“Το τώρα που δε ξέρει το παλιό θα είναι πολύ φτωχό”
Αν μπορούσα να τραβήξω μια φράση μόνο και να τη φωτίσω, κάτι σαν υπότιτλο του νέου βιβλίου της Σοφίας Μαντουβάλου, σίγουρα θα διάλεγα την παραπάνω της σελίδας 61. Γιατί εκεί, θαρρώ, στριφογυρίζει ο βασικότερος προβληματισμός της συγγραφέως. Είναι εκείνες οι αλλαγές στην εκπαίδευση τα τελευταία χρόνια. Με την τεχνολογία να καλπάζει και την επιστήμη να συνεπικουρεί, ο χώρος των σχολείων έγινε τις τελευταίες δύο δεκαετίες πεδίο δόξης λαμπρόν: για νέες θεωρίες, για τεχολογική/υλική θωράκιση του “προϊόντος” της εκπαίδευσης, για νέες μεθόδους προσέγγισης του υποκειμένου (παιδί).
“Μου βάζετε δύσκολα”, είπε η συγγραφέας Σοφία Μαντουβάλου στη Μαίρη Μπιρμπίλη και το ELNIPLEX όταν τη ρώτησε γι’ αυτήν ακριβώς τη φράση και τη σημασία της. “Το σύμπαν της εκπαίδευσης είναι πανάρχαιο και έχει τους δικούς του κανόνες τις δικές του συνήθειες και εμπειρίες. Κάθε φορά, το σύγχρονο, το νέο, για να εξελιχθεί και να γίνει λειτουργικα αποδεκτό πρέπει να έχει τις ”καλές συστάσεις” του παλιού. Αυτό σημαίνει πως θα έχουν γνωριστεί θα έχουν περάσει κάποιο χρόνο μαζί. Ίσως και να έχουν απορρίψει το ένα το άλλο. Η πραγματική εξέλιξη είναι η συνέχεια των πραγμάτων με εξελιγμένες ποιότητες σκέψης και πράξης. Το τώρα που δεν είχε καμία συνομιλία με το παλιό θα είναι πιο φτωχό.
Η ερώτηση θίγει κάτι που πραγματικά με πονάει. Ανήκω σε μια παλιά γενιά που κουβαλάει ακόμα και τώρα ένα θησαυροφυλάκιο γνώσεων, εμπειριών, σκέψεων, ιδεών συναισθημάτων και αντιμετωπίζει και υποδέχεται το καινούργιο μέσα από αυτόν τον πλούτο. Οι νέες γενιές γονιών, δασκάλων, παιδιών δεν διαθέτουν αυτόν τον πλούτο παιδείας. Το μέλλον δεν προλαβαίνει να γνωρίσει το τώρα που έτσι κι αλλιώς γνωρίζει ελάχιστα το παρελθόν. Οι αξίες και οι κώδικες ζωής δεν προλαβαίνουν να παγιωθούν και αλλάζουν με ταχύτητα τεχνολογίας. Που πάμε λοιπόν; Στην έκπληξη του μέλλοντος με πίστη στον καινούργιο άνθρωπο φυσικά, λέω ως οπαδός της ουτοπίας.”
Η παντοδυναμία, λοιπόν, με την οποία κάποιοι έντυσαν την τεχνολογία σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής δε θα μπορούσε να μην τρυπώσει στο “μεγάλο μαγαζί” της εκπαίδευσης. Κι αυτή η παντοδυναμία, ορισμένες φορές, υποτιμά την αξία του ανθρώπινου παράγοντα, του υποκειμενικού στοιχείου, ως δομικό υλικό που συνάπτει σχέσεις, που τις χειρίζεται και τις τροποποιεί, που τις ενισχύει και τις εξελίσσει. Ο τεχνοφασισμός είναι μια εκδοχή ακραίας πολιτικής ορθότητας. Ως υπέρμαχος της τεχνολογικής επανάστασης, δε μπορώ παρά να καλωσορίσω τα επιτεύγματα της στο πεδίο της εκπαίδευσης. Μα αν κλωτσήσεις ο,τι χρήσιμο έτρεξε στους αιώνες, μόνο και μόνο γιατί θαρρείς πως με την τεχνολογία και τα μέσα της τα έχεις όλα, τότε απλούστατα θα έχεις φτιάξει ένα άδειο ντενεκέδι που θα το σείεις μπροστά στα αδειανά βλέμματα των μαθητών. Θόρυβο πολύ θα κάνει, αλλά μουσική δε θα βγάλει εύκολα. “Η έκπληξη του μέλλοντος” για την οποία μίλησε η συγγραφέας δε θα έρθει ποτέ έτσι.
