Διαβάζεται σε 3′- Ηλικιακό κοινό: 6+ (target 6-10) – Εικονογραφημένο βιβλίο για παιδιά
Ένα πολύχρωμο σακάκι στο χρώμα του αέρα, ένα λεπτό μπλουζάκι, ένα θαλασσί παντελόνι, ανοιχτόχρωμες κάλτσες.
Έπρεπε να μοιάζει με αέρα για να μπορεί να γίνει αέρας.
Ο Σχοινοβάτης είναι ένα μοναδικής ομορφιάς crossover εικονογραφημένο βιβλίο.
Περί τίνος πρόκειται
Με τις σύνθετες αφηγηματικές στρατηγικές, την πολυσημία, τον μεταγραφικό λόγο που αποκαλύπτει τις διακειμενικές του αναφορές (Beckett, 2013), συγγραφέας και εικονογράφος παραδίδουν μια αφήγηση που απευθύνεται στο παιδικό και το ενήλικο κοινό. Το κείμενο, πλούσιο σε συναισθηματικές αποχρώσεις, εξυμνεί την ψυχική ανθεκτικότητα, την ικανότητα του ατόμου να αντιμετωπίζει και να ανταπεξέρχεται αποτελεσματικά στις δυσκολίες της ζωής που δημιουργούν οι απροσδόκητες καταστάσεις.
Η ιστορία μιλάει για την ικανότητα της «επανεκκίνησης». Με το συμπαγές άμα και ελαφρύ της ύφος, μας εξομολογείται ο εικονογράφος Marco Leoni, δίνει τη δυνατότητα να σκεφτεί κανείς έναν κόσμο που περιστρέφεται γύρω της, αλλά δεν είναι απαραίτητα διδακτικός.
Ο ήρωας, βγαλμένος από ένα αρχετυπικό περιβάλλον, είναι ένας καλλιτέχνης του δρόμου με βαθιά σύνδεση με τη φύση, ένας δεκτικός νους που εκπαιδεύεται από την ίδια τη φύση, τα πλάσματα και τα στοιχεία της. Η προσωπικότητά του δεν είναι καθόλου επιφανειακή. Οι εξαιρετικές του ικανότητες, που επιδεικνύονται για μια και μοναδική φορά σε κάθε τόπο, του προσδίδουν μια φήμη που τον ακολουθεί και επιβεβαιώνεται στην τελευταία παράσταση. Και όταν ο αέρας θα αλλάξει, ο ίδιος θα πάρει το μήνυμα της αλλαγής πλεύσης. Ουσιαστικά ο Σχοινοβάτης κατανοεί ότι καλείται να επανεφεύρει τον εαυτό του χωρίς να προδώσει τη φύση του, σαν άλλος bricolaire, ορισμός που βρίσκει τις ρίζες του στην ανθρωπολογία, διαδίδεται τη δεκαετία του ΄60 και αφορά στην ικανότητα δημιουργίας του κειμένου με τα παλαιότερα υλικά που διαθέτει το υποκείμενο.
Ο καλλιτέχνης εμφανίζεται σαν τη Μαίρη Πόπινς, τη μαγική νταντά που ανοίγει την ομπρέλα της όταν φυσά ανατολικός άνεμος και προσγειώνεται στον αριθμό δεκαεπτά της οδού Κερασιάς. Κι ενώ στην Τράβερς ο αέρας θα φέρει την ηρωίδα στην πόρτα του σπιτιού από το πουθενά, στην Ορτολάν ο αέρας δεν είναι το μέσον, γίνεται το ζητούμενο, αφού ο Σχοινοβάτης «Έπρεπε να μοιάζει με αέρα για να μπορεί να γίνει αέρας». Ο ήρωας επιλέγει το μέρος που θα δώσει την παράστασή του με προσωπικά κριτήρια, καθώς πρέπει να πληροί όλες εκείνες τις προϋποθέσεις για να δοθεί μια ακόμα παράσταση: να μοιάζει με το σημείο που ένα σπουργίτι επιλέγει για τη φωλιά του, να είναι σε θέση να καταλάβει από πού φυσάει ο αέρας, να ορίσει εκεί ψηλά το σημείο εκκίνησης και τερματισμού, «αν και ποτέ δεν πίστευε ότι είχε φτάσει κάπου». Ο ίδιος θα εξαφανιστεί μόλις η παράσταση τελειώσει, μέχρι την επόμενη σε άλλο μέρος, ποτέ στο ίδιο κάθε φορά.
