Οι άνθρωποι που γράφουμε για βιβλία, εκτός από εκείνους που έχουν σπουδάσει πάνω στο αντικείμενο, είμαστε συνήθως ελλιπείς. Γράφουμε για όσα νομίζουμε ότι βλέπουμε, χρησιμοποιώντας όσα εφόδια έχουμε διαθέσιμα από τις δικές μας σπουδές ή μελέτη. Ας μην ομιλώ για άλλους όμως. Για λίγα βιβλία έχω μεγάλη βεβαιότητα για ό,τι γράφω, για τα περισσότερα πάντα διατηρώ μιαν αμφιβολία. Επιστρατεύω το αισθητήριό μου, επιστρατεύω τη γνώση που αποκομίζω από το πλήθος των αναγνώσεων που έχω την τύχη και την αγάπη να κάνω, πάνω απ’ όλα όμως χρειάζομαι και χρειαζόμαστε όλοι βιβλία θεωρητικού εξοπλισμού, βιβλία που φωτίζουν χαμηλά εξερευνημένες περιοχές του βιβλίου.
Όταν είδα για πρώτη φορά Το κόκκινο βιβλίο της Μπάρμπαρα Λέμαν πριν κάποια χρόνια το κοίταζα όπως όταν πρωτοείδα την κόρη μου. Με φόβο, με δέος, με θαυμασμό και αρκετή άγνοια. Χρειάστηκε να το ψάξω, να το μελετήσω, να διαβάσω γι’ αυτό άλλους ανθρώπους από την Ελλάδα και το εξωτερικό για να με τοποθετήσω με γνώση, ειλικρίνεια και συνέπεια μέσα σε όλο αυτό. Το ίδιο μου έχει συμβεί και με άλλα βιβλία, όχι μόνο με τα εικονοβιβλία. Τα “βουβά” βιβλία, όμως, είναι μια εκούσια ρήξη στις συμβάσεις του παιδικού βιβλίου, μια επανάσταση που ανατρέπει τη συνήθη δομή, αναποδογυρίζει όσα ξέρεις και περιμένει από εσένα, τον αναγνώστη να πάρεις πάνω σου το παιχνίδι. Το “βουβό” βιβλίο σε θέλει συνδημιουργό, συν-συγγραφέα, συνδιαχεριστή του. Και αυτό από μόνο του θέλει οπλοστάσιο για να μπορέσεις να το διαχειριστείς και να το δείξεις σε ένα παιδί. Πρόκειται για ένα παιχνίδι που το παιδί δε ξέρει πώς δουλεύει και εσύ πρέπει να του δείξεις μπροστά του πώς κουρδίζεται, πώς χορδίζεται και πώς παίζεται. Συ ο σοφός και το παιδί περιμένει τη σφραγίδα σου.
Η μελέτη της Μαριάννας Μίσιου καταπιάνεται με όλα τα βιβλία δίχως λέξεις, κόμικς, graphic novels, εικονοβιβλία, προσπαθώντας να αναδείξει και να τεκμηριώσει τα τυπικά γνωρίσματά τους, τους κοινούς κώδικές τους, όλα εκείνα που τα διέπουν και δεν εξηγούνται με “ωραίο είναι” και “μου άρεσε πολύ”. Είναι λογοτεχνικές μορφές τα εικονοβιβλία και τα κόμικς; Έχουν τη δύναμη οι εικόνες να εκφράζουν ένα ολοκληρωμένο νόημα απουσών των λέξεων; Ποιες είναι οι σχεδιαστικές λογοτεχνίες; Ποια ανάγκη γέννησε τη διάκριση σε βιβλία με λεκτικό και βιβλίο χωρίς λεκτικό κείμενο; Ποια διαφορά έχουν τα εικονογραφημένα από τα εικονοβιβλία; Ποια παραδίδουν ευκολότερα το νόημά τους και ποια απαιτούν μεγαλύτερη ερμηνευτική προσπάθεια; Ποια είναι τα κρυμμένα λεκτικά κείμενα;
Στη συνέχεια η συγγραφέας εξερευνά τις δυνατότητες που προσφέρουν τα βουβά βιβλία στους δημιουργούς και τους αναγνώστες, τις μορφές που λαμβάνει ο μεταξύ τους διάλογος, διαλύει την μύθο ότι οι βουβές αφηγήσεις απευθύνονται αποκλειστικά σε παιδικά προσχολικής ηλικίας, αναδεικνύει την αισθητική απόλαυση που μπορεί να αντλήσει ο αναγνώστης από τις εικόνες και υπογραμμίζει τις δύο αναγνώσεις που ενεργοποιεί ένα βουβό βιβλίο.
