Βραβείο σε συγγραφέα εφηβικού – νεανικού βιβλίου, για εφήβους και νέους του Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου 2017
Η Θεσσαλονίκη, η πόλη των Ελλήνων, των Τούρκων και των Εβραίων με τους συνοικισμούς τους, τα χούγια, τη συνύπαρξή τους το Φεβρουάριο του 1942. Η πόλη που υποφέρει από τη γερμανική κατοχή ήδη από τον περασμένο χρόνο. Η μοναδική μεγάλη ελληνική πόλη που καταγράφηκε να οδηγείται στο θάνατο κατά τέτοιον τρόπο ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της. Πόλη-αποθέωση της προσφυγιάς. Πόλη προσφυγοφτιαγμένη, από αίμα, ιδρώτα, δάκρυ και δημιουργία.
Ο Τάκης, ένας ορφανός του Παπάφειου, πριν το επιτάξουν οι Γερμανοί κατακτητές μαζί με άλλα δημόσια κτήρια και το κάνουμε νοσοκομείο για τους στρατιώτες τους. Ένα παιδί της καθημερινής επιβίωσης, που θυμόταν τον αηδιαστικό χυλό του ορφανοτροφείου και τον λιγορευότανε τώρα που η πείνα θέριζε.
Η Σταυρούλα, με αδερφό στην ΕΠΟΝ και πατέρα κρατούμενο των Γερμανών. Με έναν κήπο που ρήμαζαν οι κατακτητές και μια γιαγιά που πολλά ήξερε, πολλά ανεχόταν, πολλά καταλάβαινε.
Η Αλέγρα, η Εβραία που ονερεύεται λογοτεχνία και σπουδές στην Ευρώπη. με πατέρα γιατρό, από καλή οικογένεια, που είχε τον τρόπο της μέχρι οι κατακτητές να έρθουν. Που ένιωθε το ηφαίστειο κάτω από τα πόδια της να σιγοβράζει και γέμιζε απορίες που δεν λύνονταν.
Ο Πέπο Κοέν, ο μικρός Εβραίος λουστράκος με τα μαστόρικα χέρια, που βγάζει μεροκάματο κάνοντας τον μουγγό για να μην καταλάβουν οι Γερμανοί πως είναι Εβραίος. Ζει σε μια από τις αθλιότερες παράγκες της εβραϊκής φτωχογειτονιάς αφού ο χαμάλης του λιμανιού, πατέρας του, ο μπάρμπα-Λεόν δε θα μπορούσε να πληρώσει για κάτι καλύτερο.
Ο Άρης, ο αδερφός της Σταυρούλας, φοιτητής της Γεωπονικής, αγωνίζεται με άλλους συμφοιτητές και φίλους από όλες σχολές να πλήξουν τον κατακτητή.
Η Ελένη, ο Έκτορας το ομορφόπαιδο που έχασε τον καπνεργάτη πατέρα του από ελεύθερο σκοπευτή της Εγνατίας, η Αγγελική, η Λούνα. ο Ντίνος, ο Θανάσης.
Μια διασκορπισμένη παρέα παιδιών που έφυγαν από το επιταχθέν Παπάφειο ορφανοτροφείο “Ο Μελιτεύς” (έργο του ευεργέτη Ιωάννη Παπάφη) όταν το νεοκλασικό κτίριο του τελευταίου μετετράπη από τους κατακτητές σε Γενικό Γερμανικό Νοσοκομείο. βρίσκονται ολοένα και λιγότερο περιστασιακά και συγκροτούν, μαζί με φίλους, το περίφημο Ξυπόλυτο Τάγμα, μια πραγματικά ασύμμετρη απειλή για τον κατακτητή. Τα 160 παιδιά του Παπαφείου ορφανοτροφείου γίνονται μια καλοκουρδισμένη μηχανή αντίστασης, φυγάδευσης επικηρυγμένων, πολιτών και αξιωματικών, φθοράς του αντιπάλου, κλοπής τροφίμων από τους Γερμανούς και τους μαυραγορίτες για όλους τους πεινασμένους, ορφανά και άλλους πολίτες. Αυτοί οι μικροί σαλταδόροι των δρόμων, έγιναν “ήρωες” χωρίς να το προγραμματίσουν, χωρίς να το έχουν ίσως καν μέσα τους. Μια εποχή τους κάλεσε αλυχτώντας κι εκείνοι άκουσαν την βοερή κραυγή της επιβίωσης και της αλληλεγγύης, περνώντας ξυστά από το θάνατο διαρκώς, παλλόμενοι στο χαμό κάθε λεπτό.
Πέρα από την απολαυστική, ολοζώντανη αφήγηση της Αλεξάνδρας Μητσιάλη που πραγματικά σε κυριεύει, μεγάλη αξία έχουν πολλά πράγματα που αθροιζόμενα φτιάχνουν μια λογοτεχνική αξία για την δυσκολότερη εποχή του περασμένου αιώνα.
Είναι που ολόκληρο το μυθιστόρημα αποτελεί ένα πολυπρόσωπο αλλά διόλου μπερδεμένο σεργιάνισμα στην πόλη της Θεσσαλόνίκης την εποχή της Κατοχής. Μαθαίνεις ιστορία διαβάζοντάς το; Μαθαίνεις. Αλλά ακόμα σημαντικότερος είναι ο τρόπος που συμβαίνει αυτό. Δίχως ψυχολογικούς εκβιασμούς, διχως υπερμετρή αντιγερμανική ρητορική, με τα γεγονότα και τα πρόσωπα να δρουν κάτω από το σκληρό πρόσωπο εκείνης της πραγματικότητας. Και κυρίως δίχως λογοτεχνικές επιδείξεις και ακαταλαβίστικα ταξίδια σε όνειρα και σύννεφα.
