Βασικό συναίσθημα ο φόβος στον άνθρωπο. Ίσως το δεύτερο βασικότερο ελατήριό μας μετά την Ανάγκη, την ανθρωπόμορφη θεότητα των αρχαίων Ελλήνων και της ορφικής θεολογίας. Τι είναι ο φόβος; Είναι αμυντικός μηχανισμός του εαυτού σε κάποια εξωτερική απειλή, ένας συναγερμός που σημαίνει για την προστασία μας από το άγνωστο ή το νοηματοδοτημένο ως επικίνδυνο; “Είναι ένα συναίσθημα που γεννιέται από μέσα μας, μια από τις έμφυτες ικανότητες του ψυχισμού μας. Αυτό το βασικό και μεγάλο συναίσθημα σίγουρα θα συναντήσει, αρκετά νωρίς στη ζωή μας, έναν εξωτερικό παράγοντα ο οποίος θα το ενεργοποιήσει, και με αυτήν την συνάντηση θα δηλωθεί, θα αναγνωριστεί“. Ή μήπως είναι ένα προσωπικό δημιούργημά μας όπως πρεσβεύει η ψυχαναλύτρια Μέλανι Κλάιν; “…Όλα τα καλά και όλα τα κακά προέρχονται από το περιβάλλον, το οποίο αρχικά προσωποποιείται στη μητέρα. Αλλά και οι κλαϊνικοί αναλυτές θεωρούν ότι στην αρχή της ανάπτυξης, στη βρεφική και στην πρώτη νηπιακή ηλικία, το παιδί εκλαμβάνει τη μητέρα ως δικό του δημιούργημα. Επομένως, ακόμα και αν αποδίδονται στη μητέρα, όλα είναι δημιουργήματα του παιδιού, μεταξύ αυτών και τα συναισθήματα, άρα και ο φόβος” (σελ. 24).
Τους μηχανισμούς διέγερσης, τις συνέπειες στην ζωή και την ανάπτυξη του παιδιού και τις βασικές μορφές των παιδικών φόβων ανιχνεύει το δεύτερο βιβλίο, οι Παιδικοί Φόβοι (2018), της σειράς ΣΧΟΛΗ ΑΝΗΣΥΧΩΝ ΓΟΝΕΩΝ του ψυχολόγου, παιδοψυχιάτρου, ψυχαναλυτή και συγγραφέα Αθανάσιου Αλεξανδρίδη, που όπως και τα άλλα δύο βιβλία της σειράς, Παιδικοί Έρωτες και Χτίζοντας ταυτότητα, προέκυψε από μαγνητοφωνημένες βραδινές συζητήσεις/διαλέξεις του διακεκριμένου επιστήμονα με μια ομάδα γονέων μαθητών των εκπαιδευτηρίων Αργύρη-Λαιμού.
Πιο συγκεκριμένα, σε 12 κεφάλαια, ο συγγραφέας προσεγγίζει τον φόβο ως φαινόμενο και συναίσθημα, σκάβοντας σε βασικές του μορφές: φόβος ανεπάρκειας και αναπηρίας, σκοτάδι, θάνατος, αρρώστια, φθορά, φόβος απουσίας, κρίσεις πανικού και άλλες. Ακολούθως ψάχνει όλο και βαθύτερα, κοιτάζει κατάματα τους χρόνιους και ευκαιριακούς φόβους. “Η μόνη βεβαιότητα που έχουμε στη ζωή είναι ο θάνατος”. Αυτή η γνώση της θνητότητας, του αιώνιου σκοταδιού που θα μας σκεπάσει όλους, μηδενός εξαιρουμένου, είναι ο βασικότερος μοχλός κίνησης και εμφάνισης των φόβων, πίστευα πάντα. Τι υπάρχει μετά; Πιθανότατα τίποτα και αυτό, όπως τονίζει ο Α. Αλεξανδρίδης, σε γλιτώνει και από την αγωνία “Μήπως με περιμένουν απίθανα πράγματα στη συνέχεια;” Όχι. Πιθανότατα όλα τελειώνουν εδώ και οι ευσεβείς πόθοι περί του μετά είναι μια ακόμα ματαιοδοξία του ανθρώπινου είδους ότι θα γίνει κάτι περισσότερο από τροφή για συμπαθή σκουλήκια. Στον φόβο του θανάτου συμπυκνώνονται όλοι μας οι φόβοι και όπως έλεγε ο Κορνήλιος Καστοριάδης (σελ. 137) “για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε στη ζωή δημιουργικά, πρέπει να έχουμε πλήρη συνείδηση του ότι είμαστε θνητοί, ώστε να οργανώσουμε τη ζωή μας και τις δράσεις μας, και συγχρόνως πρέπει να το αναιρούμε αυτό και να θεωρούμε ότι είμαστε αθάνατοι, γιατί αν δεν έχουμε την ψευδαίσθηση της αθανασίας, δεν υπάρχει λόγος να καταβάλλουμε τόσο κόπο για να μαθαίνουμε κάτι, να δημιουργούμε κάτι, αφού ξέρουμε πως θα το χάσουμε. Δηλαδή πρέπει να πατάμε και στα δύο: και στη γνώση του πεπρωμένου μας, και στην αμνησία, στην αδιαφορία μας γι’ αυτό”.
