“Φτώχεια δεν είναι μόνο η έλλειψη τροφής και στέγης. Φτώχεια είναι το να αισθάνεσαι Κανένας, το να στερείσαι ταυτότητας. Η μουσική, το να είσαι πρωταγωνιστής σε μια ορχήστρα, το να παίζεις, να τραγουδάς, δημιουργεί στο παιδί μια αυτοεκτίμηση, μια υγιή και ωραία περηφάνια που το βγάζει από τη φτώχεια. Γιατί το παιδί με το που παίρνει το μουσικό του όργανο, παύει αμέσως να είναι φτωχό. Ένα παιδί με ένα βιολί δεν είναι φτωχό! Γιατί το βιολί το οδηγεί σε ένα δρόμο αυξανόμενου πνευματικού πλούτου.”
Χοσέ Αντόνιο Αμπρέου, ιδρυτής του El Sistema
Ο Φέλιξ. Ένα όνομα. Στα λατινικά σημαίνει ευτυχισμένος. Ω, τι ειρωνεία! Ο Φέλιξ είναι δυστυχής. Ο πατέρας του λείπει συνέχεια. Είτε ψάχνει για δουλειά είτε βρίσκει και δουλεύει εξοντωτικά. Η μητέρα του είναι άρρωστη. Τροφή στο στομάχι μπαίνει αραιά και που. Ρούχα 2-3 ίδια, για όλες τις ώρες. Ένα παντελόνι που του πεφτε κοντό, μια μπλούζα που του πεφτε στενή, ένα παλτό που του πεφτε μεγάλο. Ένα καρβέλι και δυο κάλτσες που ήρθαν στα χέρια του ενώ “ανήκαν” αλλού του χρέωσαν το παρατσούκλι “Παλιόπαιδο”. Να τον ακολουθεί, να τον στοιχειώνει. Να είναι είναι η ταυτότητά του.
“Όταν αυτό το παλτό θα σου κάνει, θα πει πως ήρθε η ώρα να φύγεις από δω και να γίνεις κι εσύ…Κάποιος”, του ΄χε πει η μάνα του. Δεν άργησε να τον πλησιάσει η μοίρα του. Ο Ραούλ ήταν η μοίρα. Τον πλησίασε. Τον μύησε στις συμμορίες που σαν σχολειά λειτουργούσαν σε κάθε γειτονιά. Έκλεβαν από εκείνους που είχαν ή φαίνονταν να είχαν περίσσευμα. Για να ζήσουν, για να διασκεδάσουν τη θλίψη τους, για να αποκτήσουν ταυτότητα, να νιώσουν κάποιοι, να τους φοβούνται. Πόσο ωραίο ήταν να είσαι κάποιος, να σε φοβούνται με το σιδερικό στο χέρι!
Όμως ο Ραούλ είχε κι άλλη μοίρα, μια δεύτερη που σήκωσε το δικό της όπλο και μονομάχησε με την πρώτη. Ένα βιολί κέρδισε ένα όπλο καθώς διασταυρώθηκαν σε κάποιον δρόμο. Γιατί με αυτό θα “σκότωνε” καλύτερα. Γιατί με αυτό πρώτο θύμα θα ήταν ο παλιός του εαυτός, που δεν έβρισκε όνειρα, που δεν του έδιναν όνειρα.
Η δεύτερη μοίρα του λεγόταν Χοσέ Αντόνιο και ήταν μουσικός και “τρελός” όπως λέμε όσους χαρίζουν καλή μοίρα σε άλλους ανθρώπους. Ήταν το πρώτο και τελευταίο θύμα κλοπής του Φέλιξ. Κι αν το σκεφτείς καλά, θύμα κλοπής ήταν ο Φέλιξ. Του έκλεψαν δίχως να καταλάβει το πιστόλι της συμμορίας και στα χέρια του φύτεψαν ένα βιολί, έναν νέο εαυτό κι ένα όνειρο.
Ο Φέλιξ έφυγε από τις συμμορίες. Το ίδιο και μερικές ακόμα χιλιάδες παιδιά της Βενεζουέλας. Γιατί κάποιες φορές αρκεί να βρεθεί στο δρόμο σου ένας και μόνο χαρισματικός άνθρωπος για να αλλάξει τη ζωή και τη μοίρα σου.
Το τελευταίο βιβλίο που παρουσιάζει το elniplex για το 2014 δεν είναι διόλου τυχαία επιλογή. Γιατί είναι μια από τις πιο τρυφερά σκληρές και ρεαλιστικές ιστορίες που διάβασα ποτέ. Το σκληρό πρόσωπο της Βενεζουέλας (μη σας μοιάζει μακρινή η χώρα) και της φτώχειας όλου του κόσμου στο απόλυτο κοντράστ της ποιητικής αφήγησης της Αγγελικής Δαρλάση. Χαϊδεύει η συγγραφέας τις λέξεις με τρυφερότητα σα να σκουπίζει το δάκρυ από το μάγουλο των Φέλιξ όλης της γης. Όχι των Φέλιξ που αδικούν τον εαυτό τους και μπλέκουν στα γρανάζια της (μικρο)εγκληματικότητας/παραβατικότητας για να αγοράσουν νέο κινητό, αναγνώστη μου. Μα των Φέλιξ που γεννήθηκαν σε μέρος άγονο από ανθρώπους, φτωχό σε πολιτικές αποφάσεις και με σκισμένη τη σελίδα που γράφει “παιδικά όνειρα”. Που ένα κλεμμένο καρβέλι σε κάνει Γιάννη Αγιάννη και το “Παλιόπαιδό” στο κρεμάνε κουδούνι ώσπου να πεις “Κόλαση μου, μη φεύγεις. Τώρα έμαθα κοντά σου”.
