Διαβάζεται σε 3′- Ηλικιακό κοινό: 12+ (target 13-19) – Λογοτεχνία για εφήβους+
Όταν ήμουν μικρός στο Ισφαχάν, έλεγα στη μητέρα μου ότι μια μέρα θα της έχτιζα ένα κάστρο στην κορυφή του όρους Σοφέχ, ψηλά στον ουρανό… Τότε φυσικά δεν ήξερα πως η ζωή θα με έβγαζε ψεύτη. Συγγνώμη, μαμά. Δεν το ξέχασα. Απλώς δε γινόταν. Αντί για αυτό σού έγραψα ένα βιβλίο. Ό,τι μπορεί ο καθένας κάνει.
Ντάνιελ Ναγέρι
Το Everything Sad Is Untrue: (A True Story) εκδόθηκε στις 25 Αυγούστου 2020 και λίγους μήνες μετά, έχοντας κερδίσει κοινό και κριτικούς άρχισε να σαρώνει τα βραβεία.
Περί τίνος πρόκειται
Ο δωδεκάχρονος Κχόσρου Ναγέρι που τον φωνάζουν Ντάνιελ και είναι ο ίδιος ο συγγραφέας ζει στην Οκλαχόμα και φοιτεί στο γυμνάσιο. Μετακινείται με το λεωφορείο 209, το λεωφορείο των μπελάδων ή των φτωχών παιδιών, καθώς πηγαίνει στις κακές γειτονιές όπου τα σπίτια δεν έχουν υπόγεια για να κρυφτείς όταν έρχονται σίφουνες*. Οι συμμαθητές του αρέσκονται να τον χτυπούν. Και να τον κοροϊδεύουν. Ο Ντάνιελ αρέσκεται να λέει ιστορίες. Για την οικογένειά του και τους μακρινούς προγόνους του, πραγματικές ή φανταστικές, επειδή απλά τις έχει ανάγκη, βγαλμένες από την πλούσια περσική λαϊκή παράδοση, από τις χίλιες και μια νύχτες. Όλες αυτές οι ιστορίες συμπλέκονται δημιουργώντας ένα μεγαλύτερο παραμύθι με βασιλιάδες και γιατρούς, πρόσφυγες και δρώντες ηρωικά. “Εδώ στην Οκλαχόμα είμαστε το ακριβώς αντίθετο των βασιλιάδων. Όλη κι όλη η περιουσία μας βρίσκεται μέσα σε μια γκρι βαλίτσα. Είναι κατά κύριο λόγο παλτά και διάφορα έγγραφα. Υπάρχει ακόμη ένα μισοκατεστραμμένο κουτί από παπούτσια γεμάτο με φωτογραφίες, τις οποίες η μαμά κοιτά μία μία και κλαίει όταν νομίζει ότι κοιμόμαστε. Αφήσαμε στο Ιράν όλα τα παιχνίδια και τα βιβλία μας, καθώς και τις σοκολάτες μου. Έχουν περάσει χρόνια από τότε που φύγαμε και όμως, ακόμη αναρωτιέμαι τι απέγιναν εκείνες οι σοκολάτες.”
Είναι μια άμυνα οι ιστορίες. Να αντέχεις τον νέο κόσμο. Κάποτε ζούσε στο Ισφαχάν, στην πόλη των βασιλιάδων, των παλατιών, των μύθων, των ιστοριών, των περίφημων χαλιών που όλα τους έχουν ένα ηθελημένο ψεγάδι κατά την ύφανσή τους, επειδή μόνο ο θεός μπορεί να είναι τέλειος, δείγμα ταπεινοφροσύνης και σεβασμού στον υπέρτατο παντεπόπτη. Όταν οι συμμαθητές του, επιθετικοί και κλασικοί εκφοβιστές, του φτιάχνουν ένα εχθρικό πλαίσιο, ο Ντάνιελ, σαν άλλη Σεχραζάντ, ξεσηκώνει αυτό στο οποίο αισθάνεται δυνατός, τις ιστορίες. Μέσα από αυτές μιλά για την πατρίδα του και υφαίνει ένα λεπτοδουλεμένο περσικό χαλί γεμάτο θαυμαστά μοτίβα και ιστορίες, δίνοντάς τα όλα αυτά σε έναν από τους κλασικούς οκλαχομέζικους σίφουνες. Αλλά πρέπει να αφήσει ένα ψεγάδι, γιατί τέλειος είναι μόνο ο θεός.