Νομίζω ότι διαβάζοντας τα βιβλία του Α. Αλεξανδρίδη δημιουργείς ένα ισχυρό σύστημα γνώσης και αξιολόγησης του εαυτού σου και των βασικών του δομών. Γιατί όλοι φοβόμαστε. Και μεγαλώνοντας φοβόμαστε μάλλον περισσότερα και πιο παράλογα πράγματα. Ξέρω περισσότερους ενήλικες παρά παιδιά που φοβούνται μην πέσουν τα αεροπλάνα, περισσότερους ενήλικες που φοβούνται τον θάνατο. Τα παιδιά τι φοβούνται;
Την απώλεια. Αυτός είναι ο κοινός παρανομαστής, κατά τον συγγραφέα όλων των φόβων. “Βασικά αυτό που φοβάμαι είναι η απώλεια- της ζωής μου, της υγείας μου, ενός αγαπημένου προσώπου, ενός σημαντικού για μένα αντικειμένου, μιας περιβαλλοντικής κατάστασης. Το περιβάλλον στο οποίο ζουν τα παιδιά, το σπίτι, η γειτονιά, το σχολείο, το οικογενειακό περιβάλλον όχι μόνο η μικρή οικογένεια, αλλά και η ευρύτερη-, οι παρέες των γνοέων, όλα αυτά αποτελούν προσυλλήψεις φόβου, για όλα υπάρχει η σκέψη ότι μπορεί να χαθούν ή ότι έχουν ήδη χαθεί” (σελ.25).
Τα παιδιά φοβούνται, λοιπόν, την αιφνίδια απουσία και εγκατάλειψη. Την ασθένεια και την αναπηρία. Μεγαλώνοντας την σεξουαλικότητά τους (φόβος διφυλίας). Αργότερα τη θέση τους στην κοινωνία. Είμαι κάτι; Έχω κάποια θέση σε αυτόν τον κόσμο; Αν γίνω διαφορετικός, τι σημαίνει για μένα; Και όλες οι γνωστές ανησυχίες που ξετρυπώνουν σταδιακά από τα παιδικά χρόνια και κορυφώνονται από την εφηβεία μέχρι την πρώτη νεότητα. Και σήμερα, τα παιδιά και το περιβάλλον τους φοβούνται τη βία, την τρομοκρατία, τον εθισμό στο διαδίκτυο, την οικονομική κρίση που στερεί επιλογές.
Στους παιδικούς φόβους, λοιπόν, θα ανταμώσουμε με όλα όσα τυραννούν την παιδική ψυχή, όλα εκείνα που αποδιοργανώνουν και παρεμποδίζουν την εξέλιξη και τις πραγματικές δυνατότητες των παιδιών και πως το περιβάλλον τους, οικογένεια, συνομήλικοι, σχολείο, διαχειρίζονται αυτούς του φόβους. Θα κατανοήσουμε την πρωταρχική παρουσία του συναισθήματος της ανάγκης. Θα κοιτάξουμε βαθιά στον εκφοβισμό, μέσα και έξω από την οικογένεια και θα δούμε πώς χτίζεται και πώς αντιμετωπίζεται. Θα δούμε το πέπλο που καλύπτει τους φόβους της απώλειας, του θανάτου και του αποχωρισμού και ακόμα των φόβων της… κατασκήνωσης, της διαδοροποίησης, της πολιτικοποίησης.
Το βιβλίο που ίσως ενδοσκοπεί περισσότερο από τα τρία της Σχολής Ανήσυχων Γονέων στην ανθρώπινη ψυχή.
Εκδόσεις Ίκαρος.
 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Παιδικοί Φόβοι |
| Συγγραφέας: | Αθανάσιος Αλεξανδρίδης |
| Εκδόσεις: | Ίκαρος, Μάιος 2018 |
| Επιμέλεια-Διόρθωση: | Μαρία Συμεωνίδου |
| Σχεδιασμός εξωφύλλου | Ευτυχία Λιάπη |
| Σελίδες: | 288 |
| Μέγεθος: | 17 Χ 24 |
| ISBN: |
978-960-572-234-0
|