Ποια όμως (πρέπει να) είναι η έση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση; Η Σοφία Μαντουβάλου είχε στη συνέντευξή μας ακόμα σαφέστερη τοποθέτηση από τα ναι μεν αλλά που ακούγονται:
“Στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η τεχνολογία μπορεί να παίξει πολύ καλά το ρόλο του υπηρέτη της μάθησης. Για να είναι όμως αποτελεσματική σ’ αυτόν τον ρόλο πρέπει ο ο Κύριος της εκπαιδευτικός να ξέρει τι ζητάει και τη περιμένει απ’ αυτή.
Οι μέθοδοι και τα μέσα διδασκαλίας που προσφέρει η εκπαιδευτική τεχνολογία δεν έχουν μαγικές ιδιότητες. Η αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται από το πόσο καλά θα παίξει τον καινούργιο του ρόλο ο εκπαιδευτικός. Γιατί για καινούργιο ρόλο πρόκειται. Νέες τεχνικές διδασκαλίας –μάθησης, νέες παιδαγωγικές αντιλήψεις,νέες τεχνολογίες δημιουργούν ένα νέο ρόλο για τον δάσκαλο που παύει να είναι ο μεταδότης και ελεγκτής της γνώσης και γίνεται παραγωγός-δημιουργός μιας διαφορετικής εμπειρίας και ενός δημιουργικού περιβάλλοντος μάθησης. Από παντογνώστης φορέας της γνώσης γίνεται εμψυχωτής και συντονιστής της μάθησης και διευκολυντής μιας διαδικασίας επίλυσης προβλημάτων. Για να πάρει η τεχνολογία μία σωστή θέση στην εκπαίδευση πρέπει ο δάσκαλος να πιστέψει ότι είναι ένα χρήσιμο εργαλείο και αυτό προυποθέτει εκπαίδευση, ξεπέρασμα φόβων και προκαταλήψεων και ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών. Ποιος είναι ο Κύριος και ποιος ο υπηρέτης.”
Τι είναι όμως Το Φάντασμα του Μαυροπίνακα; Πρώτα απ’ όλα είναι μια πρωτότυπη και χιουμοριστική ιστορία για τη σημερινή μεταβατική περίοδο στην εκπαίδευση (κυρίως της Ελλάδας μιας και σε πολλές χώρες του δυτικού κόσμου έχει ήδη συντελεστεί σε μεγάλο βαθμό) όπου η καινοτομία και η διάθεση για εκσυγχρονισμό των μέσων και μεθόδων συναντά τους παλιούς τρόπους, τα παλιά εργαλεία που υπηρέτησαν τα οράματα των παλιότερων δασκάλων. Κι όπου παλιό, όχι απαραίτητα παλιακό, ακατάλληλο ή ρηχό. Γι’ αυτόν τον συνδυασμό του παλιού και του νέου γράφει η συγγραφέας. Και διαλέγει τον μαυροπίνακα (ή πρασινοπίνακα κατόπιν), το πρώτο εκπαιδευτικό αντικείμενο που άλλαξε και αλλάζει στις σχολικές τάξεις τα τελευταία χρόνια, για να κεντήσει την ιστορία και τους προβληματισμούς της.
Όπου… Στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Άνω Καρπουζιάς η σχολική χρονιά ξεκινάει με μεγάλο ενθουσιασμό. Η διευθύντρια κυρία ΛΑΧΤΑΡΑ (που πολύ λαχταράει πολλά πράγματα) υλοποίησε το όραμά της αντικαθιστώντας τους παλιούς μαυροπίνακες με νέους, έξυπνους, λευκούς πίνακες. Μα το βράδυ πριν ανοίξει το σχολείο για το νέο σχολικό έτος, παράξενα πράγματα συμβαίνουν στην αποθήκη όπου σωριάστηκαν οι παλιοί μαυροπίνακες. Και την επόμενη μέρα, το φάντασμα του μαυροπίνακα τρυπώνει στην τάξη τέρμα του διαδρόμου του δεύτερου ορόφου. Και δεν τρυπώνει απλά αλλά αρχιζει να κάνει αισθητή την παρουσία του μέσα από ευρηματικές φάρσες, πειράγματα, παρεμβάσεις και παιχνιδίσματα που ανακατεύουν την τράπουλα της μονοτονίας στην τάξη και οδηγούν σε ξεκαρδιστικές καταστάσεις.
Τα έξυπνα παρατσούκλια που φέρουν οι πρωταγωνιστές του σχολείου, η εμψύχωση των άψυχων υλικών εκπαίδευσης, η νοσταλγία για το γρατζούνισμα της κιμωλίας που τους στερούσε το χάδι των παιδικών χεριών, η τεχνολογική επίθεση που δεν πρέπει να το παρακάνει, ο επικήδειος του παλιού που πρέπει να αποσυρθεί, η γλυκιά εκδίκησή του, το παιχνίδι της σιωπής και η μαθηματική αλλεργία, ο επιστάτης κύριος Μυτάρας (ο τόνος στην παραλήγουσα, δε θα το ξεχάσεις) και ο ρόλος του στην ύπαρξη των φαντασμάτων που οι πολλοί δεν πιστεύουν.
