Διαβάζεται σε 3′- Ηλικιακό κοινό: 9+ (target 10-15) – Λογοτεχνία για παιδιά+
Τελευταία βέβαια, νιώθω λιγότερο εξωγήινος. Μέχρι να φτάσω ως εδώ, όμως, κουράστηκα πολύ. Ήταν σαν να έκανα ένα μεγάλο και επίπονο ταξίδι, πολύ μακριά από αυτό τον πλανήτη.
Σελ. 91
Ένα από τα καλύτερα βιβλία της τελευταίας δεκαετίας, βραβευμένο με το Κρατικό, με σύγχρονη γραφή και ευρήματα έξω από το Κουτί.
Περί τίνος πρόκειται
Όλοι οι υπερήρωες έχουν κάποια ξεχωριστή ικανότητα. Ο 11χρονος Αρίφ, μαθητής της έκτης δημοτικού, γεννημένος στην Ελλάδα, με μπαμπά από το Πακιστάν, μάλλον δεν είναι. Έχει εντοπίσει, όχι ικανότητες, αλλά είκοσι επτά αδυναμίες, όσοι και οι συμμαθητές του, τόσο που έχει αρχίσει να πιστεύει ότι είναι εξωγήινος. Όλοι τον αποφεύγουν, του συμπεριφέρονται εχθρικά. Κανείς δεν παρατηρεί την απουσία του.
“Την επόμενη μέρα στην τάξη, όταν άνοιξα την τσάντα, κατάλαβα ότι έλειπε το μολύβι μου. Έψαξα σε κάθε τσέπη, αλλά πουθενά. Και τότε το είδα… Το ήξερα ότι βρισκόταν εκεί, αλλά ποτέ δε φανταζόμουν ότι θα υπήρχε κάτι δικό μου εκεί μέσα. Το κουτί με τα χαμένα είναι μία άκρη της τάξης. Εκεί βάζουμε όλα όσα βρίσκουμε στο πάτωμα και δεν ξέρουμε σε ποιον ανήκουν. Ξύστρες, γόμες, τέτοια. Όποιος χάσει κάτι πάει και ψάχνει εκεί μέσα“.
Το βράδυ βλέπει τρία διαδοχικά όνειρα, στα οποία ήταν πολύ μικρός, τοσοδούλης, πιο κοντός κι από συνδετήρα, λίγο πιο ψηλός από μυρμήγκι, σαν ένα χαμένο αντικείμενο. Σε κάθε όνειρο συνομιλεί με ένα αντικείμενο: με την κόκκινη γόμα της Μαρίας, με το ψαλίδι, με το κακοποιημένο μολύβι του Στέφανου. Πού θα τον οδηγήσουν αυτοί οι εφιάλτες; Πόσο καιρό θα αντέξει μικρός, χαμένος κι ασήμαντος μέσα σε ένα τέτοιο κουτί; Ποια είναι η λύση όταν είμαστε παγιδευμένοι σε τέτοια συναισθηματικά και ψυχικά αδιέξοδα;
Εστιάζοντας
Η Μαίρη Μπιρμπίλη είχε γράψει εύστοχα το 2017 στο ELNIPLEX: “«Το κουτί» είναι το πρώτο βιβλίο του εκπαιδευτικού Κωνσταντίνου Πατσαρού. Γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, με χιούμορ, αμεσότητα και απλότητα, κερδίζει τον αναγνώστη.
Ο συγγραφέας καταπιάνεται με σημαντικά θέματα όπως ο σχολικός εκφοβισμός, ο ρατσισμός και η ξενοφοβία, αποφεύγοντας τον διδακτισμό, με ένα έξυπνο εύρημα, το κουτί.
«Το κουτί» μιλά για όλα εκείνα τα θέματα που βασανίζουν έναν μαθητή και όχι μόνο. Ο σχολικός εκφοβισμός, η διαφορετικότητα, ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, η αίσθηση του να μην ανήκεις κάπου, χαμένος σε άγνωστα μέρη και τόπους που μάλλον αφιλόξενοι μοιάζουν. Ο παραλληλισμός με το κουτί χαμένων αντικειμένων είναι απόλυτα εύστοχος και σε προσηλώνει. Το χιούμορ και η αμεσότητα του λόγου συμπληρώνουν το μήνυμα της ιστορίας και καθηλώνουν τον αναγνώστη. Σε έναν λογοτεχνικό χώρο όπου τα βιβλία για τη διαφορετικότητα πληθαίνουν, το συγκεκριμένο βιβλίο ξεχωρίζει με το έξυπνο εύρημα του κουτιού, κινούμενο ανάμεσα στον ρεαλιστικό και φανταστικό κόσμο μέσα σε ένα αλληγορικό παιχνίδι.”
