Τα “παιδικά” βιβλία κάποιες φορές μπορούν να είναι τόσο πολυεπίπεδα που θα τα ζήλευαν συγγραφείς βιβλίων για μεγαλύτερο ηλικιακό κοινό. Γιατί κατορθώνουν με βραχύ, μεστό κείμενο να αγκαλιάζουν εξαιρετικά πολλά και πολύ σημαντικά. Αυτή ήταν μια πρώτη σκέψη που μου ήρθε όταν ολοκλήρωσα την πρώτη ανάγνωση της Καθαρίστριας Χάος της Κατερίνας Κρις. Γιατί το ξαναδιάβασα λίγα λεπτά μετά.
Αυτή η καθαρίστρια λοιπόν, θα είναι πράγματι ένα από τα πιο πολυεπίπεδα picture book που θα διαβάσετε τα τελευταία χρόνια. Θα μπορούσα να της δώσω κι εναν πλάγιο υπότιτλο: Η καθαρίστρια του ψυχαναγκασμού.
Όπου η μικρή Έρση τακτοποιεί, ξανατακτοποιεί και υπερταξινομεί τα πάντα. Σήμερα, ας πούμε, δίπλωσε τη χθεσινή της μέρα και την έβαλε στη ντουλάπα της πάνω από τις προηγούμενες. Έπειτα άρχισε τις υποτακτοποιήσεις. Έβαλε τα καλά λόγια των φίλων της σε καλάθια, μάζεψε τις σκέψεις της στο πάνω ντουλάπι, κρέμασε τα μπράβο των δασκάλων της στους διαδρόμους για να τα βλέπει, έβαλε πλυντήριο με τα κακά λόγια. Ύστερα έπλυνε τα δόντια, το πρόσωπο, τα πόδια της και κοιμήθηκε.
Μα και αύριο, πάλι μια από τα ίδια θα το έλεγες. Τακτοποίησε τους καλούς τρόπους, έκλεισε έξω την ανεμελιά από το σπίτι, συμμάζεψε τη φαντασία της και έβαλε την τελειότητα στο ψυγείο για να διατηρηθεί. Όταν δε της περίσσευε κάτι, το έβαζε κάτω από ένα χαλί.
Δεν υπήρχε χώρος για επιθυμίες, χρόνος για παιχνίδι και χαρά, δωμάτιο για όνειρα και διάθεση για διατήρηση των πολλών, μικρών ιδεών. Έπρεπε να πεταχτούν. Η Έρση έχει ανασφάλειες. Και φόβους. Και φοβίες. Μέσα της πάντα κάτι εκκρεμεί, κάτι ζει αναπάντητο, κάτι δεν έγινε και αφήνει πίκρα που δεν πρόλαβε να γίνει, κάτι παραπέμπεται. Η μέρα τελειώνει με δουλειές και η νύχτα πριν τον ύπνο έχει γκρίνια, αστερίσκους και νέες υποσημειώσεις.
Ώσπου ξεπροβάλλει μια καθαρίστρια εξωφρενικά διαφορετική. Μπαίνει στο σπίτι της Έρσης και τα κάνει όλα όνομα και πράγμα. ΧΑΟΣ. Είναι η καθαρίστρια Χάος και φέρνει τα πάνω κάτω. Η Έρση μόνο πίεση δεν ανεβάζει. Τα λαμπάκια της εσωτερικής της τάξης χτυπάνε σα σειρήνα πολέμου. Υποψιάζεστε τι θα συμβεί με δυο τέτοιες εκρηκτικές προσωπικότητες;
Στην εκπνοή του 2016, η Κατερίνα Κρις υπο-γράφει και εικονογραφεί ένα δίχως υπερβολή υπέροχο χάος. Παίρνει ένα παιδί, την Έρση. Ένα παιδί που γεννήθηκε, πιέστηκε έξωθεν ή έγινε από διάφορους κοινωνικούς παράγοντες υπέρμαχος της ψυχαναγκαστικής τάξης των πάντων. “…Όλα με πρόγραμμα, όλα με σχέδιο… Συνηθισμένοι ο καθένας στο ρόλο του κι η φαντασία μας έχει χαθεί (Γιουσουρούμ, Ν. Άσιμος). Τακτοποιεί τα πάντα, συμμαζεύει εικόνες, σκέψεις, εμπειρίες, λόγια, επιβραβεύσεις, καθώς πρέπει συμπεριφορές. Ξέρει που βρίσκονται τα πάντα. Κι όπως είναι φυσικό, ένας τέτοιος άνθρωπος αγνοεί τη χαρά, το απρόβλεπτο, το ξαφνικό, το απροσχεδίαστο, το συνδυασμό του απίθανου. Όλα έχουν σειρά. Όλα έχουν θέση.
