Διαβάζεται σε 3′- Ηλικιακό κοινό: 10+ (target 10-18) – Λογοτεχνία για παιδιά
(η στιγμή που ανακοινώνεται η δικτατορία του Μεταξά)
-Όταν είδε ο Αιγαίας να φτάνει το καράβι, τέλειωσε ο παππούς το μύθο, και ξεχώρισε από μακριά τα μαύρα πανιά, νόμισε πως έφαγε τον Θησέα ο ταύρος κι έπεσε από το βράχο στο πέλαγος και πνίγηκε. Γι’ αυτό το πέλαγος εκείνο το ονόμασαν Αιγαίον πέλαγος.
Αν είχε μαύρα πανιά η “Κρυσταλλία” (σημ.: όνομα βάρκας), έπρεπε να τ’ ανοίξει. Έτσι είπε ο παππούς λίγο αργότερα, οταν γυρίζαμε στο σπίτι. Εκδρομή δεν πήγαμε, όχι γιατί ο ήλιος είχε βγει πια για καλά, μα γιατί ο κυρ Αντώνης δεν πρόλαβε καλά καλά να βγει από τη βάρκα και είπε:
– Κύρ Νίκο, έγινε δικτατορία.
Εξήντα χρόνια από την πρώτη έκδοση του βιβλίο από τις Εκδόσεις Θεμέλιο το 1963, οι Εκδόσεις Μεταίχμιο προχωρούν σε μια νέα, συλλεκτική, επετειακή έκδοση του θρυλικού μυθιστορήματος της κορυφαίας Ελληνίδας συγγραφέα για παιδιά, Άλκης Ζέη.
Περί τίνος πρόκειται
Το 1963 που πρωτοκυκλοφορεί Το Καπλάνι της Βιτρίνας, η Άλκη Ζέη βρίσκεται ως πολιτικός πρόσφυγας στη Μόσχα. Πέρασαν πέντε δεκαετίες. Οι Εκδόσεις Μεταίχμιο έκαναν μια επετειακή τότε έκδοση με το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης. Σήμερα, αυτόν τον Φεβρουάριο που η Άλκη Ζέη λείπει τρίτο χρόνο από τα εγκόσμια, εξήντα πλέον χρόνια μετά την πρώτη εκείνη έκδοση και εκατό χρόνια από τη γέννησή της, εξ’ ου και το 2023 είναι λογοτεχνικό έτος Άλκης Ζέη, οι Εκδόσεις Μεταίχμιο, προχωρούν σε μια νέα επετειακή, συλλεκτική έκδοση.
Ένα από τα πλέον ευπώλητα ελληνικά βιβλία όλων των εποχών, μεταφρασμένο σε δεν θυμάμαι πόσες γλώσσες, χιλιοδιαβασμένο από γενιές και γενιές παιδιών, γονιών και εκπαιδευτικών, σε σπίτια, σχολεία, βιβλιοθήκες, πανεπιστήμια, καμωμένο σε χιλιάδες εργασίες μαθητών και φοιτητών, αναλυμένο από δεκάδες κριτικούς, αγαπημένο από σύσσωμη τη λογοτεχνική και βιβλιοφιλική κοινότητα.
Το “Καπλάνι” μοιάζει χωρίς υπερβολή τόσο φρέσκο και καινοτόμο στη γραφή του όσο ελάχιστα παιδικά βιβλία παγκοσμίως. Δεν πάλιωσε, όπως εύστοχα γράφει στον πρόλογο η Μαρίζα Ντεκάστρο. Διόλου τυχαίες οι διακρίσεις του, τα βραβεία του, οι πωλήσεις του, η ένταξή του σε λίστες με τα καλύτερα παιδικά βιβλία παγκοσμίως.
