος καλείται να παρουσιάσει στο κοινό”. Οι περισσότερες προσπάθειες που έχουν γίνει ως προς την αφηγηματοποίηση της κρίσης είναι ιστορίες επιστημονικής φαντασίας ή ιστορίες που, παρότι βασίζονται στην πραγματικότητα, αντιμετωπίστηκαν ως επιστημονική φαντασία. Η ιστορία της κλιματικής αλλαγής έχει πολύ λίγες εκδοχές που θα μπορούσαν να γίνουν θεατρικές παραστάσεις με πρωταγωνιστές παιδιά του νηπιαγωγείου, και καμιά εκδοχή που θα συγκινούσε τους γονείς τους μέχρι δακρύων. Φαίνεται εξαιρετικά απίθανο να επιτύχουμε τη μεταφορά της καταστροφής από το πέρα μακριά της νόησης στο εδώ κοντά της καρδιάς μας. Όπως έγραψε ο Αμιτάβ Γκος (Amitav Ghosh), “Η κλιματική αλλαγή είναι και κρίση του πολιτισμού μας, επομένως και της φαντασίας”. Εγώ θα έλεγα, είναι μια κρίση της πίστης μας.

Αυτό που μου αρέσει σε συγγραφείς σαν τον πολυδιαβασμένο Φόερ και σε δοκίμια σαν τα δικά του (βλέπε το Τρώγοντας ζώα) όπως το παρόν Το κλίμα είμαστε εμείς- Η σωτηρία του πλανήτη ξεκινάει από το πρωινό μας, είναι ότι παρεισφρύουν με κάποιον απροσδιόριστα γοητευτικό τρόπο ιστορίες που σε πληθαίνουν, σε πλαταίνουν, σε διευρύνουν ως νου. Ξεκινάς και σύντομα πέφτεις πάνω στην ιστορία της Κλοντέτ Κολβίν, της πρώτης μαύρης που αρνήθηκε να αλλάξει θέση στο λεωφορείο. Και πέρα από την ιστορία της Κλοντέτ, μαθαίνεις γιατί όλοι μαθαίνουμε ότι η πρώτη μαύρη με αυτήν την ιστορία ήταν η Ρόζα Παρκς. Να το μαρτυρήσω; Ήταν θέμα βιογραφικού. Η Κλοντέτ ήταν μια 15χρονη γκαστρωμένη από έναν πολύ μεγαλύτερο παντρεμένο και από φτωχή οικογένεια. Η ιστορία της δεν θα πουλούσε. Η Ρόζα από την άλλη ήταν 42 ετών, παντρεμένη, από αξιοσέβαστη οικογένεια, είχε παρακολουθήσει ουκ ολίγα σεμινάρια για την κοινωνική δικαιοσύνη, είχε επαφές με δικηγόρους και κόσμο που δραστηριοποιούνταν στο κίνημα. Το προφίλ της ταίριαζε να γίνει μια ηγετική μορφή, να εξελιχθεί σε μια ενδιαφέρουσα ιστορία που θα μάθει ο κόσμος. Η φωτογραφία της Ρόζα Παρκς στο λεωφορείο ήταν στημένη. Ο άντρας που κάθεται πίσω της δεν είναι ένας ενοχλημένος επιβάτης αλλά δημοσιογράφος σε ρόλο. Η δύναμη της ιστορίας ήταν μεγάλη.

Τέτοιες ιστορίες ενδύουν το κυρίως σώμα του βιβλίου, προσδένονται πάνω του και το κάνουν ένα απίστευτα ενδιαφέρον βιβλίο που έχει δραπετεύσει από τις πρώτες σελίδες από την ατμόσφαιρα κάποιου βαρετού δοκιμίου περιβαλλοντικής αγωγής και κινδυνολογίας. Έχει χιούμορ, πηγές και μαρτυρίες αυθεντικές, παράλληλες ιστορίες που με κάποιον τρόπο κουμπώνουν πάνω στην κλιματική αλλαγή που είναι το κεντρικό θέμα του βιβλίου.

“Το 2018, παρότι γνωρίζαμε περισσότερα από ποτέ σχετικά με την προερχόμενη από τον άνθρωπο κλιματική αλλαγή, είχαμε περισσότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από ποτέ, σε ρυθμό τρεις φορές πάνω από την πληθυσμιακή αύξηση. Υπάρχουν δικαιολογίες: η αυξημένη χρήση άνθρακα σε Κίνα και Ινδία, η ισχυρή παγκόσμια οικονομία, οι ασυνήθιστα δύσκολες καιρικές συνθήκες, που απαιτούσαν μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας για ψύχη και θέρμανση. Η αλήθεια όμως είναι μία: δεν νοιαζόμαστε. Οπότε τι γίνεται;”

Ο Φόερ στέκεται σε αυτήν την οξύμωρη απροθυμία των ανθρώπων που ενώ ξέρουν πια τόσα πολλά, έχουν τέτοια πρόσβαση και διάχυση γνώσης, εντούτοις αρνούνται να εγκαταλείψουν τις ανέσεις που το μοντέλο αυτό τους έχει σερβίρει. Σωτηρία του πλανήτη και εμείς να αγοράζουμε δύο κινητά το χρόνο, να μην συμμετέχουμε σε καμία δράση μείωσης του προσωπικού μας ενεργειακού αποτυπώματος δεν μπορεί να συμβεί. Είμαστε απρόθυμοι, λέει ο Φόερ. Το έχουμε αποδείξει κατ’ επανάληψη. Άλλωστε έχουμε πολύ σημαντικότερα πράγματα να κάνουμε την εποχή της σελφίτιδας…

