Οι δολοφόνοι ανάμεσά μας- Απομνημονεύματα, του Σιμόν Βίζενταλ (επιμ. Γιόζεφ Βέκσμπεργκ)

Ο Σιμόν Βίζενταλ αφηγείται. Από το μακρινό 1967, οι εκδόσεις Παπαδόπουλος έφεραν ένα πραγματικό διαμάντι ιστορίας που γράφεται από τη δύναμη μιας μαρτυρίας, παρόμοια ένταση και αξιοπιστία με την οποία έχουν ελάχιστες στον κόσμο.

Ο Σιμόν Βίζενταλ ήρθε στην επιφάνεια της επικαιρότητας το 1963 όταν υπέδειξε στους “αμήχανους αξιωματούχους της αστυνομίας της Βιέννης ότι το πρώην μέλος της Γκεστάπο που είχε συλλάβει την Άννα Φρανκ στο Άμστερνταμ το 1944 ήταν τώρα έγκριτο μέλος του αστυνομικού σώματος“. Δεν ήταν κάποιος που απλά ανακάλυψε κάτι που δεν ήξερε κανείς, η ζωή του δεν υπήρξε τυχαία. Ο Βίζενταλ υποχρεώθηκε σε καταναγκαστική εργασία σε δώδεκα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, από την γενέτειρά του, Πολωνία, μέχρι την Αυστρία. Όταν οι σύμμαχοι απελευθέρωσαν το διαβόητο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μάουτχαουζεν, ο Βίζενταλ ήταν ένας από τους ελάχιστους επιζώντες. Κατά θαύμα επιζών, όχι γιατί βρέθηκε σε ένα κτίριο γεμάτο πτώματα, αλλά γιατί η ζωή η ίδια συνωμοτούσε ξανά και ξανά για να δραπετεύσει από τον θάνατο. Πέθανε μάλιστα σε ηλικία 96 ετών, το 2005. Η ζωή τον ήθελε σε αυτόν τον κόσμο για πολύ καιρό, ίσως σαν έναν μεγάλο μάρτυρα της φρίκης. Και μη βιαστείς να θεωρήσεις κυνικό αυτό που λέω∙ ελαχιστότατοι έκαναν αυτά που έκανε ο Βίζενταλ μετά το τέλος του πολέμου.

Ο εκ Πολωνίας και Αυστρίας Εβραίος, προταθείς για το Νόμπελ Ειρήνης σαράντα χρόνια μετά το επίσημο τέλος του πολέμου (1985), έχασε τη γυναίκα του και τους περισσότερους συγγενείς του σε θαλάμους αερίων, καθώς και στον πόλεμο. Το 1947 άνοιξε στο Λιντς της Αυστρίας ένα μικρό Κέντρο Τεκμηρίωσης που βοηθούσε Εβραίους να βρουν αγνοούμενους συγγενείς τους. Βλέποντας την αποναζιστικοποίηση να περνά διάφορες φάσεις στην μεταπολεμική Γερμανία, βλέποντας τη δικαιοσύνη να είναι τουλάχιστον δυσκίνητη και τους νόμους να παραγράφουν εγκλήματα πολέμου, βλέποντας ως εκ τούτου ελεύθερους εκατοντάδες δολοφόνους του ναζιστικού στρατού, ο Βίζενταλ έβαλε σκοπό της ζωής του να εντοπίσει όσους περισσότερους απ’ αυτούς και να τους οδηγήσει στη δικαιοσύνη και να βοηθήσει όσο το δυνατόν περισσότερους Εβραίους να βρουν λίγη χαρά στον απέραντο κόσμο του πένθους που είχε στηθεί μπροστά τους. Τα φαντάσματα δεν χόρευαν γύρω τους. Είχαν ξεψυχήσει κι αυτά μπροστά στο ζόφο. “Ανυπομονούσα να συναντήσω αυτόν τον ασυνήθιστο εκδικητή“, γράφει ο Τσέχος Εβραίος συγγραφέας και δημοσιογράφος Γιόζεφ Βέκσμπεργκ ο οποίος τελικά τον συνάντησε και τον βοήθησε να γράψει τα απομνημονεύματά του τα οποία εκδόθηκαν το 1967 με τίτλο Οι δολοφόνοι ανάμεσά μας (The murderers among us). Είναι αυτό το βιβλίο, ένα βιβλίο που γράφτηκε γιατί…

