Διαβάζεται σε 4′- Ηλικιακό κοινό: 18+ — Δοκίμιο
[…] Γράφω σημαίνει μπαίνω κάθε φορά σε ένα απέραντο νεκροταφείο όπου κάθε τάφος περιμένει να βεβηλωθεί. Γράφω σημαίνει εισέρχομαι σε ό,τι έχει ήδη γραφτεί –και στη σπουδαία και στην εμπορική λογοτεχνία, αν χρειαστεί, στο μυθιστορηματικό δοκίμιο και στο θεατρικό σενάριο- και μέσα στα όρια της δικής σου ιλιγγιώδους, πολυπληθούς ατομικότητας, να τα κάνεις όλα αυτά γραφή […]»
Η Έλενα Φερράντε σε τέσσερα δοκίμια για τη γραφή και την αναγκαιότητά της, τη λογοτεχνία και τα έμφυλα στερεότυπα στη λογοτεχνία που υπαγορεύει στις γυναίκες τα όριά τους.
Περί τίνος πρόκειται
Αποκρύπτει επιμελώς την ταυτότητά της, όταν την καλούν σε διαλέξεις, δέχεται, τις γράφει και στέλνει κάποιον άλλον να κάνει την παρουσίαση για εκείνη, οι λιγοστές συνεντεύξεις της είναι πάντα γραπτές και φωτογραφία της 81χρονης σήμερα συγγραφέα δεν έχει βρεθεί ποτέ. Παρεμπιπτόντως είναι το πλέον πολυσυζητημένο όνομα της ιταλικής λογοτεχνίας των τελευταίων ετών, σίγουρα και λόγω της περίφημης “Τετραλογίας της Νάπολης”. Στο βιβλίο μάλιστα αναφέρεται σε αυτή την επιλογή της, λέγοντας πως της επιτρέπει να είναι ελεύθερη, να γράφει και να κρίνεται με βάση την αξία της και όχι οποιονδήποτε άλλο συσχετισμό.
Στο παρόν βιβλίο, Τα περιθώρια και η υπαγόρευση (I margini e il dettato), η Φεράντε συγκέντρωσε τέσσερα δοκίμια τα οποία αποκαλύπτουν τις προσωπικές αφετηρίες της, τις σκέψεις της για τη γραφή και τη λογοτεχνία.
Στο πρώτο δοκίμιο, με τίτλο Ο πόνος και η πένα, η Φεράντε εξομολογείται την ασφυκτική πίεση που της άσκησαν από μαθήτρια δημοτικού οι γραμμές και τα περιθώρια των τετραδίων γραφής, γεγονός που την οδηγεί στην πεποίθηση ότι η γραφή περιορίζει μια αδάμαστη ύλη μέσα στα ασφυκτικά περιθώρια της μορφής.
“[…] ήμουν γύρω στα είκοσι- διαμορφώθηκε ξεκάθαρα στο μυαλό μου ένα είδος φαύλου κύκλου: αν ήθελα να έχω την εντύπωση πως γράφω καλά, έπρεπε να γράφω σαν άντρας, παραμένοντας αυστηρά εντός της αντρικής παράδοσης∙ αν και γυναίκα όμως, δεν μπορούσα να γράψω σαν γυναίκα παρά μόνο παραβιάζοντας αυτό που προσπαθούσα επιμελώς να μάθω από την αντρική παράδοση”
Η Φεράντε ισχυρίζεται ότι η μορφή έχει έμφυλο πρόσημο. Και αναζήτησε πάση δυνάμει την ελευθερία της.
“Για πολύ καιρό αισθανόμουν μονάχα ως ένα εργαλείο καταστροφής, ένα σφυρί που θα μπορούσε να γκρεμίσει τον φράχτη μέσα στον οποίο ένιωθα εγκλωβισμένη. Όμως σήμερα η καταστροφή αυτή μου φαίνεται ένα αφελές, πρωτοποριακό εγχείρημα. Όπως όλοι οι δειλοί και υπάκουοι άνθρωποι, είχα την ανομολόγητη, κρυφή φιλοδοξία να βγω έξω από τις δεδομένες φόρμες, και να αφήσω τη γραφή να ξεχυθεί μέσα από κάθε φόρμα”.
Μέσα από εκείνη την αρχική συντριβή της τάξης και των αυστηρών περιθωρίων, η Φεράντε αναζήτησε και βρήκε έναν τρόπο να επέμβει, να αποδιοργανώσει εκείνη την απόλυτη τάξη, να βάλει τη δική της ενέργεια, να λερώσει εκείνη την μαθητική καθαρότητα και πειθαρχία των τετραδίων, να αφεθεί και να παρασυρθεί από τον δικό της τρόπο, να δώσει τη δική της μορφή.
“…γραφή για μένα σημαίνει να δίνω μορφή σε μια μόνιμη εξισορρόπηση/ανισορροπία του εαυτού μου, να τακτοποιώ τις ψηφίδες ενός γρίφου περιμένοντας την ίδια ώρα να τον διαλύσω”.