“Η λήψη του πρώτου φωτογραφικού πορτρέτου ανθρώπου έγινε το 1839- ήταν μια σέλφι, ένα αυτοπορτρέτο. Ο Ρόμπερτ Κορνίλιους (Robert Cornilius) έφτιαξε, στο πίσω μέρος του οικογενειακού καταστήματος με λάμπες και πολυελαίους στη Φιλαδέλφεια, ένα κουτί στο οποίο προσάρμοσε έναν φακό που πήρε από ένα ζευγάρι κιάλια. Μόλις αφαίρεσε το κάλυμμα του φακού, έτρεξε στο σημείο του κάδρου του, έμεινε ακίνητος για πάνω από ένα λεπτό και έπειτα έτρεξε πάλι πίσω και ξαναέβαλε το κάλυμμα στη θέση του. Σήμερα, σχεδόν δύο αιώνες αργότερα, κάθε μέρα γίνονται ενενήντα τρία εκατομμύρια λήψεις αυτοπορτρέτων μόνο από χρήστες κινητών android. Πρόσφατες έρευνες εντόπισαν μια πάθηση στην οποία οι ασθενείς νιώθουν την ανάγκη να παίρνουν σέλφι και να τις ανεβάζουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τουλάχιστον έξι φορές τη μέρα. Ονόμασαν την πάθηση αυτή “χρόνια σελφίτιδα”.

Προκρίνει ως θεμελιώδεις τη συμμετοχή και μάλιστα μαζική, από κάτω, το γκρέμισμα των μύθων και των παλιών σαθρών οικοδομημάτων, την ατομική ευθύνη, τη συνειδητοποίηση του προβλήματος, τον περιορισμό μικρού βεληνεκούς δράσεων όπως η ανακύκλωση, τα φωτοβολταϊκά και η δενδροφύτευση που είναι περισσότερο συναισθήματα παρά αποτελεσματικές ενέργειες και την πύκνωση των ουσιωδών δράσεων όπως… οι διατροφικές επιλογές!

Η κατανάλωση ρεύματος ευθύνεται για το 25% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ετησίως. Η γεωργία, και κυρίως η κτηνοτροφία, ευθύνεται για το 24%. Η βιομηχανία επίσης για το 24%. Ο κλάδος μεταφορών για το 14%. Η οικοδομική δραστηριότητα για το 6%. Ο Φόερ λέει ότι όλες αυτές οι εκπομπές πρέπει να πέσουν στο μηδέν για να έχουμε αποτέλεσμα. Και για να γίνει αυτό πρέπει να γίνουν καινοτομίες, να μιλήσουμε ανοιχτά.

Ο Φόερ δεν γράφει ένα δοκίμιο για την κλιματική αλλαγή. Τη συνδέει ξεκάθαρα με τις διατροφικές μας επιλογές και συνήθειες, συγκεκριμένα υπέρ της εξάλειψης προϊόντων ζωικής προέλευσης από το διαιτολόγιό μας μέχρι το βραδινό γεύμα. Η κτηνοτροφία, λένε τα στοιχεία, είναι η σημαντικότερη αιτία της κλιματικής αλλαγής και της αποψίλωσης. Παράγουν τόσο μεθάνιο κατά το ρέψιμο, την αφόδευση κτλ που αν οι αγελάδες ήταν χώρα θα ήταν η τρίτη σε εκπομπές πίσω από την Κίνα και τις ΗΠΑ. Αν δεν μειώσουμε, λοιπόν, την κατανάλωση προϊόντων ζωικής προέλευσης δεν μπορούμε να αφοπλίσουμε την βόμβα της κλιματικής αλλαγής. Ωρολογιακή βόμβα.

“Οι τέσσερις ατομικές ενέργειες με τη μεγαλύτερη επίδραση στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι να υιοθετήσει κανείς μια διατροφή βασισμένη στη χορτοφαγία, να αποφεύγει τα αεροπορικά ταξίδια, να μη χρησιμοποιεί αυτοκίνητο για τις μετακινήσεις του και να κάνει λιγότερα παιδιά. Όταν το 85% των Αμερικανών πηγαίνει με αυτοκίνητο στη δουλειά του, πόσο εύκολο είναι να εισακουστούν φωνές σαν του Φόερ και των επιστημόνων;

Ο Φόερ είναι οξύς, δεν χαϊδεύει συνειδήσεις, δεν μας τρέφει με αυταπάτες. Χρησιμοποιεί σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα, ενώ η πολύχρονη έρευνά του πάνω στα ζητήματα διατροφής έχει αξία να ακουστεί και γιατί όχι να υιοθετηθεί από όσο το δυνατόν περισσότερους. Εύκολο; Είπαμε όχι, δεν εγκαταλείπουμε εύκολα τη βολή μας. Εκτός αν μας αναγκάσουν…

Βιβλίο που απολαμβάνεις, που μοιράζεσαι, που σε πάει σε άλλο επίπεδο.

«Διαβάστε το βιβλίο. Η σωτηρία του πλανήτη αρχίζει ακριβώς έτσι».
Stella McCartney

«Μια εξαιρετική σύνθεση επιχειρηματολογίας, παράθεσης επιστημονικών στοιχείων και λογοτεχνικής αφήγησης. Είναι σχεδόν βέβαιο πως πρόκειται για ένα από τα καλύτερα βιβλία που έχουν γραφτεί για το θέμα της κρεοφαγίας».
The Times Literary Supplement

«Αξίζει στον Φόερ μια θέση δίπλα στους μεγαλύτερου ς φιλοσόφους μας».
Los Angeles Times