Με λόγο περιπαιχτικό, ιδιαιτέρως παραστατικό, ευκολοδιάβαστο, δομημένο σε τρία επίπεδα κατανόησης, δημιουργεί με αρωγό μια γοητευτική καθαρίστρια ένα εύληπτο εγχειρίδιο διαχείρισης της ζωής και καθημερινότητας παιδιών και μεγάλων. Γιατί, καθώς περνούν τα χρόνια, συναντώ ολοένα και περισσότερα παιδιά με άγχος και αγχώδεις αντιδράσεις, ήδη από την ηλικία των 5 ετών. “Θέλει να τα κάνει όλα σωστά. Θυμώνει όταν κάνει λάθος. Προσπαθεί να αποφύγει την παρατήρηση. Δεν θέλει να το κάνει γιατί αισθάνεται ότι δεν είναι καλός σε αυτό”, είναι η συρραφή μερικών μόνο από τις εξηγήσεις που δίνουν οι γονείς τους.
Για φαντάσου, φίλε. Να έχουμε ήδη από τέτοια ηλικία παιδια που τα αγχώνουμε, δάσκαλοι και γονείς, με τη γνωστική και μαθητική συνέπεια ενώ το συναισθηματικό τους ΧΑΟΣ είναι τρισδιάστατο, αδούλευτο και κάνει εκκωφαντικό κρότο σε κάθε ευκαιρία. Δε λέει. Αυτό είναι ωρολογιακή βόμβα αν το αφήσεις να εξελιχθεί. Αν το ξέρεις έχει καλώς, παιδί μου. Αν δεν το ξέρεις, μην πανικοβάλλεσαι. Προσπάθησε να σκεφτείς ψύχραιμα. Αν πάλι δε βρεις την απάντηση, τη σωστή ή έστω μια λογική, δε χάθηκε κι ο κόσμος. Αρκεί που προσπάθησες. Αυτό, θαρρώ, πρέπει να είναι το πνεύμα μας. Όσο για τα της δημιουργίας και της σύνθεσης; Ας αφήσουμε τα παιδιά να κάνουν ο,τι θέλουν. Κάποια απλά θα εκφραστούν (εξαιρετικά σημαντικό), κάποια άλλα θα μεγαλουργήσουν (σημαντικό κι αυτό).
Έγραψα παραπάνω για τρία επίπεδα κατανόησης. Δε θα την αφήσω έτσι τη χειροβομβίδα μου. Διάβασε και πες μου αναγνώστη μου:
“Ο,τι περίσσευε το έβαζε κάτω απ’ το χαλί”
“Το σπίτι της Έρσης ήταν φτιαγμένο έτσι ακριβώς όπως το είχε στο μυαλό της. Είχε πολλά διαφορετικά δωμάτια, άλλα μικρά κι άλλα μεγάλα, και καθένα από αυτά χωρούσε από τις πιο μικρές μέχρι τις πιο μεγάλες της ΕΠΙΘΥΜΙΕΣ”.
“Ουφ, ήταν τόσο πολλές οι εκκρεμότητες… Και μάλιστα οι περισσότερες θέλουν μπάλωμα”.
“Κι άφησε τις επιθυμίες της άπλυτες για μία ακόμη μέρα. Η ανάγκη για καθαριότητα μεγάλωνε όλο και περισσότερο”.
Τούτες οι εικόνες, οι φράσεις, οι υπαινιγμοί, μιλούν διαφορετικά στους μεγαλύτερους ηλικιακά αναγνώστες. Κι είναι τόσες κι άλλες τόσες που γίνονται απόλυτα κατανοητές σε παιδιά από 5 ετών. Αυτή η εμπεριεχόμενη πολυσημία και υπέρβαση των αναγνωστικών ηλικιών γίνεται καθόλα ομαλά και δίχως να χάνεται πουθενά η άντληση και της αναγνωστικής απόλαυσης αλλά και των μηνυμάτων/σημαινομένων από τον αναγνώστη, μικρό, μεγαλύτερο ή πολύ μεγαλύτερο.
Η εικονογράφηση είναι, τολμώ να το πω, ακόμα ωριμότερη από την πετυχημένη σειρά των Χμ, πιο διεισδυτική, πιο άρτια, καθώς αφαιρεί όπου πρέπει, υπαινίσσεται όσο χρειάζεται, ξεφορτώνει και διευρύνει το κείμενο τόσο όσο. Κι από χρώμα και φαντασία άλλο τίποτα.
