Διαβάζεται σε 4′- Ηλικιακό κοινό: 10+ (target 10-11+ — Graphic Novel
Είμαι η Σάσα. Είμαι μοναχοκόρη. Γεια σας. Δεν έχω ούτε με ποιον να παίξω ούτε με ποιον να τσακωθώ. Μια σκέτη πλήξη.
Το πολυαγαπημένο μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη διασκευασμένο ως graphic novel από τις δημιουργούς κόμικς Γεωργία Ζάχαρη και Στέλλα Στεργίου, που σεβόμενες την ατμόσφαιρα και το πνεύμα του πρωτοτύπου έρχονται να το συστήσουν ξανά στις νεότερες γενιές.
Περί τίνος πρόκειται
Μετά Το καπλάνι της βιτρίνας, οι Γεωργία Ζάχαρη και Στέλλα Στεργίου μεταποιούν σε graphic novel και ένα άλλο ιδιαιτέρως αγαπημένο μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη, το Κοντά στις ράγιες το οποίο βασίστηκε, όπως γράφει στον πρόλογο της πρώτης έκδοσης η συγγραφέας στο αυτοβιογραφικό βιβλίο της Ρωσοεβραίας Αλεξάντρα Γιακόβλεβνα Μπρουστέϊν (1884-1968) “Ο δρόμος που ξανοίγεται μπροστά” (The Road Goes into the Distance/Doroga ukhodit v dal’, 1956, ακολούθησαν άλλα δύο για να ολοκληρωθεί η τριλογία). Η Μπρουνστέιν εργάστηκε εξαιρετικά πολύ και μεθοδικά για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού παιδιών και ενηλίκων στην πατρίδα της, ενώ έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης μόλις το 1942, 25 χρόνια μετά την επικράτηση των μπολσεβίκων κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, όταν πια οι Εβραίοι υπέφεραν τη μέγιστη κτηνωδία στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της βορειοανατολικής Ευρώπης. Η Άλκη Ζέη βρίσκει αντιστοιχήσεις που την εμπνέουν να γράψει ένα βιβλίο που τοποθετείται στα χρόνια πριν τον Κόκκινο Οκτώβρη.
«Σκαλίζοντας κάτι κοντές πού είχα τοποθετήσει όλα τα παιδικά βιβλία των παιδιών μου, γιατί μεγάλωσαν πια, βρήκα ένα χοντρό βιβλίο που κάτι μου θύμιζε το εξώφυλλο του. Μου ήρθε στο νου ένα κοριτσάκι οχτώ χρονώ να το κρατάει στα χέρια του, καθισμένο κάτω από ένα μεγάλο δέντρο, μασουλώντας μήλα και να ’ναι βυθισμένο στο διάβασμα. Το δέντρο και το κοριτσάκι —η κόρη μου— ήτανε πολύ μακριά, σ’ ένα δάσος στα περίχωρα της Μόσχας.
Εμείς είμαστε μια οικογένεια που τριγυρνάμε τις χώρες σαν τους τσιγγάνους. Όχι γιατί έχουμε αρκούδες που χορεύουν με ταμπούρλο ή μαϊμούδες που κρατάνε ένα καθρεφτάκι στο χέρι και λέμε: «κάνε πώς βάφονται οι κοπέλες», αλλά κάτι πόλεμοι, που τους λένε εμφύλιους, κάτι δικτατορίες, μας έκαναν να ξενιτευόμαστε, να ξαναγυρνάμε στην Ελλάδα, να ξαναφεύγουμε. Τώρα, κείνο το οχτάχρονο κοριτσάκι που είναι πια φοιτήτρια, βρήκε το βιβλίο και ξαναβυθίστηκε να το διαβάζει όπως όταν ήτανε μικρή. Μετά το πήρα να το διαβάσω κι εγώ.
Η συγγραφέας του, Αλεξάνδρα Μπρουστέϊν, ήτανε δέκα χρονώ (σημ.EL: γενν. 1884) γύρω στα 1900 όταν στη Ρωσία κυβερνούσαν οι Τσάροι. Διαβάζοντας το βιβλίο της, που λέγεται: «Ο δρόμος που ξανοίγεται μπροστά», βρήκα πολλά πράγματα ακαταλαβίστικα για τη δική μας εποχή, μα και πολλά που θαρρείς και είχανε συμβεί στην ‘Ελλάδα, άλλα στη δικτατορία του Μεταξά κι άλλα στη δικτατορία του 1967.