Η αψεγάδιαστη αφήγηση της συγγραφέως που τσιμπάει λέξη λέξη την καρδιά του αναγνώστη έχει μερικούς ακόμα συμμάχους. Είναι το υπέροχο αισθητικό αποτέλεσμα των εκδοτών. Όταν αγγίζω τέτοιο υπέροχης ποιότητας λευκό χαρτί, θέλω να βρω κορνίζα και να κρεμάσω το βιβλίο σαν πίνακα.
Οι αληθινοί πίνακες όμως βρίσκονται μέσα στο βιβλίο. Η Ίρις Σαμαρτζή έχει κάνει υπέροχη δουλειά. Δεν είναι μόνο οι γκριζόμαυρες αποχρώσεις που τις διακοσμεί με αυτό το ευρηματικό κόκκινο που κινεί τις ζωγραφιές στις λεπτομέρειές τους. Ούτε η αλληλεπιδραστική σχέση που αναπτύσει με το κείμενο της Α. Δαρλάση. Είναι η συνολική προσέγγιση που έχει κάνει στην ιστορία του “Παλιόπαιδου” που καθιστά την εικονογράφησή της ένα ξεχωριστό έργο μέσα σε ένα άλλο. Κι αυτό το κάνουν συγκεκριμένοι εικονογράφοι-καλλιτέχνες στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Η Ι. Σαμαρτζή είναι μία από αυτές.
Όταν πιάνω στα χέρια μου κομψότεχνημα, το γράφω, αγαπητέ μου αναγνώστη. Μην το αγοράσεις. Πήγαινε σε ένα βιβλιοπωλείο και ξεφύλλισέ το. Κι αν σφάλλω, εγώ θα στο κάνω δώρο.
Η ιστορία του “Παλιόπαιδου” είναι εμπνευσμένη από τα πεπραγμένα του μουσικού και οικονομολόγου Χοσέ Αντόνιο Αμπρέου ο οποίος το 1975, μαζί με άλλους εθελοντές δασκάλους έφτιαξε την πρώτη ορχήστρα βασισμένη στον διαφορετικό τρόπο εκμάθησης της μουσικής αλλά και στην αρχή του για απεμπλοκή ουσιαστικά χιλιάδων παιδιών από τη φτώχεια, τη νεανική εγκληματικότητα και τον κοινωνικό αποκλεισμό των παραγκουπόλεων του Καράκας με τα σπίτια από λαμαρίνες και λάσπη στο τούβλο. Σ’ ένα γκαράζ, με λίγα όπλα και πολλή θέληση, ο 75 χρονος σήμερα Αμπρέου έκανε την πρώτη του πρόβα με 11 μόλις παιδιά. Το δημιούργημά του, το El Sistema, κατόρθωσε να αριθμεί σήμερα πάνω από 150 παιδικές και νεανικές ορχήστρες με πάνω από 500.000 χιλιάδες παιδιά της Βενεζουέλας μέλη τους. Τα παιδιά εγγράφονται στους κατά τόπους “Πυρήνες¨όπως ονομάζονται και δηλώνουν τι όργανο θέλουν να παίξουν το οποίο τους δίνεται δωρεάν. Κάθε παιδί πληρώνει 5 ευρώ το χρόνο ως κόστος συμμετοχής. Στο El Sistema, οι μαθητές δεν διδάσκονται μόνοι αλλά ενταγμένοι σε μια μεγάλη συμφωνική ορχήστρα όπου μαθαίνουν στην πράξη, παίζοντας.
Το El Sistema έχει ταξιδέψει τις αρχές του σε πάνω από 50 χώρες του κόσμου και έχει καθιερώσει τη Συμφωνική Ορχήστρα Σιμόν Μπολίβαρ ως μία από τις δέκα καλύτερες συμφωνικές ορχήστρες του κόσμου. Και η μεγαλύτερη νίκη του El Sistema, θεωρώ, δεν είναι καν ότι έχει βγάλει από το δρόμο και το πιστολίδι 500.000 παιδιά. Είναι η απάντηση του Αμπρέου όταν τον ρώτησε ο Έλληνας δημοσιογράφος Γιώργος Αυγερόπουλος (Εξάντας, 30-1-2013) αν πέτυχε τους αρχικούς στόχους του. “Όχι…Για μένα, μόλις αρχίζουμε…”
Αναγραφή στους τιμητικούς πίνακες της ΙΒΒΥ (2/4/2015)
Βραβείο σε εικονογράφο και συγγραφέα βιβλίου με πολύχρωμη εικονογράφηση (picture book ή album) για την εικονογράφηση και για το κείμενο από τον Κύκλο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου 2015 (2-4-2015)
 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ |
|
|---|---|
| Τίτλος: |
Το παλιόπαιδο
|
| Συγγραφέας: | Αγγελική Δαρλάση |
| Εικονογράφηση: | Ίρις Σαμαρτζή |
| Εκδόσεις: | Πατάκη, Ιούνιος 2020 |
| Σελίδες: | 64 |
| Μέγεθος: | 17 Χ 24 |
| ISBN: | 978-960-16-5876-6 |