Το “χειρότερο” που μου έκανε αυτό το βιβλίο όμως είναι ότι με έβαλε σε πολλούς μπελάδες. Ακούστε ιδέες τώρα που αναζητούν διέξοδο με τα παιδιά:
– “Σήμερα η Έρση δίπλωσε τη χθεσινή της μέρα (και την έβαλε προσεκτικά στην ντουλάπα κτλ)”: Αυτή είναι η πρώτη φράση του βιβλίου. Δηλαδή πιο θεατρικό ξεκίνημα, πιο “ξεκινήστε το θεατρικό παιχνίδι και την παντομίμα” με τα παιδιά δε μπορώ εύκολα να βρω. Ακόμα καλύτερη μου μοιάζει η ιδέα να διπλώνουμε με τα παιδιά κάθε χθεσινή μας μέρα (ειδικά εκεί κατά τις πρωινές αναφορές, ημερομηνίες κτλ) και να την τοποθετούμε στο όμορφο ντουλάπι της ζωής. Όχι σαν ψυχαναγκασμό για τάξη. Σαν απόλαυση της ζωής. Για διπλώστε τη χθεσινή μέρα…
– “… πάνω από την προχθεσινή, την παραπροχθεσινή και την προπροπροχθεσινή”: η διαδοχή χρόνου μιλάει από μόνη της εδώ. Ποια είναι η προχθεσινή και η παραπροχθεσινή;
– “Έβαλε τα καλά λόγια των φίλων της σε μικρά καλάθια”: Εδώ και ένα χρόνο, στην τάξη μου, ανά τακτά διαστήματα μέσα στην εβδομάδα, σηκώνουμε ένα παιδί στην ολομέλεια. Τα υπόλοιπα παιδιά αρχίζουν να λένε όλα τα καλά στοιχεία που έχουν διακρίνει σε αυτόν. Σήμερα (που γράφω γι’ αυτό το βιβλίο) ο Τηλέμαχος είπε: “Ο Χρήστος είναι ευγενικός, γι’ αυτό τον αγαπώ” ενώ ο Λέανδρο είπε “Ο Χρήστος έχει καλή καρδιά” και η Ιωάννα ότι είναι όμορφος. Πρέπει να δείτε τον Χρήστο. Έλαμπε. Αν μάλιστα μπείτε στο παιχνίδι κι εσείς, τότε η αυτοπεποίθηση και η καρδιά του παιδιού αυτού νομίζω πως φτερουγίζουν πολύ ψηλά. Δοκιμάστε το. Είναι εγγυημένο.
– “Τα κακά λόγια τα έριξε στο καλάθι με τα άπλυτα”: Θυμάμαι τη Λέξη σα μύγα της Ιωάννας Μπαμπέτα ή την φράση της μαμάς Καλλιόπης όταν ο γιος της έβρισε άσχημα “το στόμα σου μυρίζει πολύ με αυτό που είπες”. Τα κακά λόγια στα άπλυτα. Δεν είναι κακή ιδέα για πέταμα και πλύσιμο…
– “…τακτοποιώντας στη βιβλιοθήκη τους καλούς τρόπους”: Οι καλοί τρόποι ως εξώφυλλα βιβλίων που δημιουργούν μία βιβλιοθήκη. Ασσύμετρη κατά προτίμηση. Μη γίνουμε ψυχαναγκαστικοί και σε αυτό. Μου αρέσει πολύ η εικόνα αυτή.
– “… και βάζοντας τις μετρημένες της κινήσεις σε αλφαβητική σειρά”: ας αφήσουμε το ψυχαναγκαστικό του πράγματος κατά μέρους και ας παίξουμε παιχνίδια με λέξεις που δείχνουν συμπεριφορές και τρόπους και αρχίζουν από συγκεκριμένα γράμματα. Μπορούμε να αρχίζουμε κατά το “Όνομα, ζώο, πράγμα” όπου ένας παίχτης λέει την αλφαβήτα από μέσα του και κάποιον τον σταματάει σε ένα συγκεκριμένο γράμμα.
Οι παραπάνω σκέψεις/ιδέες είναι μόλις από το πρώτο 33% του βιβλίου. Στα υπόλοιπα 2/3 θα βρείτε τόσες κι άλλες τόσες εικόνες και φράσεις που θα σας εμπνεύσουν για τόσα κι άλλα τόσα.
Από τις εκδόσεις Πατάκη.
 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ |
|
|---|---|
| Τίτλος: |
Καθαρίστρια Χάος
|
| Συγγραφέας: | Κατερίνα Κρις |
| Εικονογράφηση: | Φωτεινή Τίκκου |
| Σειρά: | Βιβλία γνώσεων |
| Εκδόσεις: | Πατάκη, Δεκέμβριος 2016 |
| Διόρθωση: | Θανάσης Κοκολόγος |
| Σελίδες: | 72 |
| Μέγεθος: | 16 Χ 21 |
| ISBN: | 978-960-16-7163-5 |