“Δεν πρέπει να ξεχάσουμε”. Όχι η εκδίκηση, αυτό ήταν το μόνο κίνητρο του Βίζενταλ που αρνήθηκε να έχει μια φυσιολογική ζωή, να ξεχάσει, να δουλεύει και να βγάζει χρήματα κάπου στον κόσμο, στις Η.Π.Α. όπου κατέφυγαν αρκετοί διασωθέντες Εβραίοι. Ούτε δικαιοσύνη έψαχνε. Ποια δικαιοσύνη; “Έντεκα εκατομμύρια νεκροί- μεταξύ αυτών και ένα εκατομμύριο παιδιά. Πώς θα μπορούσε να αντισταθμίσει ποτέ η εγκόσμια δικαιοσύνη τη δολοφονία ενός εκατομμυρίου παιδιών;” Τίποτα απ’ όλα αυτά. Μόνο να μην ξεχάσουμε!

Από τα 22.500 ονόματα μιας λίστας που πλήρωσε αδρά για να έρθει στην κατοχή του και περιείχε “διαπρέψαντες” των Ες-Ες, ο Βίζενταλ κατόρθωσε και έστειλε στη δικαιοσύνη με την επιμονή του και κόντρα σε μυριάδες αντιξοότητες περίπου 900 άτομα σε διάστημα είκοσι ετών (περίπου 1947-1967).

Ο άνθρωπος που σώθηκε ακόμα και από την καμπάνα του Εσπερινού από το να τον γαζώσει σε ομαδική εκτέλεση ένας σουρωμένος Ουκρανός στρατιώτης, ο άνθρωπος που είδε τον θάνατο να του χαμογελά δεκάδες φορές και τη γλίτωσε από ένα συνωμοτικό κλείσιμο ματιού της ζωής, ο άνθρωπος που έμενε στην ιστορία ως ο “κυνηγός” του αδίσταχτου, αντιανθρώπινου Άιχμαν και εν τέλει βοήθησε στον εντοπισμό του, ο άνθρωπος που βοήθησε χιλιάδες Εβραίους να βρουν ανθρώπους τους, ο άνθρωπος που οδήγησε στη δικαιοσύνη εκατοντάδες ενεργά μέλη των Ες-Ες. Αυτός ο άνθρωπος αφηγείται το κουβάρι της ζωής του από το 1945 και την απελευθέρωση από το στρατόπεδο συγκέντρωσης μέχρι το 1966. Έχει πάρει τη σκυτάλη από το καθηλωτικό- με μια ανάσα- πενηντασέλιδο σημείωμα του Γιόζεφ Βέκσμπεργκ που σκιαγραφεί με σκληρό ρεαλισμό και ταυτόχρονα τρυφερότητα το προφίλ του Σιμόν Βίζενταλ και την ακροβασία του στη ζωή και τον θάνατο ως το 1945 όταν και ξαναγεννήθηκε.

Και τι να πεις; Ότι είναι συγκλονιστική η αφήγηση του Βίζενταλ; Ότι είναι απίστευτα όσα έζησε; Ότι είναι ασύλληπτο πόσες φορές “σχεδόν σκοτώθηκε” και έζησε, φτάνοντας σκελετωμένος και ανήμπορος τα 45 κιλά; Το Οι Δολοφόνοι Ανάμεσά Μας είναι ένα ζωντανό μάθημα ιστορίας που θα έπρεπε να δίνεται ως υποχρεωτική εργασία σε κάθε φοιτητή κάθε πανεπιστημίου του κόσμου∙ είναι μια συγκλονιστική κατάθεση ψυχής και ζωής που υπενθυμίζει πόσο τραγικό, σκληρό ον είναι ο άνθρωπος, πόσο εξωπραγματικά σπουδαίος και πόσο ασύγκριτα κτήνος μπορεί να γίνει.

Η ανάγνωση του πενηντασέλιδου πορτραίτου του από τον Βέκσμπεργκ και τα παρά κάτι τριακοσίων σελίδων απομνημονεύματα του Βίζενταλ αποπνέουν τον αέρα ενός καλογυρισμένου έντυπου ντοκιμαντέρ∙ η πυκνότητα των πληροφοριών και των γεγονότων και ο ρυθμός αφήγησης των δύο συγγραφέων του βιβλίου δεν σε αφήνουν… να το αφήσεις.

Η ελάχιστη συμμετοχή μας στο ζενίθ και το ναδίρ της ύπαρξης. Βιβλία σαν αυτό.