Αυτοί οι μαγικοί ήρωες που στα νεότερα μυθιστορήματα-εικονογραφημένες ιστορίες περιβάλλονται με ισχυρές έως και υπερβολικές δόσεις μαγικού ρεαλισμού, μιας μαγείας που εγγράφεται σε ένα σύγχρονο περιβάλλον, έρχονται από πολύ παλιά. Θυμηθείτε τον αυλητή του Χάμερλιν, από πού έρχεται για να θεραπεύσει τα δεινά της πόλης; Ποιο είναι αυτό το πλάσμα με τις μαγικές δυνάμεις που το θηλυκό του αρχέτυπο μεταγράφει στο Κορίτσι που έχασε μια βελόνα μια απλή βελόνα ο Χρήστος Μπουλώτης διατηρώντας κατά G. Genette τα θέματα και τα μοτίβα του υποκειμένου χωρίς να υποβιβάζει τα επίπεδα του αρχικού μύθου; Στη δική μας, όμως, ιστορία, η συγγραφέας δεν στρέφει την προσοχή μας στη σχεσιακή του υπόσταση με το κοινωνικό σύνολο. Εδώ στον ήρωα συμβαίνουν «γεγονότα και στάσεις», όπως πολύ παραστατικά αναφέρει ο γιατρός και ψυχοθεραπευτής Αλμπέρτο Πελάι στο βιβλίο του «Στον γιο μου» που μόλις κυκλοφόρησε, χρησιμοποιώντας τη μεταφορά του τρένου και του σταθμού: στη διαδρομή του τρένου βιώνεις την εμπειρία, στην ακινησία του τρένου αναστοχάζεσαι τη διαδρομή.
Ο ήρωας της Φεντερίκα Ορτολάν δεν επιλέγει πλουσιόσπιτα αλλά τα πολυώροφα φτωχόσπιτα με τα τεντωμένα σκοινιά ανάμεσά τους, τις απλωμένες μπουγάδες και τις φθαρμένες παλαιικές προσόψεις. Εσωτερικά κίνητρα παρωθούν τον πρωταγωνιστή να χρησιμοποιήσει φυσικά χαρακτηριστικά και καλλιεργημένες δεξιότητες σε μια προσωπική αναμέτρηση με τους φυσικούς νόμους. Ταυτόχρονα η κάθε προσπάθεια συγκροτεί ως αποτέλεσμα διάδρασης και τους εσωτερικούς του κύκλους, καθώς ποτέ η εμπειρία δεν εγγράφει μόνο τη σχέση μας με τον έξω κόσμο, αλλά μας προσδιορίζει σαν άτομα, συντελεί και συμβάλλει στο ταξίδι αυτογνωσίας που διανύουμε. Ο άχρονος τόπος, το παραμυθιακό στοιχείο που υποβάλλει το σκηνικό της καφετιάς σέπιας στην εικονογράφηση, το αρχιτεκτονικό ύφος των σπιτιών, τα ρούχα του ακροβάτη, μας μεταφέρουν σε μια άχρονη εποχή ακριβώς για να νοηματοδοτηθεί η αναζήτηση σκοπού της ύπαρξης που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο σε κάθε εποχή.