Στο δεύτερο δοκίμιο, με τίτλο Ακουαμαρίνα, η Φεράντε υπερασπίζεται τον ρεαλισμό, ως βάση αφήγησης. Αλλά κάποια στιγμή… “δεν μπορούσα να πετύχω την ακριβή αναπαράσταση της πραγματικότητας, δεν ήμουν σε θέση να πω τα πράγματα έτσι όπως είχαν”. Και στην πορεία το πράγμα άλλαξε. “Πριν από τριάντα και πλέον χρόνια είπα στον εαυτό μου: Το να προσπαθείς να λες τα πράγματα όπως είναι μπορεί να σε παραλύσει, διότι οι αμέτρητες αποτυχίες και οι τυχαίες, σπάνιες επιτυχίες κινδυνεύουν να σε κάνουν κουφή, μουγγή, μηδενίστρια∙ θα προσπαθήσω λοιπόν να τα λέω όπως μπορώ και, ποιος ξέρει, ίσως σταθώ τυχερή και τα πω όπως πραγματική είναι”.
Στο τρίτο δοκίμιο, Ιστορίες, εγώ, ξεκινά με μαγεία από Έμιλυ Ντίκινσον μεριά:
Η Μαγεία απαγχονίστηκε, στην Ιστορία,
Η Ιστορία όμως κι εγώ
Βρίσκουμε όση Μαγεία ζητάμε
Γύρω μας, κάθε Μέρα.
Η Φεράντε επιζητεί μια σκληρή μάχη με την “κακή γλώσσα”, ιχνηλατεί το σύμπαν των ποιητών και των λέξεών τους, τιμά το τυχαίο γεγονός που ενεργοποιεί το χέρι να γράφει “όταν αλιεύει δώρα στην κακή γλώσσα”, αλλά κυρίως εξερευνά το Εγώ, το γυναικείο εγώ, το οποίο έχει μια σκληρή αναμέτηδη με όλη τη λογοτεχνική κληρονομιά που έχει λάβει, καθώς η αναμέτρηση των γυναικών είναι πολύ μεγαλύτερη, αφού η γυναικεία γραφή πρέπει να πλαισιωθεί από σπουδαίες γυναίκες, από τη δική τους κληρονομιά.
“Όποιος έχει λογοτεχνικές φιλοδοξίες ξέρει καλά ότι από τη “ζωντανή ζωή” έρχονται οι μικρές και οι μεγάλες αφορμές που ωθούν το χέρι να γράψει: η λαχτάρα να περιγράψουμε τον πόνο του έρωτα, τον πόνο της ζωής, την αγωνία του θανάτου∙ η ανάγκη να διορθώσουμε τον κόσμο που έχει πάρει πια την κατιούσα∙ η αναζήτηση μιας νέας ηθικής που θα μας αναδιαμορφώσει∙ η επιτακτική ανάγκη να δώσουμε φωνή στους ταπεινούς, να απογυμνώσουμε την εξουσία και τις φρικαλεότητές της∙ η ανάγκη να προφητεύσουμε συμφορές, αλλά και να σχεδιάσουμε ευτυχισμένους κόσμους που θα προκύψουν μετά από αυτές”.
Στο τελευταίο δοκίμιο της συλλογής αυτής, Το πλευρό του Δάντη, η Φεράντε εξερευνά τον τρόπο που δομούνταν οι γυναίκες ηρωίδες σε σημαντικά κείμενα, όπως έκανε ο Δάντης με την Βεατρίκη του, μια πραγματική αυθεντία και ένα σημαντικό πρότυπο.
Το εξομολογητικό, βαθιά προσωπικό ύφος της Φεράντε, αυτή η ειλικρινής αυτοαναφορικότητα, η εμβρίθεια και η διεισδυτικότητα στην ουσία των εννοιών και των πραγμάτων, μας φανερώνουν όχι μόνο την ίδια, αλλά ένα πλήθος συλλογισμών γύρω από τη γραφή, τη λογοτεχνία και ασφαλώς την έμφυλη στερεότυπη βάση της λογοτεχνίας που πρέπει να αναπροσαρμοστεί, όσο είναι καιρός.
Πολύ αξιόλογο βιβλίο.
Εκδόσεις Πατάκη.
 |
|
|---|---|
| TAYTOTHTA | |
| Τίτλος: | Τα περιθώρια και η υπαγόρευση. Για την απόλαυση της ανάγνωσης και της γραφής |
| Τίτλος πρωτοτύπου: | I margini e il dettato
|
| Συγγραφέας: | |
| Εκδόσεις: | Πατάκη, Μάρτιος 2024 |
| Μετάφραση: | Δήμητρα Δότση |
| Επιμέλεια: | Σταυρούλα Αλεξανδροπούλου |
| Σελίδες: | 144 |
| Μέγεθος: | 14 Χ 21 |
| ISBN: | 978-618-07-0545-4 |