Η δύναμη που έχουν τα παρατσούκλια είναι αναμφίβολα μεγάλη. Ποια είναι όμως η σημασία τους, κατά τη συγγραφέα;
“Τα παρατσούκλια είναι ονόματα που δίνονται σε άτομα με βάση τις χαρακτηριστικές ιδιότητές τους πολλές από τις οποίες δεν φαίνονται αν τους φωνάξεις με το κανονικό τους όνομα. Μέσα σε μία τάξη μπορεί να υπάρχουν δύο και τρία παιδιά με το ίδιο βαφτιστικό όνομα και να είναι τελείως διαφορετικά άτομα με τελείως διαφορετικό χαρακτήρα και ενδιαφέροντα. Τόσο στο φάντασμα του μαυροπίνακα όσο και στα άλλα δύο βιβλία της τριλογίας για την εκπαίδευση, τη δασκάλα που το κεφάλι της έγινε καζάνι αλλά και τον δάσκαλο με τα όνειρα στα μάτια, χρησιμοποιώ τα παρατσούκλια για να τονίσω την ιδιαιτερότητα και μοναδικότητα κάθε παιδιού και την σημασία της διαφορετικότητας για ένα συνεργατικό, συμπληρωματικό αποτέλεσμα μέσα στην τάξη. Τα παρατσούκλια που χρησιμοποιώ δεν είναι χλευαστικά. Είναι μία επονομασία που τονίζει το χαρακτηριστικό ιδίωμα, ταλέντο, κλίση ή απόκλιση των παιδιών. Βέβαια από τα παρατσούκλια δεν γλιτώνουν και οι ενήλικοι ήρωες. Εμένα όταν ήμουνα μικρή το παρατσούκλι μου στο σχολείο ήταν οδοντογλυφίδα γιατί ήμουν πολύ αδύνατη. Τότε με πείραζε. Τώρα πολύ θα ήθελα να με φωνάζουν έτσι.
Τα παρατσούκλια έχουν μεγάλη δύναμη και για το καλό και για το κακό. Τα παιδιά μεταξύ τους τα χρησιμοποιούν συχνά. Για να πειράξουν το ένα το άλλο. Θεωρώ ότι στα βιβλία μου το εύρημα αυτό λειτουργεί δημιουργικά και λυτρωτικά. Ίσως ο κύριος ΜΥΤΑΡΑΣ (ο τόνος στην παραλήγουσα) μπορεί να μου κρατάει λίγη κακία αλλά για τις χιουμοριστικές ανάγκες του βιβλίου, βλέπετε τον ήθελα με ιδιαίτερα μεγάλη μύτη…”
Παράλληλα με τον βασικό προβληματισμό, διέκρινα και ένα ολόκληρο οικοδόμημα αποθέωσης της μαγείας της γλώσσας. Όχι μόνο με τα παρατσούκλια που γεννιούνται και δεν ξεκολλάνε, αλλά και με τις ανορθογραφίες και τη φαντασία που μπορεί να σε κάνει και συγγραφέα, με τη σιωπή ως πολύτιμο συστατικό του ίδιου του λόγου, τα αινίγματα του μαυροπίνακα, τα παιχνιδίσματα στις λέξεις (καλή/κακή κ.α.). Η γλώσσα ως αποτέλεσμα πολλών διαφορετικών συστατικών που θωρακίζουν το μεγάλο άστρο μας στον κόσμο, το λόγο. Αυτά τα συστατικά μπορούν να αποτελέσουν πρώτης τάξεως υλικό για γλωσσικά παιχνίδια.
Μαζί με την Μπουρουμπούρου, την κυρία Λαχτάρα, τον Σκιτσάκια, τον δάσκαλο κύριο Υπέροχο, τη δεσποινίδα Τρεχάλα, τη Γλώσσα Ροδάνι, την Άριστα Λάθος και όλους τους υπόλοιπους ήρωες, θεωρούμε πως θα κάνετε ένα ευχάριστο ταξίδι στο σήμερα, σαν κι αυτό που κάναμε εμείς. Σήμερα, που η εκπαίδευση και τα παιδιά αλλάζουν γρηγορότερα πολλές φορές κι από τον ήχο.
Το υπέροχο εξώφυλλο του… 50-50 από την εμπνευσμένη Ίριδα Σαμαρτζή που βρίσκει πάντα έναν τρόπο να βάζει τη σφραγίδα της όπου εμπλέκεται. Εκδόσεις Πατάκη, συλλογή περιστέρια. Για παιδιά από 8-9 ετών μέχρι 13-14 (τουλάχιστον).
 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Το φάντασμα του μαυροπίνακα |
| Συγγραφέας: | Σοφία Μαντουβάλου |
| Εξώφυλλο: | Ίρις Σαμαρτζή |
| Σειρά: | Συλλογή Περιστέρια (173) |
| Εκδόσεις: | Πατάκης, Φεβρουάριος 2016 |
| Σελίδες: | 185 |
| ISBN: | 978-960-16-6670-9 |