Η σχέση του καλλιτέχνη με τον εαυτό του και το πλήθος διαφέρει από πολλά σχετικά αναγνώσματα. Υπάρχει ένα θαυμάσιο βιβλίο χωρίς λέξεις, το Sidewalk Circus του Paul Fleischman, όπου το διάσημο τσίρκο Γκαριμπάλντι ανακοινώνει την έλευσή του με αφίσες σε κάθε γωνιά της πόλης, μέσα στο πολύβουο πλήθος. Η μαγεία διατρανώνει τη δύναμη της φαντασίας. Ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται πως η παράσταση παίζεται στη φαντασία των μικρών παιδιών ταυτόχρονα σε κάθε γωνιά της πόλης, καθώς η σκιά διάφορων επαγγελματιών μεταμορφώνεται σε ακροβάτες πάνω στις οικοδομές, ζογκλέρ στους δρόμους, αθλητές της άρσης βαρών κοκ. Σε απαλές, φωτεινές εικονογραφήσεις χωρίς σύνορα, οι σκιές αυτών των καθημερινών τυχοδιωκτών υπαινίσσονται τις πιθανές ζωές τους στο τσίρκο. Στον Σχοινοβάτη αλλάζει η εστίαση, υπάρχει σιωπή, ο καλλιτέχνης θα κατέβει κοντά στο πλήθος μόνο στην τελευταία του παράσταση. Δεν τον ενδιαφέρει να ανακοινώσει την παρουσία του, για αυτό οι δρόμοι εμφανίζονται γεμάτοι ανθρώπους που περπατούν βιαστικοί για να προστατευτούν από τον δυνατό αέρα. Σε κάποια σαλόνια κάποιοι θεατές φορούν καπέλα παρόμοια με το δικό του αλλά δεν διαφεύγει της προσοχής μας ότι τα μαλλιά τους είναι κοντοκομμένα ή στο ύψος των ώμων και, όσοι τα έχουν εντελώς κρυμμένα κάτω από το καπέλο, δεν διαθέτουν ημίψηλο, όπως ο καλλιτέχνης.∙
Ο Σχοινοβάτης ισορροπεί πάνω στο πλάτος της τρίχας των μαλλιών του, εμπιστεύεται τη δύναμη του λεπτού νήματος. Η ορμή και η ενεργητικότητά του συμβολίζεται στο πλήθος των τριχών των απίστευτα μακριών μαλλιών του. Ως άλλος Σαμψών, σταδιακά, τραβώντας μια μια τις τρίχες των μαλλιών του, θα περάσει στην αδυναμία: μένει η τελευταία τρίχα και η τελευταία παράσταση. Θα δώσει τη μάχη προκειμένου να κρατήσει ό,τι έχει απομείνει, αλλά κατά βάθος γνωρίζει ότι όταν ο άνεμος αλλάζει κατεύθυνση σαν έτοιμος από καιρό πρέπει να αποχαιρετίσει την Αλεξάνδρεια, είναι ώρα επανεκκίνησης. Αυτός, λοιπόν, που αξιώθηκε μια τέτοια πόλη, θα δώσει την τελευταία του παράσταση μπροστά στο αμέτρητο πλήθος που διακατέχεται από το ερώτημα: πώς θα τελειώσει; τι θα γίνει μετά; Η παράσταση θα δοθεί πιο χαμηλά στη γη και θα έχει τη χάρη και την ευλυγισία που δεν είχε καμιά άλλη. Το κύκνειο άσμα θα λάβει τέλος και ο Σχοινοβάτης θα κατέβει όλος χαμόγελο για να πάρει τη βαλίτσα του και να φύγει οριστικά.