Έχει η ζωή ψεγάδια; Όχι μόνο ένα…
“Η αλήθεια είναι ότι το κόλπο με τα περσικά ψεγάδια δε λειτουργεί στον πραγματικό κόσμο. Δεν υπάρχουν πράγματα και καταστάσεις που κουβαλούν πάνω τους ένα και μόνο λάθος.”
* Το μεγαλύτερο μέρος της Οκλαχόμα βρίσκεται πάνω στο περίφημο Μονοπάτι των Σιφώνων. Η Οκλαχόμα πλήττεται από 54 κατά μέσο όρο σίφουνες τον χρόνο και χαρακτηρίζεται από μεγάλες μεταβολές στη θερμοκρασία κατά τη διάρκεια της μέρας (στοιχεία από Εθνικό Κέντρο Κλιματικών Δεδομένων Βόρειας Αμερικής).
Εστιάζοντας
Στο εξώφυλλο του βιβλίου κυριαρχεί ένας στρόβιλος πάνω από το σπίτι του σκαρφαλωμένου στη σκεπή Ντάνιελ, στα χρώματα και την αίσθηση ενός περσικού χαλιού, μέσα στον οποίο στροβιλίζονται αντικείμενα που έχουν σημασία για την ιστορία: ο ταύρος του παππού του Ντάνιελ, Μπάμπα Χατζί, ένα αυτοκίνητο, ένα παλάτι που θυμίζει Αλαντίν, άλλα αντικείμενα από τους μύθους που αφηγείται. Νομίζω ότι ο στρόβιλος αυτός με την αναπόφευκτα κυκλική μορφή φανερώνει και το σαρωτικό, κυκλωτικό ύφος αφήγησης του συγγραφέα που μετεωρίζεται μεταξύ Ιράν και Οκλαχόμα, μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, μεταξύ των ανατολικών και μεσανατολικών του αναφορών και της νυν δυτικής του ζωής, μεταξύ του μαθητή και του γιου, του πρόσφυγα και του ανθρώπου που θέλει να προχωρήσει μπροστά, του εκφοβιζόμενου, των ψυχρών και θερμών αέριων μαζών που δημιουργούν τους σίφουνες.
Το μυθιστόρημα του Ναγέρι με τον δωδέκαχρονο εαυτό του στον ρόλο του αφηγητή, έχει μια γοητευτική αρχιτεκτονική που δεν συναντάς συχνά σε YA μυθιστορήματα. Μέσα από αλλεπάλληλους κύκλους μικρο-ιστοριών, ενίοτε άσχετων αρχικά ή φαινομενικά μεταξύ τους, ο Ναγέρι υφαίνει ένα σπινθηροβόλο μοτίβο μέσα από το οποίο συστήνει και υπερασπίζεται τον εαυτό του, τον πλούτο της καταγωγής του και με έναν αξιοθαύμαστο τρόπο τη δύναμη των μύθων και των θρύλων που δίνουν χρώμα, έκταση, ανθοφορία στη ζωή μας.
“Θα σου πω μια μεγάλη αλήθεια∙ πιο πολύ απ’ όλα πονάει η λησμονιά. Όχι η μυστική αστυνομία που ήθελε να μας δολοφονήσει. Όχι ο Μπράντον Γκαφ που μου καρφώνει συνδετήρες στον σβέρκο. Όχι ο Ρέυ. Όχι όλα εκείνα τα παιδιά που σιχαίνονται να με αγγίξουν. Τα χτυπήματα αυτά με κάνουν πιο δυνατό”
Η λησμονιά αυτή πληγώνει τον Ντάνιελ, πληγώνει τον καθένα μας. Προσπαθώντας να μην ξεχάσει, προσπαθώντας να θυμάται πάντα ποιος είναι, καταφεύγει σε αυτό το απέραντο δάσος των μύθων που η πλούσια περσική παράδοση τον έχει τροφοδοτήσει (και την παγκόσμια κοινότητα πέρα από αυτόν). Ο πατέρας του είναι εξαφανισμένος κάπου στο Αζερμπαιτζάν, η μητέρα του, η σπουδαιότερο b-ηρωίδα του βιβλίου και σε έναν μεγάλο βαθμό ρυθμίστρια του Ντάνιελ, φεύγει με ένταλμα σύλληψης από τον καταυλισμό προσφύγων στην Ιταλία για την Οκλαχόμα όπου αποκτά έναν νέο άντρα, τον δύστροπο Ρέυ, ταεκβοντίστα με τρία νταν και πρωταγωνιστή στους εφιάλτες του Ντάνιελ, οι συμμαθητές του σιχαίνονται ακόμα και να τον πλησιάσουν κι όταν το κάνουν είναι για κακό. Ο κόσμος για τον Ντάνιελ είναι ένας αληθινός σίφουνας, πάνω στις σπείρες του οποίου ίπτανται αντικείμενα, γεγονότα, πρόσωπα, απογοητεύσεις, ελπίδες και ένας στροβιλιζόμενος εαυτός που διαρκώς χάνεται και ανοικοδομείται.