“Η πιο μεγάλη βράβευση για μένα είναι ότι κυκλοφορεί το Καπλάνι της Βιτρίνας 52 χρόνια. Αυτή είναι η μεγαλύτερη βράβευση για μένα….Γιατί αν είχα πάρει τα βραβεία και δεν κυκλοφορούσαν τα βιβλία, τι να τα κάνω; Και το Καπλάνι μάλιστα που κυνηγήθηκε τόσο πολύ. Δηλαδή ενώ στη Γαλλία το είχανε βάλει στον κατάλογο των 150 καλύτερων διεθνώς βιβλίων κι εδώ στέλνανε γράμματα στα υπουργεία προς θεού να μην μπει μέσα στα σχολεία το βιβλίο”, μας είπε η Άλκη Ζεή για το Καπλάνι στη συνέντευξή μας πριν οκτώ χρόνια (2015).
Η Άλκη Ζέη όλα τα κάνει υποδόρια σε αυτό το βιβλίο. Το χιούμορ που διαπερνά κάθετα όλο το βιβλία είναι τέτοιο. Βγαίνει άλλοτε από την παιδική αθωότητα και δήθεν αφέλεια, άλλοτε από την πικρή ειρωνεία, τις μεταιωρίσεις και τους συμβιβασμούς των μεγάλων, άλλοτε υπονοείται από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και τα γεγονότα. Η πολιτική, η δικτατορία και η δημοκρατία, η εξουσία και οι άνθρωποί της φανερώνουν το περιεχόμενό τους από τα αποτελέσματα που έχουν στις ζωές των μεγάλων και κατ’ επέκταση των παιδιών και όχι μέσα από ακαδημαϊκές, καλοδιατυπωμένες προτάσεις εν είδει τσιτάτου που θα περάσουν στον αναγνώστη το πολιτικό πιστεύω της συγγραφέως και θα τα κάνεις φωτο-λεζάντα στο facebook. Βιωματικά μαθαίνουν τα παιδιά της ιστορίας τη δικτατορία. Βιωματικά την ξεφυλλίζει μπροστά του και ο αναγνώστης. Κι η αλήθεια δε συμπυκνώνεται, δεν αυτοκτονεί σε 3 γραμμές, δε ζητεί αναγνωρίσεις και επικηδείους. Αντιθέτως, απλώνει το βαρύ της σώμα κατά μήκος όλων των σελίδων και μένει σαν μια συνολική γεύση κάθε φορά που τελειώνεις ένα κεφάλαιο.
Πρωταγωνίστριες του βιβλίου δυο αδερφές οκτώ και δέκα ετών, δευτέρας και τετάρτης δημοτικού μαθήτριες. Κι αυτά τα χρόνια τα έχουν συμπληρώσει και τα ζουν σε ένα νησί του Ικάριου πελάγους το σωτήριο έτος 1936. Είναι η χρονιά της δικτατορίας του Μεταξά στην Ελλάδα. Η χρονιά του φασίστα Φράνκο και των αριστερών και αναρχικών στην Ισπανία. Είναι η χρονιά που ο Χίτλερ καταλαμβάνει τη Ρηνανία και ετοιμάζει την πολεμική του μηχανή που θα χτυπήσει τα τύμπανα του πολέμου σε τρία χρόνια όπου ρέει αίμα στις φλέβες της Ευρώπης. Μόλις 3 μέρες πριν το πραξικόπημα του Μεταξά, την πρώτη Αυγούστου, ο Αδόλφος είχε κηρύξει την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων του Βερολίνου. Ο εμφύλιος στην Ελλάδα είναι προ των πυλών. Η Ζεή το 1962-63 τα θυμάται όλα αυτά. Δεν έχει ξεχάσει πόλεμο, εμφύλιο, πληγές, διώξεις, εξορίες, ποντικονήσια, η ίδια άλλωστε εκδιώχθηκε. Αυτό είναι το 1936 στον κόσμο και ένα άλλο εκείνο στο νησί του Ικάριου πελάγους.