Στην τελευταία φόδρα ο εικονογράφος έχει αφημένα πάνω σε μια βαλίτσα (πόσες βαλίτσες αντίκες!) το ημίψηλο καπέλο και το κόκκινο φουλάρι. Εμείς, όμως, γνωρίζουμε από τα τελευταία σαλόνια ότι ο καλλιτέχνης πέρασε μια περίοδο αναστοχασμού και αναζήτησης. Το απόκομμα για το τσίρκο πάνω στον τοίχο γίνεται προϊδεασμός για αυτό που θα ακολουθήσει: ο καλλιτέχνης θα φορέσει το ρετρό καπέλο του αεροπόρου και θα προχωρήσει σε άλλες δοκιμασίες αναμέτρησης με τον εαυτό του, θα γίνει τώρα ένας νέος βαρόνος Μινχάουζεν που θα τον εκτοξεύει το κανόνι όχι κατά λάθος και πάνω στην οβίδα αλλά εσκεμμένα σαν να είναι ο ίδιος η οβίδα στέλνοντάς τον όσο μακριά πάνω στον αέρα, στα αγαπημένα του σύννεφα. Και η βαλίτσα, η νέα βαλίτσα, θα τον περιμένει υπομονετικά να γυρίσει, μάλλον προς αναζήτηση ενός νέου περιπλανώμενου τσίρκου που θα τον βοηθήσει να ξαναβρεί τον ουρανό, τα πουλιά, τα σύννεφα που η εξασθενημένη του σωματική δύναμη δεν του επιτρέπει. Αλλά θα συμφωνήσετε πως αυτές οι ερμηνείες αφορούν προσωπικές μυθιστορίες, ας κρατήσουμε εδώ ότι η επιλογή του ενεργοποιεί εκ νέου τη συνομιλία των επάλληλων, αν όχι ομόκεντρων, εσωτερικών κύκλων.
Καταληκτικά θα λέγαμε πως το εικονογραφημένο βιβλίο θα αρέσει στα μικρά παιδιά που αγαπούν το στοιχείο της περιπέτειας, ενώ οι ενήλικες σίγουρα θα απολαύσουν τους συμβολισμούς του, έχοντας την ευκαιρία να αναστοχαστούν πάνω στα προσωπικά τους γεγονότα και στάσεις.
Για αναγνώστες από 6 περίπου ετών.
Εκδόσεις Κόκκινη Κλωστή Δεμένη.
* Η ΣΙΣΣΥ ΤΣΙΦΛΙΔΟΥ είναι εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και διδάκτωρ ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Beckett, Sandra L. Crossover Picturebooks. Taylor & Francis, 2013.
Genette, G. Palimpsestes: literature in the second degree, τranslated by Channa Newman & Claude Doubinsky. Lincoln and London: University of Nebraska Press, 1997.
Ορτολάν, Φεντερίκα Ο Σχοινοβάτης, εικονογράφηση Μάρκο Λεόνι, Μτφ. Εύη Γεροκώστα, Βαρβάρα Καρζή. Εκδόσεις Κόκκινη κλωστή δεμένη, 2024.
Πελάι, Αλμπέρτο. Στον γιο μου. Ανοιχτή επιστολή στα αγόρια του σήμερα, Μτφ. Σουζάνα Παπαφάγου. Ψυχογιός, 2024.
Τράβερς Λ., Πάμελα. Μαίρη Πόπινς, Μτφ. Αργυρώ Πιπίνη. Εκδόσεις Ψυχογιός, 2024.
Fleischman, Paul. Sidewalk Circus, Illustrated by Kevin Hawkes. Candlewick, 2004.
 |
|
|---|---|
| TAYTOTHTA | |
| Τίτλος: | Ο Σχοινοβάτης |
| Τίτλος πρωτοτύπου: | Il filiambulante
|
| Συγγραφέας: | |
| Εικονογράφος: | |
| Εκδόσεις: | Κόκκινη κλωστή δεμένη, 2024 |
| Μετάφραση: | Εύη Γεροκώστα, Βαρβάρα Καρζή |
| Διορθώσεις: | Βαρβάρα Καρζή |
| Σελίδες: | 40 |
| Μέγεθος: | 21,5 X 29,5
|
| ISBN: | 978-618-54-8271-8 |