Με οδηγό (ε)αυτόν, ο Ναγέρι συστήνει το εύρος και τον πλούτο του περσικού πολιτισμού στους αναγνώστες, ενός πανάρχαιου και θεμελιώδους για την ανθρωπότητα πολιτισμού, κινούμενος με χιούμορ, με πολλή ποίηση, κυνικότητα, σκληρό ρεαλισμό και αφηγηματική δεινότητα που φανερώνει το σπουδαίο ταλέντο του. Το Καθετί το λυπηρό είναι ένα ψέμα δεν είναι ένα κλασικό εφηβικό μυθιστόρημα, με την έννοια ότι δεν απευθύνεται στον στενό κύκλο των teenagers. Αντιθέτως, διαβάζεται με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον από ενήλικες, οι οποίοι δε θα αισθανθούν στιγμή ότι βρίσκονται μέσα στο επιτηδευμένο περιβάλλον ενός συγγραφέα που γράφει για εφήβους. Ο Ναγέρι δεν αφήνει τα άπαντα της ζωής στην πραγματικότητα. Το μισό γήπεδο το χαρίζει στο όνειρο που χτίζουν οι ιστορίες του. Το αποτέλεσμα είναι μια εκτενής, λεπτοδουλεμένη, αυτοβιογραφική τοιχογραφία που εντυπωσιάζει με την ποιότητά της.
Οι χαρακτήρες του Ναγέρι είναι ένα ακόμα δυνατό σημείο του βιβλίου, καθώς πρώτοι και δεύτεροι αποτυπώνονται με μια καθαρότητα που εκπλήσσει. Ο Ντάνιελ είναι ταπεινός, θλιμμένος, ευάλωτος, τρυφερός, αναζητά κάτι πολύ περισσότερο από μια ταυτότητα, γιατί ταυτότητα έχει. Αναζητά την αποδοχή αυτής της ταυτότητας, την αναγνώριση ότι υπάρχει, ότι είναι εκεί, ισότιμος, ταλαντούχος, ένα παιδί που έχει υπόσταση. Μέσα από τις ιστορίες του και τη ζωή του καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα συναισθημάτων και θεμάτων που ξεπερνούν κατά πολύ τη μοίρα ενός πρόσφυγα: φτώχεια, ανέχεια, εκφοβισμός, ενδοοικογενειακή βία, αδιέξοδα, αδερφικές και ευρύτερες σχέσεις, θλίψη, ταπείνωση, αλήθεια. Αλήθεια… τι είναι αλήθεια; Ποιος την ξέρει να την πει; Ποιος τη βλέπει μέσα στις ιστορίες που σωριάζει επάλληλα ο Ντάνιελ; Ποιος τη βλέπει στη ζωή; Και τι αποδέχεσαι ως αλήθεια απ’ όσα ζεις και βλέπεις; Ε, δεν είναι λίγα όσα έζησε, ζει και αφηγείται ο Ντάνιελ Ναγέρι. Από την άλλη είναι η μητέρα του, η αδερφή του, οι γονείς του, ο Ρέυ, οι συμμαθητές του, μια αλυσίδα ανθρώπων που σχεδιάζονται με πληρότητα και ντύνουν τη ζωή του κεντρικού ήρωα.
“Φαντάσου ότι είσαι κακός άνθρωπος.
Όχι παρεξηγημένος.
Ούτε θλιμμένος.
Κακός.
Φαντάσου ότι έχεις μια καρδιά άπληστη που κάθε μέρα λαχταράει όλο και περισσότερα
Φαντάσου ότι έχεις ένα μυαλό εγωιστικό, γεμάτο έπαρση, που δεν ξέρει τι θα πει συμπόνια.