Είναι που οι ήρωες, παρόλο που δρουν με προβλεπόμενο ηρωισμό, όχι μόνο δεν κουράζουν, αλλά γοητεύουν με την ευρύτερη συνθήκη κάτω από την οποία ξετύλιξαν αυτόν τους τον ηρωισμό. Και ασφαλώς οι διαφορετικές οπτικές γωνίες που αντικρίζουν την μία πραγματικότητα, δείχνουν με σαφήνεια πόσο διαφορετικά εισπράττεται αυτή από τους ανθρώπους που τη βιώνουν.
Είναι που ένα μυθικό ιστορικό γεγονός, τρυπώνει στη λογοτεχνία, από μια αξιόλογη πένα και συνδιαλλέγεται με μια ολόκληρη εποχή, πράττοντάς το με τρόπο ξεκάθαρο και έντιμο.
Η ιστορία ακολουθεί τη γερμανική κατοχή βήμα-βήμα. Η πείνα, οι διώξεις, η συγκέντρωση των Εβραίων στην πλατεία Ελευθερίας για ξεδιάλεγμα και η πορεία προς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τα βασανιστήρια, οι βανδαλισμοί σπιτιών και περιουσιών, το αστέρι του Δαυίδ στο μπράτσο για όλους άνω των πέντε ετών, η καταστροφή του εβραϊκού νεκροταφείου της πόλης, οι μικρές και μεγάλες ιστορίες συμπόνιας και ενσυναίσθησης που έτρεχαν καθημερινά.
Οι Γερμανοί μπήκαν στη Θεσσαλονίκη τον Απρίλιο του 1941. Η 2η Θωρακισμένη Μεραρχία Πάντσερ φτάνει από τη Γιουγκοσλαβία στο Πολύκαστρο, περνάει από την όχθη της λίμνης Δοϊράνης και την κοιλάδα του Αξιού σχεδόν ανενόχλητη και βρίσκεται έξω από την πόλη στις 8 Απριλίου 1941. Μετά από σύντομες διαπραγματεύσεις του στρατιωτικού διοικητή της Θεσσαλονίκης αντιστράτηγου Ν.Ραγκαβή και του Γερμανού διοικητή της 29ης Γερμανικής Μεραρχίας Αρμάτων στρατηγού Φάιελ, η πόλη παραδίδεται άνευ όρων το επόμενο πρωί (9 Απριλίου).Η Γερμανική Διοίκηση εγκαταστάθηκε προσωρινά στο ξενοδοχείο Ριτζ της πλατείας Ελευθερίας (γωνία Βενιζέλου και Μητροπόλεως σήμερα) απ’ όπου εκδόθηκαν οι πρώτες διαταγές και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στο Μέγαρο Κόφφα (Βενιζέλου και Τσιμισκη) και αργότερα στο Μέγαρο Κονιόρδου στη λεωφόρο Νίκης.
Οι κατακτητές άρχισαν από τις πρώτες μέρες κιόλας να επιτάσσουν δημόσια κτίρια (νοσοκομεία, κινηματογράφους, ορφανοτροφεία, προξενεία, πανεπιστήμια, στρατόπεδα) τα οποία εξυπηρετούσαν πλήθος στόχων τους. Από κρατητήρια ομήρων, νοσοκομεία για τους στρατιώτες τους, διοικητήρια μέχρι μυστικές αστυνομίες και κέντρα επίλυσης του εβραϊκού ζητήματος. Σε αγαστή συνεργασία με Ιταλούς και Βούλγαρους, οι Γερμανοί αλωνίζουν κυριολεκτικά στο δημόσιο χώρο. Το ξεκλήρισμα όσων αντιστέκονται και κυρίως των Ελλήνων Εβραίων της Θεσσαλονίκης ξεκινάει να κυλάει στις ράγες. Από τους 46.091 θεσσαλονικείς Εβραίους που μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, επέστρεψαν μόνο 1950, δηλ. ένα ποσοστό 4% περίπου (δείτε εδώ).
Το περιστατικό των “Ξυπόλυτων” αποτέλεσε έμπνευση και για την περίφημη ταινία “Το ξυπόλυτο Τάγμα”. Η ταινία είναι του 1954, η σκηνοθεσία ανήκει στον Γκρεγκ Τάλλας (Γρηγόρης Θαλασσινός) και πρωταγωνιστούν η Μαρία Κωστή, ο Νίκος Φέρμας, Βασίλης Φραγκιαδάκης, ο Αντώνης Βούλγαρης, ο Κώστας Αξιώτης, η Καίτη Γκίνη και άλλοι. Το σενάριο είναι του Νίκου Κατσιώτη ενώ τη μουσική έχει γράψει ο Μίκης Θεοδωράκης. Βραβείο στο φεστιβάλ Εδιμβούργου το 1956 με πρόεδρο της επιτροπής τον Βιτόριο Ντε Σίκα.
Παρακολουθήστε ολόκληρη την ταινία Το ξυπόλυτο τάγμα εδώ.
 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ |
|
|---|---|
| Τίτλος: |
Ξυπόλυτοι ήρωες
|
| Συγγραφέας: | Αλεξάνδρα Μητσιάλη |
| Εξώφυλλο: | Θανάσης Γεωργίου |
| Σειρά: | Σύγχρονη λογοτεχνία για νέους |
| Εκδόσεις: | Πατάκη, Μάρτιος 2016 |
| Διόρθωση: | Αντωνία Γουναροπούλου |
| Σελίδες: | 400 |
| Μέγεθος: | 14 Χ 21 |
| ISBN: | 978-960-16-6737-9 |