Εκείνη τη χρονιά τα δυο κορίτσια, στο νησί τους ζουν το δικό τους βαρετό κόσμο που θα αρχίσει να ζωντανεύει εβδομάδα τη βδομάδα και σελίδα τη σελίδα. Μέσα από τις ανιαρές Κυριακές του χειμώνα, από τις δεκάδες ιστορίες του “αρχαιοέλληνα” παππού που τις παίρνει στην αγκαλιά του και τις ταξιδεύει σε μύθους και ήρωες, σε αποφθέγματα και λόγια. Μέσα από την απουσία σχολείου καθώς τα κορίτσια δε φοιτούν σε κάποιο, στο δημόσιο λόγω επιλογής, στο ιδιωτικό λόγω… βαλαντίων. Μέσα από την προσμονή του καλοκαιριού, από τον ερχομό του μεγάλου ξάδερφου Νίκου με τις ιστορίες του. Μέσα από το καπλάνι, τον τίγρη με τα δυο διαφορετικά μάτια που κοιτάζει τον κόσμο διαφορετικά κάθε φορά, που κοιτάζει τις δυο όψεις του κόσμου κάθε φορά. Μέσα από τον εύθραυστο, συγκρουόμενο συχνά κόσμο των μεγάλων που ισορροπούν μεταξύ δημοκρατίας και δικτατορίας, Βενιζέλου και βασιλιά, φαλλαγγιτών και λυτρωτικής συνομωσίας.
Εστιάζοντας
Μέσα από ένα πλήθος αφηγηματικών ευρυμάτων, η κορυφαία συγγραφέας παίρνει από το χέρι τον αναγνώστη και τον τρέχει στα παιδικά της χρόνια. Και αν αυτό θα ήταν αδιάφορο για τους πολλούς, διόλου τέτοιο δεν ήταν ότι αυτά τα παιδικά χρόνια είναι το πρώτο χαλί που έστρωσε η συγγραφέας πάνω στις σελίδες του βιβλίου της για να καταγράψει έναν ολόκληρο κόσμο, μια ολόκληρη εποχή που πηγαινοερχόταν μεταξύ πολιτευμάτων, ιδεοληψιών, αναταράξεων, πολέμων στο κατώφλι. Μικρογραφία το νησί του ανατολικού Αιγαίου, η κοινωνία του, οι άνθρωποι που μπαινόβγαιναν στα σπιτικά που ζούσαν το χρόνο τους οι δυο αδερφές. Και πάντα εκεί, στη μεγάλη σάλα του σπιτιού, μέσα στη βιτρίνα, το καπλάνι, να στεφανώνει όλες τις ιστορίες, τις εξελίξεις, την ομορφιά και την ασχήμια του κόσμου. Κι όταν ο κόσμος ήταν όμορφος και η ψυχή τους πιο όμορφη, τα κορίτσια έλεγαν κωδικά ΕΥ-ΠΟ. Κι όταν ασχήμαινε, ΛΥ-ΠΟ. Ε, δε θα τα προδίδουμε κι όλα…
Δεν έχει καμία μα καμία σημασία να πω γεγονότα και περιλήψεις για ένα βιβλίο που έχει διαβαστεί από εκατοντάδες χιλιάδες σε όλον τον κόσμο. Μόνο τούτο: αν το παιδί σας έχει περάσει τη δευτέρα δημοτικού ως ένα πρόχειρο χρονικό όριο για να συνεννοούμαστε, το καπλάνι θα του χαρίσει τόσες πολλές σκέψεις, ομορφιά και ωριμότητα όσο λίγα πράγματα στον κόσμο μπορούν τόσο καλά όσο ένα αξιοθαύμαστο βιβλίο. Ένα βιβλίο από τα 10 κλασικότερα ελληνικά παιδικά βιβλία που γράφτηκαν ποτέ, ενδέχεται και το κλασικότερο. Και ο σημερινός απολιτίκ μέσος Έλληνας θαρρεί πως το παιδί του είναι μικρό για να διαβάσει ένα τέτοιο βιβλίο με όψεις της πολιτικής, ενώ δεν είναι μικρό για να περνά δέκα ώρες στην οθόνη, δε θα προσπαθήσω να τον πείσω. Μπορεί να το διαβάσει ο ίδιος. Γιατί το βιβλίο αυτό δεν έχει ηλικία και περιορισμούς.