Σημαντική παράμετρος είναι η ενίσχυση του εκφραστικού ρόλου της κίνησης εν τη απουσία των λέξεων με βασικές και πιο σύνθετες εκφράσεις και κινήσεις, ενώ εξίσου σημαντικός είναι ο τρόπος που αποτυπώνεται ο χώρος και ο χρόνος στα βιβλία αυτά, καθώς γίνεται σαφές ότι ειδικά ο δεύτερος δεν μπορεί να αποδοθεί με ένα σύστημα οπτικών σημείων αλλά να συμπεραίνεται μέσα από την απεικόνιση φυσικών φαινομένων, αλλά και άλλους τρόπους (σύζευξη χώρου χρόνου, διαδοχικότητα, αχρονικότητα κ.α.) τους οποίους η συγγραφέας προσεγγίζει μέσα και από συγκεκριμένα παραδείγματα βιβλίων.
Έξοχη είναι η ανάδειξη του ρόλου και των λειτουργιών του εξωφύλλου και οπισθόφυλλου στη διευκόλυνση ή παρεμπόδιση της αναγνωστικής σχέσης, η λειτουργία των σχημάτων και των χρωμάτων στη σύνθεση της εικόνας ως δομικών στοιχείων που καθορίζουν την εικαστική διάσταση των βουβών βιβλίων, ο τρόπος που συμβάλλουν εν γένει τα δομικά στοιχεία της εικόνας στη νοηματοδοσία, ο ρόλος του αφηγητή που οργανώνει την αφήγηση των γεγονότων της ιστορίας (αφηγηματική εστίαση), αλλά και οι αφηγηματικές τεχνικές που αποτελούν δάνεια και αντιδάνεια μεταξύ των οπτικών τεχνών της σταθερής εικόνας και του κινηματογράφου (ποικιλία γωνιών θέασης, κλίμακα πλάνων, κινηματογραφικά εφέ στατικής εικόνας).
Έχουμε τονίσει πολλές φορές την ευεργετική επίδραση των εικονοβιβλίων στην ανάπτυξη της φαντασίας, της παρατηρητικότητας, της ανάπτυξης και καλλιέργειας του προφορικού λόγου, του γραμματισμού, στην αισθητική απόλαυση και την αντίληψη της δύναμης των εικόνων. Ωστόσο, σε αυτό το βιβλίο θητεύεις -και θα επιστρέφεις ξανά και ξανά για να ερμηνεύσεις πράγματα που δεν κατανοείς στα βουβά βιβλία- στον κόσμο αυτών των wordless/silent books με έναν πολύ δυναμικό και μεστό τρόπο και βλέπεις όλες τις διαστάσεις των βιβλίων αυτών και όχι την προφανή “δεν έχει λέξεις, βάλε τις δικές σου” την οποία για αρχή θα ήταν ευχής έργο να ακολουθήσουν όλο και περισσότεροι αγοραστές βουβών βιβλίων, τα οποία στις χώρες με δυνατή βιβλιοκουλτούρα γνωρίζουν ιδιαίτερη απήχηση.
“Η Μαριάννα Μίσιου στον ανά χείρας τόμο συνοδεύει τον αναγνώστη των βιβλίων αυτών στη διαδικασία κατανόησης και ερμηνείας τους, προσφέροντας μια σύνθεση των θεωρητικών προσεγγίσεων του είδους, μια ενδελεχή εξέταση των ιδιαίτερων αφηγηματικών και σχεδιαστικών τεχνικών τους, δίνοντας χαρακτηριστικά παραδείγματα που φωτίζουν τις αναλύσεις αυτές. Προτείνει στον αναγνώστη της μια ανάλυση του “συστήματος των βουβών βιβλίων” επιχειρώντας να αναδείξει τις σύνθετες λειτουργίες τους. Μέσα από την ιστορική μ θεωρητική και αναλυτική τεκμηρίωση της μελέτης της, η ανάγνωση των βιβλίων χωρίς λέξεις αναδεικνύεται σε παιχνίδι της ανακάλυψης και της επινόησης, της παρατηρητικότητας και της αναγνώρισης, της μνημονικής ανάκλησης και της έκπληξης του καινούριου, της ευχαρίστησης και της ενσυναίσθησης” (Διαμάντη Αναγνωστοπούλου, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αιγαίου, από τον πρόλογο του βιβλίου).
Για ερευνητές/-τριες, φοιτητές/-τριες, βιβλιόφιλους, εκπαιδευτικούς και άλλους με το μικρόβιο των βιβλίων.
Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.
 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Βουβά κόμικς και εικονοβιβλία- Τεχνικές αφήγησης στα βιβλία χωρίς λέξεις |
| Συγγραφέας: | Μαριάννα Μίσιου |
| Εκδόσεις: | Καλειδοσκόπιο, Σεπτέμβριος 2020 |
| Επιμέλεια-Διόρθωση: | Δημήτρης Παπακώστας |
| Καλλ. επιμέλεια- σελιδοποίηση: | Εριφύλη Αράπογλου |
| Σελίδες: | 208 |
| Μέγεθος: | 17 Χ 24 |
| ISBN: | 978-960-471-204-5 |