Είναι προφανές ότι αυτό το κουτί με τους συμβολισμούς που κουβαλάει, είναι το μεγάλο εύρημα του Κ. Πατσαρού στο βραβευμένο δικαίως αυτό βιβλίο. Το κουτί με τα χαμένα! Και με τα πολύ χαμένα, εκείνα που χάνονται συνέχεια και βρίσκονται εκεί συχνά, δείγμα πως δεν πολυενδιαφέρονται γι’ αυτά οι άλλοι και πρέπει να πάνε για επιδιόρθωση, για retouche. Αυτό είναι ο ήρωας της ιστορίας. Αρίφ και μόνος. Έρμος, δίχως φίλους, παρείσακτος και απροσκάλεστος παντού. Όταν εμφανίζεται ο Ρασίντ, ένα παιδί που γεννήθηκε στην Ελλάδα, με γονείς από τη Νιγηρία, ο Αρίφ, ο ξένος, ο αστείος, ο μόνος, ο παραμελημένος σαν χαμένο δυο και τρεις φορές αντικείμενο, αρχίζει να βγαίνει από το κουτί, αρχίζει να αποκτά υπόσταση υποκειμένου, να υποκειμενικοποιείται, να ξαναγίνεται παιδί, να ξαναβγαίνει στον κόσμο των ανθρώπων. Είναι η φιλία που τον αναβαθμίζει, ο άλλος, ένας άλλος που στηρίζει το παρατημένο εγώ του και τον βγάζει από το κουτί.
Ο συμβολισμός του Κουτιού του συγγραφέα είναι πανίσχυρος, με βαθιά ψυχολογικά ερείσματα. Θα μπορούσα να πω ότι ο συγγραφέας και μαζί και ο ήρωάς του σκέφτηκαν “έξω από το κουτί” κατά την περίφημη διεθνή φράση think outside the box που σημαίνει να σκέφτεσαι διαφορετικά, μη αναμενόμενα, ασύμμετρα, αντισυμβατικά, σφαιρικά, έξω από τους συνηθισμένους διαδρόμους σκέψης. Ο συγγραφέας είναι outside the box καθώς επιλέγει ένα πρωτοπρόσωπο εσωτερικό, εξομολογητικό κείμενο, με βαθύ χιούμορ και αυτοσαρκασμό, σε μορφή σχολικού τετραδίου ή σημειωματαρίου καλύτερα και παίζει αλληγορικά με το μέγεθος του ήρωά του, προκειμένου να φανερώσει το βαθύ έλλειμμα αυτοπεποίθησης, την διάχυτη μοναξιά του που δεν είναι επιλογή αλλά εξώθηση των άλλων, τη μετάβαση σε μια κατάσταση αορατότητας στον κόσμο των ανθρώπων, την μεταφορά του ουσιαστικά στον κόσμο της ύλης, ως ένα αντικείμενο, καθώς οι άνθρωποι γινόμαστε αντικείμενο, όταν δεν αποτελούμε ζωτικό κρίκο της ζωής και όσων συμβαίνουν γύρω μας. Αυτή η βαθιά φιλοσοφική σκέψη του συγγραφέα και όσα παραμετροποιεί γύρω της, είναι που κάνει το συγκεκριμένο βιβλίο ένα από τα πιο outside the box βιβλία της νεολληνικής λογοτεχνίας για παιδιά και νέους.
Ως προς τον ήρωά του, η αγωνία, η αποστέρηση από τα ανθρώπινα, τα συναισθήματα συμπίεσης και μοναξιάς που του εμποτίζουν οι γύρω του, η απουσία ενός άλλου που θα στερεώσει το εγώ του σε μια βάση, σε έναν άξονα, τον οδηγούν σε μια εφιαλτική μεταμόρφωση, όπου αντιλαμβάνεται αφενός ότι τα αντικείμενα έχουν έναν δικό τους κόσμο, μια δική τους συναισθηματική υπόσταση, όπου η παραμέληση, η αδιαφορία και η “αναλωσιμότητα” τα αχρηστεύουν οδηγώντας τα σε κάποιον κάδο ή ένα κουτί για τα χαμένα στην καλύτερη περίπτωση, αφετέρου συνειδητοποιεί ότι έχει μετατραπεί ο ίδιος σε ένα τέτοιο αντικείμενο και πρέπει να αλλάξει τρόπο που σκέφτεται και αντιμετωπίζει τα πράγματα. Το δικό του think outside the box προκαλείται και προέρχεται ενώ βρίσκεται άθελά του μέσα σε ένα κουτί.