Φαντάσου ότι είσαι σαν τον Μπράντον Γκαφ και, μόλις βλέπεις κανέναν κακομοίρη στον διάδρομο, τον κοροϊδεύεις για τα ρούχα του και του τραβάς τα αυτιά μέχρι να ουρλιάξει από πόνο, και του γυρνάς το χέρι πίσω από την πλάτη και τον ρίχνεις στο πάτωμα και του σπας τα δάχτυλα..
Ή απλώς τον φωνάζεις κατσαρίδα και μαϊμού.
[….] Ή φαντάσου ότι απλώς τα βλέπεις όλα αυτά και κάνεις μια γκριμάτσα που δηλώνει αποστροφή, επειδή δε συμπαθείς τους κακούς ανθρώπους.
Όμως δεν κάνεις τίποτα, δε λες το παραμικρό.
Φαντάσου πόσα πράγματα απολαμβάνεις συγκριτικά με άλλα παιδιά σε διάφορα μέρη του κόσμου που ανατινάζονται από βόμβες ή λιμοκτονούν, και σκέψου πόσο καλό θα μπορούσες να κάνεις στον κόσμο αν ξόδευε έστω μια στιγμούλα για να το συλλογιστείς.
Τότε θα συνειδητοποιήσεις ότι κακό δεν είναι μόνο το να δέρνεις τους άλλους ή απλώς να τους μισείς. Κακό είναι και όλα εκείνα που δεν έκανες.
Όλη η καλοσύνη που δεν πρόσφερες παρότι μπορούσες.
Όλες οι προφάσεις που ανακάλυψες για να δικαιολογήσεις τον εαυτό σου.
Σκέψου τα όλα αυτά για ένα λεπτό.
Σκέψου τα καλά.”
Σε κάνει καλύτερο άνθρωπο, είναι λίγο να το πεις. Ο εγκιβωτισμός της προσωπικής του ιστορίας μέσα σε μια σειρά από μύθους και θρύλους της πατρίδας του σε παρασύρουν σε ένα μάθημα προσφυγιάς, πραγματικού εκφοβισμού και αναζήτησης του δρόμου που σε σώζει από τους σίφουνες και σε βγάζει ξανά στον κεντρικό δρόμο, εκεί όπου ελεύθερος πια μπορείς να ανασυνταχτείς.
Θαυμάσια δουλειά σε ένα δύσκολο μεταφραστικό πρότζεκτ με εκατοντάδες ονόματα, θρύλους, τοπωνύμια, γεγονότα, από τον Γιώργο Παναγιωτάκη και τον Καρολίνα Μιζάν.
Για αναγνώστες από 13 περίπου ετών.
Εκδόσεις Πατάκη.
Απόσπασμα
Διαβάστε απόσπασμα εδώ
Διακρίσεις
Βραβείο Michael L. Printz 2021
Memorial Award Judy Lopez 2021 για την Παιδική Λογοτεχνία
Middle East Book Award for Youth Literature 2021
Είπαν:
«Ένα σύγχρονο αριστούργηµα» – The New York Times Book Review
«Αριστοτεχνικό, σπινθηροβόλο και γεµάτο αυθεντικότητα» – The Wall Street Journal
«Απλά µαγευτικό» – TODAY.com
«Ένα από τα βιβλία που µπορούν να αλλάξουν τον κόσµο» – BookPage
«∆ιαφορετικό από ό,τι έχετε διαβάσει και από ό,τι θα διαβάσετε ποτέ» –Lind Sue Park
 TAYTOTHTA |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Καθετί λυπηρό είναι ένα ψέμα (μια αληθινή ιστορία) |
| Τίτλος πρωτοτύπου: | Everything sad is untrue (A true story) |
| Συγγραφέας: | Daniel Nayeri |
| Εικονογράφηση εξωφ.: | David Curtis |
| Εκδόσεις: | Πατάκη, Μάιος 2022 |
| Μετάφραση: | Γιώργος Παναγιωτάκης, Καρολίνα Μιζάν |
| Επιμέλεια-Διορθώσεις: | Έφη Ταμπακάκη |
| Σελιδοποίηση: | Αλέξιος Δ. Μάστορης |
| Σελίδες: | 416 |
| Μέγεθος: | 14 Χ 21 |
| ISBN: | 978-960-16-9736-9 |