Στην Αρχή σκέφτηκα απλούστατα να διασκευάσω το βιβλίο, μα όσο προχωρούσα μπερδεύονταν ανάμεσα στις γραμμές του οι αναμνήσεις μου και οι δικές μου εμπειρίες, τα πρόσωπα του βιβλίου δίνανε τη θέση τους σε άλλα δικά μου κι αποφάσισα να ξαναδιηγηθώ το βιβλίο. Έτσι έγινε, όπως κάποια γιαγιά, που έχει πει ένα παραμύθι κι ύστερα από γενιά σε γενιά, από στόμα σε στόμα, καθένας που το διηγιέται το ξαναπλάθει με το δικό του τρόπο, κρατάει ότι τού ’χει μείνει πιο έντονο, μπερδεύει άλλες δικές του ιστορίες και συγκινήσεις, το ξαναζωντανεύει, χωρίς όμως να χαθεί ο αρχικός του μύθος. Η μικρή Σάσα —η ηρωίδα του βιβλίου που ζούσε την εποχή των Τσάρων — μπερδεύτηκε με το κοριτσάκι που ήμουνα εγώ την εποχή της δικτατορίας του Μεταξά και μ’ όλα τα δεκάχρονα κοριτσάκια της δικτατορίας του 1967.
Τα γεγονότα όμως της εποχής εκείνης δεν τα προσάρμοσα στις δικές μας μέρες. Τ’ άφησα ακριβώς όπως ήτανε, παρμένα από ντοκουμέντα του καιρού εκείνου. Μα πόσο μοιάζουνε και πόσο θυμίζουνε τα δικά μας!
Τον τίτλο «Κοντά στις ράγες» κι όλη την αρχή του βιβλίου, τον πήρα από το πρώτο διήγημα που έγραψα σαν ήμουνα δεκάξι χρονώ και δημοσιεύτηκε σ’ ένα περιοδικό που έβγαινε τότε, τη «Νεανική Φωνή». Μιλούσε για ένα κορίτσι που κοιτούσε από το παράθυρό του τις ράγες του τραίνου που τράβαγαν πέρα μακριά ατέλειωτα».
Στις ράγιες που έστησε η εκ του Βίλνιους της Λιθουανίας αστή Α. Μπρουστέϊν, η επίσης αστή και σοσιαλιστικής ιδεολογίας Α. Ζέη βάζει στις ράγιες το δικό της τρένο περίπου είκοσι χρόνια μετά, βλέπει τις δικές μας, τις εγχώριες δικτατορίες, του 36′ και του 67′, την καταπίεση και στέρηση βασικών δικαιωμάτων, και αισθάνεται μέρος του ευρύτερου σοσιαλιστικού ιδεώδους που οραματιζόταν, ουτοπικά ενδεχομένως ενίοτε, τον καλύτερο άνθρωπο και τη δικαιότερη κοινωνία, πριν την παραδώσουμε, σωρηδόν μετά το 89′, στη σημερινή σχεδόν δυστοπία που μοιάζει να πλησιάζει. Η αφήγηση της Ζέη έχει εκείνη τη μοναδική αυθεντικά παιδική/εφηβική, απελευθερωτική ατμόσφαιρα, η οποία καθώς προβληματίζει, δημιουργεί χαραμάδες διαφυγής, επαναδιαπραγματεύεται την υφή, το περιεχόμενο, την ουσία της παιδικής/εφηβικής ηλικίας που δεν είναι ούτε ροζ σύννεφο μπροστά σε ξανθιά πλαστική κούκλα, ούτε ζόφος ενηλίκου που ασθμαίνει μέσα σε μαύρο σύννεφο, αλλά μια αυτόνομη, αυτοτελής ηλικιακή περίοδος όπου ο άνθρωπος εξερευνά τον εαυτό του και τον κόσμο, χαράζει τα σύνορά του και βλέπει συντρίμμια, θραύσματα κι ελπίδες του ευρύτερου κόσμου να στροβιλίζονται γύρω του. Και καθώς η ίδια η Ζέη έζησε για δέκα ολόκληρα χρόνια ως πολιτική πρόσφυγας του μετεμφυλιακού ελληνικού -ας πούμε- κράτους, στη Σοβιετική Ένωση, στην Τασκένδη των χιλιάδων Ελλήνων και τη Μόσχα, από το 1954 ως το 1964, η τοποθέτηση της Σάσας και της ιστορίας σε εκείνο το πλαίσιο δεν είναι μια εκ του ασφαλούς και εξ’ αποστάσεως προσέγγιση κάποιοι κοινωνικοπολιτικού δρόμου, αλλά κάτι που είδε και διεκδίκησε τη βελτίωσή του εκ του σύνεγγυς.
Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή της και μόλις 3 (4 πλέον) από τον θάνατό της Άλκης Ζέη, οι εκδόσεις Μεταίχμιο πήραν την πρωτοβουλία για ένα ακόμα graphic novel που θα έφερνε τον κόσμο της συγγραφέα πιο κοντά στο κοινό που έχει ανάγκη την εικόνα αλλά και μια διαφορετική αφήγηση, όπως αυτή που φέρουν τα graphic novels. Το τρίτο πια τέτοιο graphic, μετά τα Ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου, της Αγγελικής Δαρλάση και του Δημήτρη Μαστώρου και το Το καπλάνι της βιτρίνας, των Γεωργίας Ζάχαρη και Στέλλας Στεργίου, έρχεται από τις ίδιες με το δεύτερο βιβλίο δημιουργούς, οι οποίες ακολουθούν τον δρόμο εργασίας του Καπλανιού, παράγοντας, όμως, πρακτικά και εν τέλει κάτι που δείχνει αρκετά διαφορετικό, αρτιότερο κατά τη γνώμη μου από εκείνο το δεύτερο graphic.
Κάπως έτσι η Σάσα (Αλεξάνδρα ή Κουκούτσι) Βελιτσάνσκαγια, ο γιατρός, μπαμπάς της Σάσας, Ιγκόρ ή Σουσάμης, η μητέρα της, Έλενα Μιχαήλοβνα, ο δάσκαλός της, Πάβελ Γκηγκόρεβιτς ή αλλιώς Φεγγάρης Φεγγάροβιτς, η Ντούνια η οικονόμος, τα Σαμπανοβάκια και όλοι οι υπόλοιποι ήρωες αποκτούν έξοδο προς την εικόνα μέσω των graphic novel strips τα οποία φέρουν μια ιδιαιτέρως πολύχρωμη παλέτα, άλλοτε σε βαθιές, έντονες αποχρώσεις, άλλοτε πιο παλ. Το χιούμορ του πρωτοτύπου διατηρείται, ο χωροχρόνος της προεπαναστατικής Ρωσίας είναι παρών, οι ιδέες παραμένουν άλλοτε ευθείες και άλλοτε υπαινικτικές, όπως και η ιδεολογική βεντάλια που διακρίνεται πάντα πίσω από την ευρύτερη κοινωνική δικαιοσύνη, οι μορφές είναι εκφραστικές, οι διάλογοι ζωντανοί, συμπυκνώνουν μέρη της αφήγησης, η δομή του σεναρίου ρέουσα, οι εικόνες περιλαμβάνουν πλούσια οπτική αφήγηση, ένα ενδιαφέρον εικονικό βάθος, ενώ η ποιότητα της εκτύπωσης είναι υψηλή.
Δίκιο και άδικο, ηρωισμός, επανάσταση και ανάταση, αναζήτηση της ελπίδας, εξουσία και αντιεξουσιαστικό ιδεολογικό μπλοκ, η Ρωσική Επανάσταση μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Δίπλα στην ενηλικίωση που έρχεται και το μεγάλο καστ χαρακτήρων που συμπλέκεται με την Σάσα, το Κοντά στις Ράγιες εμπεριέχει αλληγορίες και ιδεολογικούς παραλληλισμούς με τη φυγή, το ταξίδι, τις ράγιες των τρένων που κυλούν παράλληλα και ποτέ δεν ξέρεις αν πάνε ή αν έρχονται ή πού καταλήγουν. Και όλα αυτά, θα τα δει ο αναγνώστης σε αυτό το graphic novel που θεωρώ πως αξίζει τον κόπο να γνωρίσετε.
Για αναγνώστες από 10 περίπου ετών.
Εκδόσεις Μεταίχμιο.
Διακρίσεις
Απόσπασμα
Δείτε απόσπασμα εδώ
 |
|
|---|---|
| TAYTOTHTA | |
| Τίτλος: | Άλκη Ζέη- Κοντά στις ράγιες (Graphic Novel) |
| Συγγραφέας: | |
| Εικονογράφος: | |
| Εκδόσεις: | Μεταίχμιο, Δεκέμβριος 2023 |
| Προσαρμογή εξωφύλλου: | Γιώργος Παναρετάκης |
| Επιμέλεια: | Θοδωρής Τσώλης |
| Σελίδες: | 152 |
| Μέγεθος: | 21 Χ 28 |
| ISBN: | 978-618-03-3678-8 |