Αν το παραμύθι του Πινόκιο ήτανε αληθινό, η μύτη της Άρτεμης θα ‘πρεπε να είχε γίνει τρία μέτρα μακριά. Τόσα πολλά ψέματα είπε. Μα, φαίνεται, πρέπει να υπάρχουνε ψέματα καλά και κακά- κι από τα καλά, η μύτη δεν πρέπει να μακραίνει.
Το βιβλίο μεταφέρθηκε στη μικρή οθόνη της ΕΤ-1 το 1990 σε μια σειρά 10 ημίωρων επεισοδίων σε σκηνοθεσία και διασκευή του Πέτρου Λύκαυ και μουσική σύνθεση του Σάκη Τσιλίκη. Πρωταγωνιστούσαν οι Νίκος Παπαχρήστος (παππούς), Θάλεια Αργυρίου (Σταματίνα), Κώστας Μπακάλης (Παντελής), Βαγγέλης Ζερβόπουλος (πατέρας), Ευαγγελία Σέχα (θεία Δέσποινα), Ματίνα Καρρά (μητέρα), Γιάννης Τότσικας (κυρ Αντώνης), Καίτη Τριανταφύλλου (Ειρήνη), Νιόβη Αγγελίδου (Μέλια), Κορίνα Καραγιαννάκου (Μυρτώ), Αντιγόνη Παπαδοπούλου (Άρτεμη), Κώστας Κακλής (Νόλης) κ.α. Η σειρά προβλήθηκε σε επανάληψη άλλες 6 φορές με τελευταία εκείνη της ΕΤ-1 το 2012.
Συλλεκτική, επετειακή έκδοση, εξήντα χρόνια μετά.
Για αναγνώστες από 10 περίπου ετών.
Εκδόσεις Μεταίχμιο.
Απόσπασμα
Διαβάστε απόσπασμα εδώ
Διακρίσεις
1970 ALSC Mildred Batchelder (ΗΠΑ)
2007 Βραβείο Άντερσεν- Ο κόσμος της παιδικής ηλικίας (Ιταλία)
Μεταξύ των 136 καλύτερων βιβλίων της τελευταίας 20ετίας της γαλλικής βιβλιοπαραγωγής (1994)
Συμπεριλήφθηκε στους βιβλιογραφικούς οδηγούς The best in children’s books, The University of Chicago Press (1973), Our Family, our friends, our world, Lyn Miller-Lachmann, Libraries Unlimited (1992), Around the world with historical fiction and folk tales, Beth, Bartleson, Zarian, Scarecrow Press (2004) και Children’s books award handbook, Diana F. Marks, Libraries Unlimited (2006).
Δείτε:
Το καπλάνι της βιτρίνας – Επεισόδιο 1
Το καπλάνι της βιτρίνας – Επεισόδιο 2
Το καπλάνι της βιτρίνας – Επεισόδιο 3
Το καπλάνι της βιτρίνας – Επεισόδιο 4
Το καπλάνι της βιτρίνας – Επεισόδιο 5
Το καπλάνι της βιτρίνας – Επεισόδιο 6
Το καπλάνι της βιτρίνας – Επεισόδιο 7
Το καπλάνι της βιτρίνας – Επεισόδιο 8
Το καπλάνι της βιτρίνας – Επεισόδιο 9
Το καπλάνι της βιτρίνας – Επεισόδιο 10
 TAYTOTHTA |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Το καπλάνι της βιτρίνας- Επετειακή συλλεκτική έκδοση |
| Συγγραφέας: | Άλκη Ζέη |
| Εικονογράφος: | Βάσω Ψαράκη |
| Εκδόσεις: | Μεταίχμιο, 9 Φεβρουαρίου 2023 (Επετειακή Συλλεκτική έκδοση), Ιούνιος 2011, 2013- Θεμέλιο 1963 |
| Πρόλογος: | Μαρίζα Ντεκάστρο |
| Διόρθωση τυπογρ. δοκ.: | Ντόρα Τσακνάκη |
| Σελίδες: | 264 |
| Μέγεθος: | 14 Χ 20,5 |
| ISBN: | 978-618-03-3541-5 |