Ουσιαστικά ο Αρίφ είναι εγκλωβισμένος μέσα σε ένα πρόβλημα, μια συναισθηματική σύγχυση, την οποία πρέπει να δει διαφορετικά, από διαφορετική απόσταση, από άλλη οπτική γωνία, ώστε να το δει πιο καθαρά. Αυτό στην πραγματικότητα σημαίνει ότι πρέπει να βγει έξω από το πλαίσιο όπου έχει κλειστεί, έξω από το κουτί που τον έχει κλείσει το πρόβλημα για να μπορέσει να κινηθεί προς μια διαφορετική κατεύθυνση, καθώς εντός του κουτιού ανακυκλώνεις τις ίδιες κινήσεις, στα ίδια μέτρα και βήματα.
Η δυναμική είσοδος που πιάνει τον αναγνώστη από τον γιακά και τον καθίζει κάτω, η ισχυρή εσωτερική δύναμη και η βαθιά φιλοσοφική δομή στην οποία στηρίζεται η ιστορία, ο ρεαλισμός του Αρίφ που ισορροπεί πάνω στον μαγικό ρεαλισμό των εφιαλτικών ονείρων και συνομιλιών του, η ισορροπία σε περιγραφές, εσωτερικές σκέψεις, στην ένταση των συναισθημάτων του ήρωα, στους διαλόγους και στην απελευθέρωση από την ψυχική ανισσοροπία, ο ρυθμός που δεν πέφτει σε κανένα σημείο της ανάγνωσης, το χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός των ηρώων, η έξοδος που δεν συμβαίνει μαγικά αλλά ως μια διαδικασία που έχει μια λογική ροή. Πάνω απ’ όλα με το Κουτί έχεις τη βεβαιότητα ότι έχεις διαβάσει κάτι σύγχρονο, πρωτότυπο, αυθεντικό, που συμβάλλει ξεκάθαρα στην τοποθέτηση της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας στη νέα τους εποχή και την ικανοποίηση ότι πέραν της αναγνωστικής απόλαυσης, έχει συναντηθεί με ερωτήματα, με κόσμους, με συναισθήματα, με αξίες και θα αναζητήσεις σίγουρα τις δικές σου απαντήσεις, καθώς στο κείμενο δεν υπάρχουν δοσμένα θέσφατα.
Να σημειώσουμε ότι οι εφιάλτες του Αρίφ και η συνάντησή του στο κουτί με τα χαμένα αντικείμενα γίνεται σε δισέλιδα εικονογραφημένα σαλόνια όπου οι διάλογοι αποτυπώνονται μέσα σε κειμενικά σύννεφα κόμικ (comic text bubbles), ενώ όλα τα ασπρόμαυρα σχέδια καθώς και το έγχρωμο εξώφυλλο υπογράφει ο Διονύσης Διγώνης ο οποίος με τα μαύρα μελάνια του και τις λευκές αντιθέσεις, τοποθετεί μια ιδιαιτέρως ταιριαστή ατμόσφαιρα με τις προφανείς επιρροές του από τα κόμικς, τις καρικατούρες, τις γελοιογραφίες να μπαίνουν καλά μέσα στην ιστορία του Κ. Πατσαρού δημιουργώντας τις δικές τους οπτικές συνάψεις και αφηγήσεις.
Ξενοφοβία, εκφοβισμός, αποδοχή, συμπερίληψη, σχολική ζωή, διαφορετικότητα, ετερότητα, μειονεξία, ανασφάλεια, έλλειψη αυτοπεποίθησης, προσφυγική κρίση και μαθητές πρόσφυγες, Έλληνες δεύτερης γενιάς.
Απολαύστε το.
Για αναγνώστες από 9-10 περίπου ετών.
Πρώτη έκδοση από Μεταίχμιο το 2014. Πλέον από τις Εκδόσεις Πατάκη.
Απόσπασμα
Διαβάστε απόσπασμα εδώ
Διακρίσεις
Κρατικό Βραβείο
Ένα κουτί
Ένα κουτί με τα χαμένα αντικείμενα της τάξης.
Ένα κουτί με ιδέες, προτάσεις, επιθυμίες, παράπονα σε μια τάξη ή στο σπίτι.
 TAYTOTHTA |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Το κουτί |
| Σειρά: | Συλλογή Χελιδόνια- 218 |
| Συγγραφέας: | Κωνσταντίνος Πατσαρός |
| Εικονογράφος: | Διονύσης Διγώνης |
| Εκδόσεις: | Πατάκη, Ιανουάριος 2023, Α’ έκδοση Μεταίχμιο, 2014 |
| Υπεύθυνη έκδοσης: | Φαίη Κολοκυθά |
| Διορθώσεις: | Ελένη Δραγώνα |
| Σελίδες: | 96 |
| Μέγεθος: | 14 Χ 21 |
| ISBN: | 978-960-16-3345-9 |
