Κάλμαν, του Γιοάχιμ Μπ. Σμιτ

Ο άγνωστος στο ελληνικό κοινό Έλβετος, κάτοικος Ρέικιαβικ Ισλανδίας, συγγραφέας Joachim B. Schmidt συστήνεται με τον Κάλμαν, το όνομα του τριαντάχρονου κεντρικού ήρωα και αφηγητή, Κάλμαν Όντινσον, ο οποίος παρόλα αυτά έχει τις δια-νοητικές ικανότητες ενός μικρού παιδιού. Στο απόμερο, παραθαλάσσιο χωριό Ρέιβαρχεπν, ακμαίο μεταπολεμικό εξαγωγικό λιμάνι ρέγγας κι άλλων αλιευμάτων στα μέσα του περασμένου αιώνα, στο βορειοανατολικό άκρο της Ισλανδίας, όπου διαμένει, η υπεραλίευση και η κλιματική αλλαγή αναγκάζουν τους περισσότερους να φύγουν από εκεί, αποδεκατίζοντας τον τόπο. Και ήδη έχουμε το σκηνικό ταμπλό της ιστορίας.

“Υπέθεταν ότι τα γρανάζια στο μυαλό μου γύριζαν ανάποδα. Ή ότι είχα παραμείνει στο επίπεδο παιδιού πρώτης δημοτικού. Το ίδιο μου κάνει. Ή ότι μέσα στο κεφάλι μου έχω μονάχα ψαρόσουπα. ‘Η ότι το κεφάλι μου είναι άδειο σαν σημαδούρα. Ή ότι οι συνάψεις μου είναι λάθος φτιαγμένες”.

Ο νευροαποκλίνων Κάλμαν κυκλοφορεί στον οικισμό με καουμπόικο καπέλο, σερίφικο αστέρι και πιστόλι Μάουζερ αυτοδιορισμένος ως σερίφης του τόπου, κάτι το οποίο προφανώς θα παραξενέψει την αστυνομικό Μπίρνα που έρχεται στο μέρος για να ερευνήσει τη μυστηριώδη εξαφάνιση ενός παράξενου άντρα, του Ρόμπερτ Μακένζι, ο οποίος είναι κάτι σαν “βασιλιάς” του χωριού, ιδιοκτήτης του τοπικού ξενοδοχείου και διαπλέκεται περιέργως με διάφορους.

Πέρα από το σεριφιλίκι, ο Κάλμαν, ο οποίος παρόλα αυτά δεν προσπαθεί να επιβάλλει τον νόμο και την τάξη, ασχολείται με την αλιεία καρχαρία και το κυνήγι της πολικής αλεπούς, τα οποία του τα δίδαξε ο αγαπημένος του παππούς, η πατρική φιγούρα, ο φροντιστής και πρότυπο της ζωής του, που όμως τελευταία έχει πέσει στα δίχτυα της άνοιας. Αυτός που κάποτε έφτιαχνε το καλύτερο χάκαρλ (παραδοσιακό ισλανδικό πιάτο από καρχαρία) σε όλο το νησί.

“Ο παππούς είχε αναλάβει να σκέφτεται για λογαριασμό μου. Με πρόσεχε. Αλλά, βέβαια, αυτά γίνονταν παλιά. Τώρα ο παππούς με κοιτάζει με κάτι μάτια άχρωμα, ξεπλυμένα, και δεν θυμάται τίποτα. Και ίσως να εξαφανιστώ κι εγώ, όταν δεν θα υπάρχει πια ο παππούς, ίσως να με θάψουν κι εμένα μαζί του, όπως έκαναν οι Βίκινγκ με το καλύτερο άλογο του αρχηγού”.

Όμως, όταν μια μέρα βρίσκει στο χιόνι μια λακκούβα αίματος, κάτι που συμπίπτει με την εξαφάνιση του άντρα που ερευνά η Μπίρνα, τα πράγματα περιπλέκονται. Ανήκει το αίμα στον Ρόμπερτ Μακένζι; Τι σχέση έχει η εξαφάνισή του με ένα βαρέλι που επιπλέει στα κύματα, τους Λιθουανούς εργαζόμενους στο ξενοδοχείο του και τους κατοίκους του χωριού που αργοσβήνει μέσα στην εγκατάλειψη; Ο Κάλμαν θα αναλάβει να βρει τη λύση σε όλο αυτόν τον γρίφο. Αλλά ποιος θα πιστέψει κάποιος που είναι ο τρελός σερίφης του χωριού;

Η νευροποικιλότητα (νευροδιαφορετικότητα) του Κάλμαν σε αυτό το σκανδιναβικό νουάρ οδηγεί σε μια απολαυστική αφήγηση, μέσα στο ομιχλώδες, χιονισμένο, γεωφυσικής ιδιαιτερότητας, τοπίο της βόρειας Ισλανδίας, όπου το κοινωνικό σχόλιο για την υπεραλίευση, την οικονομική δυσπραγία και μετανάστευση και την ερήμωση άλλοτε κραταιών τόπων, σμίγει με τη ζωή, τον ρεαλισμό και τη διαφορετικότητα μέσα από έναν πολύ ιδιαίτερου ψυχισμού ήρωα, ο οποίος από καρατερίστας σε ταινίες που πιθανότατα θα ήταν για τους περισσότερους δημιουργούς, τίθεται στον πρωταγωνιστικό ρόλο, παίρνει τα αφηγηματικά ηνία και κεντάει, με τον χαρακτηριστικό του τρόπο, ένα πλέγμα απόψεων, σκέψεων, στάσεων ζωής, μια συνολικής φιλοσοφίας, ένα κράμα κοσμοθεωρίας και αυθορμητισμού, κατά κύριο λόγο μεταμοσχευμένης από τον παππού του.

Στον καμβά προστίθεται ένας διαπλεκόμενος “βασιλιάς” που αναζητά διέξοδο και αποχρωματίζει κατά το δοκούν, το άλλοτε κραταιό εξαγωγικό λιμάνι, δίχως καν αστυνομικό τμήμα πια, η αστυνομικός από την πρωτεύουσα που δοκιμάζεται σε μια δύσκολη υπόθεση και με έναν αυτόκλητο σερίφη που κάποτε της μοιάζει μέχρι και ύποπτος, οι δευτερεύοντες ρόλοι, επιδέξια εντυπωμένοι, που συμπληρώνουν το μωσαϊκό του τόπου και της υπόθεσης, μια άψογα ενορχηστρωμένη πλοκή που μας συστήνει έναν εξαίρετο χειριστή του λογοτεχνικού υλικού και της αγωνίας, ο οποίος μέσα από άμπωτη και πλημμύριδα, την εντυπωσιακή είσοδο και έξοδο της θάλασσας, επενδύει και αποσύρει, αφήνει θραύσματα και σταδιακά μας παρασύρει σε ένα βιβλίο που στο μυαλό μου κάθεται ως ένα πολύ σύγχρονο αστυνομικό μυθιστόρημα που διαφεύγει της κλασικής δομής και της τηλεοπτικής αφήγησης.