Πόσο κρατά η ελπίδα, του Νεκτάριου Στελλάκη (εικ.: Αλέξης Φραγκούλης)

Μιχάλης. Αγνοείται. Γιος της κυρίας Λουκίας, άλλα έξι αδέρφια. Είκοσι τριών χρονών παλικάρι. Αγνοείται. Οι γονείς του γύριζαν με μια φωτογραφία του στα χέρια και τον έψαχναν σε στρατόπεδα και μη. Κανένα νέο. Αλλά δούλεψαν σκληρά, τα μεγάλωσαν δίχως να τα φορτώσουν με το πένθος τους. Έπειτα 1988. Ένα βίντεο με αδήλωτους αιχμαλώτους κυκλοφορεί. Η ελπίδα αναπτερώνεται. Όχι. Ο πατέρας παθαίνει έμφραγμα. Ο κόσμος δίχως ελπίδα δεν αρκεί. Η μάνα κρατούσε με τον τρόπο της τη μνήμη του Μιχάλη. Να μην παντρευτούν με μουσικές και βιολιά ζήτησε μονάχα από τα παιδιά της κι όλοι στην ησυχία παντρεύτηκαν. Κι η μάνα έμεινε να περιμένει τον Μιχάλη. Α, ρε Μιχάλη!

Κύπρος γράμματα έξι, ελπίδα γράμματα έξι. Η ιστορία της οικογένειας του Μιχάλη και άλλες πέντε, έξι το σύνολο, ιστορίες για την ελπίδα που αναπνέει, τα λοίσθια πνέει, ξεψυχά, αναστέκεται, σπιθίζει, πάλλεται, ζυμώνεται, χάμω έρπει, σκιάζεται και αντικατοπτρίζει. Ιστορίες που περιστρέφονται γύρω από το ορόσημο εκείνης της τραγικής εισβολής του 1974 που χώρισε το νησί στα δυο, που σκέπασε οικογένειες με πένθος ανείπωτο, που ξεσπίτωσε ανθρώπους και ζωές. Έξι ιστορίες που δομούνται πάνω στην βασανισμένη έννοια της ελπίδας, αναλύοντας τον τρόπο που στέκει και χάνεται, ψάχνοντας τα ίχνη της, αναζητώντας την υφή της, τους δρόμους που ακολουθεί μέσα στο μυαλό ανθρώπων σε πόνο.

Ο συγγραφέας Νεκτάριος Στελλάκης δημιουργεί με λέξεις πραγματικά προσεγμένες έξι ιστορίες που ενώνονται σε ένα σώμα για την ελπίδα που εξασθενεί και ξεψυχά και σχεδόν πάντα κρατά μια ανάσα. Με τόνο δραματικό, με αφηγήσεις που διέρχονται τον κόσμο των συναισθημάτων με μια δυναμική εσωτερικότητα, οι έξι ιστορίες γίνονται έξι ποιήματα με αύρα θεατρικού μονολόγου και τη δύναμη αληθινής μαρτυρίας που καθηλώνουν με την ένταση, τον ρεαλισμό και την αναρρίχησή τους στον στύλο του θέρους του 1974.

Το πλησίασμα της ελπίδας σε κάθε της απόχρωση, από την εξασθένιση και το σχεδόν τίποτα μέχρι τη φλόγα και την ευγνωμοσύνη του νέου που την αναζωπυρώνει γίνεται δεξιοτεχνικά. Έξι ιστορίες, ισάριθμοι διαφορετικοί τρόποι να πεις “ελπίζω”, “περιμένω”, “προσδοκώ”, “δε μπορεί να μας ξέχασε ο θεός…”, “θα ‘ρθει καιρός που…”. Και με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας πλησιάζει ανθρώπους διαφορετικούς, που έζησαν αλλιώς τα γεγονότα, που τα κοίταξαν από άλλες γωνιές, που έχασαν σχεδόν τα πάντα ή βρήκαν μερικά από αυτά. Έξι τρόποι να δεις εκείνο τον χαμό από άλλο πρίσμα και να τον φωτίσεις μέσα από το βλέμμα ανθρώπων τόσο ίδιων και τόσο διαφορετικών. Και με τον αφηγηματικό τρόπο του Νεκτάριου Στελλάκη, η προσφυγιά, η ερημιά, η εγκατάλειψη γίνονται μηνύματα που υπερβαίνουν την Κύπρο και γίνονται πανανθρώπινα, που φτάνουν σε κάθε πόλη που χωρίστηκε στα δυο και κάθε σπίτι που αφέθηκε εν μια νυκτί.

Τα χαρακτικά που ντύνουν το κείμενο ανήκουν στον Αλέξη Φραγκούλη. Επιλέγοντας σε αρκετά σημεία τη μορφή σφραγίδας εκκλησιαστικού πρόσφορου για να αφηγηθεί οπτικά την ιστορία του συγγραφέα, ο εικονογράφος καταθέτει ένα μοναδικό σχόλιο για τις έξι ιστορίες που κλήθηκε να εικονογραφήσει. Το πρόσφορο είναι άρτος ιερός, άρτος που ζυμώνεται από πιστό και ευλαβή, από καθαρό σταρένιο και μόνο αλεύρι πρώτης ποιότητας. Είναι στρογγυλό για να συμβολίζει το ατελεύτητον και το άνευ αρχής του Θεού. Η ιερότητα του προσφόρου που φέρει μέσα του ευχή και ευλογία και ελπίδα να εισακουσθούν οι προσευχές του προσφέροντα, κουβαλούν τους τόπους και τα αντικείμενα των προσφύγων Κυπρίων, κουβαλούν τις προσευχές και την ελπίδα τους ότι το κακό δε θα ολοκληρώσει τον κύκλο του. Να χαρακτηρίσεις εμπνευσμένη μια τέτοια εικαστική προσέγγιση είναι το λιγότερο. Πρόκειται περί μιας πολυεπίπεδης αποτύπωσης που στεφανώνει την έκδοση, ανάμεσα στα άλλα καλαίσθητα χαρακτικά -και τις σημειώσεις- του Α. Γεωργούλη.

Το «αγνοείται» είναι ρήμα, δηλαδή ρέει, είναι δρόμος. Κι έτσι αφήνει μια ελπίδα. Αγνοείται, ενεστώτας — τώρα, σημαίνει πως μπορεί να βρεθεί και να μην αγνοείται αύριο. Το «αγνοούμενος» είναι παθητική μετοχή. Το παθητική είναι η σημαντική λέξη. Το αγνοούμενος είναι τοίχος. Μπορείς να τον χτυπάς, δεν πονά. Μπορείς να χτυπάς το κεφάλι σου, μπορείς και να γράψεις. Κάθε τοίχος έχει τη δική του ιστορία και κάθε τοίχος μπορεί να γράψει ιστορία. Γράφτηκε στον κατάλογο ο Μιχάλης, έγινε τοίχος. «Α, ρε Μιχάλη μας!»

Στα φαβορί για τις Χρυσές Λίστες 2022. Από τώρα.