Ιάκωβος Καμπανέλλης: Άκουσε τη φωνή μου κι έλα- Τραγούδια και ποιήματα

Αγόρασέ το

“Υπήρξε και είναι ο μεγαλύτερος θεατρικός συγγραφέας της Ελλάδας. Ωστόσο, αυτό το μεγαλείο του δεν τον εμπόδισε να γράψει στίχους όπως το “Στρώσε το στρώμα σου για δυο”, αποδεικνύοντας ότι η μεγάλη Τέχνη έχει ρίζα λαϊκή”
Χαιρετισμός Μίκη Θεοδωράκη

Ο Ιάκωβος κατείχε άριστα την τέχνη της οργανικής λειτουργίας της Μουσικής στο θέατρο όσο κανείς άλλος… Τώρα ο αναγνώστης (αυτού του βιβλίου) θα έχει την ευκαιρία να αντιληφθεί την ποιητική φλέβα του συγγραφέα, που εκτός από τα θεατρικά του έργα υπάρχει και μέσα στα τραγούδια του”.
Χαιρετισμός Σταύρου Ξαρχάκου

Τραγούδια από τη Στέλλα με τα Κόκκινα Γάντια, Το Παραμύθι χωρίς όνομα, τη Γειτονιά των Αγγέλων, το Μαουτχάουζεν, το Κόσμε Αγάπη μου, Το Μεγάλο Μας Τσίρκο, τον Εχθρό Λαό, τον Κύκλο με την Κιμωλία και άλλους κύκλους τραγουδιών του σπουδαίου αυτού θεατρικού συγγραφέα, ποιητή και στιχουργού περιλαμβάνονται στο βιβλίο που επιμελήθηκαν με πολλή αγάπη ο θεατρολόγος Θάνος Φωσκαρίνης και η κόρη του συγγραφέα, Κατερίνα Ι. Καμπανέλλη.

Καθώς είμαι φτιαγμένος από τα παλιά υλικά, κείνα που θέλουν τα τραγούδια να είναι συνήθως της τάβλας, του καημού, του αχ και της φυσικής μελαγχολίας του τόπου και της ίδιας της ζωής, ρίγησα σαν είδα Το Παραμύθι Χωρίς Όνομα, του Μάνου Χατζιδάκι, να χαμογελά δίχως μουσική πάνω στις σελίδες. Κι ένιωσα την υψηλή του ποίηση, την απλότητα με την οποία ο Ι. Καμπανέλλης έντυνε όλα του τα γραπτά.

“Κι ήταν που λέτε μια φορά *1
όπου είχαμε ένα βασιλιά
καλό ανθρωπάκι…”

“Αχ, τι ντροπή, τέτοια ντροπή, *2
μάνα μου, και πώς βγαίνει!
Μήδε κι αν τρέξει ο ποταμός,
μάνα μου, δεν την πλένει…”

“Ρίχνω την καρδιά μου στο πηγάδι
να γενεί νερό να ξεδιψάσεις.
Σπέρνω την καρδιά μου στο λιβάδι
να γενεί ψωμάκι να χορτάσεις…”

“Από το πρωινό κάστρο η Ανδρομάχη *3
στον Έκτορα που κίναε για τη μάχη
φώναξε με φωνή φαρμακωμένη…”

“Στην ποταμιά σωπαίνει το κανόνι *4
στην καλαμιά φτεροκοπάει ένα αηδόνι…”

Ρίγησα κι αναρίγησα σαν είδα την Γειτονιά των Αγγέλων, το θεατρικό έργο του Ι.Κ. του 1963 και μετέπειτα κινηματογραφική ταινία με τίτλο Γυμνοί στο Δρόμο:

“Σ’ αγαπώ μα δε θα ‘ρθω *5
να σε βρω γιατί το ξέρω
σ’ αγαπώ μα δε θα ‘ρθω
το φαρμάκι να σου φέρω…”

“Το ψωμί ‘ναι στο τραπέζι *6
το νερό ‘ναι στο σταμνί
το σταμνί στο σκαλοπάτι
δώσε του ληστή να πιει…”

“Οι μάνες βγήκανε στις πόρτες *7
και τα κορίτσια στο στενό.
Έλα, γλυκέ μου, από το δρόμο
που ‘ρχεσαι κάθε δειλινό”

“Και τώρα πώς να σταματήσω *8
τα ρολόγια
και πώς να κάμω
τον ήλιο να μη βγει.
Και πώς να μην τελειώσει
ετούτη η νύχτα,
αχ!”

Το μυαλό ταξίδεψε στον έξοχο τρόπο με τον οποίον ο Ι.Κ. αποτύπωνε αξίες, ιδέες, στιγμές ένδοξες και μαύρες του κόσμου:

-Κοπέλες του Άουσβιτς, *9
του Νταχάου κοπέλες,
μην είδατε την αγάπη μου;

-Την ειδαμε σε μακρινό ταξίδι,
δεν είχε πια το φόρεμά της
ούτε χτενάκι στα μαλλιά…”

Ή στη θρυλική λαϊκή όπερα Το Μεγάλο Μας Τσίρκο, όπου ανταποκρινόμενος σε πρόταση των Καρέζη-Καζάκου, γράφει για τη Χούντα σε μια παράσταση πολιτικού θεάτρου:

“Φίλοι κι αδέρφια, *10
μανάδες, γέροι και παιδιά,
στα παραθύρια βγείτε και θωρείτε
ποιοι περπατούν στα σκοτεινά
και σεργιανούνε στα στενά
τρεις του Σεπτέμβρη,
μανάδες γέροι και παιδιά…”

Είναι πράγματι πολλά τα τραγούδια του που έχουμε στα χείλη. Ο τρόπος που οι λέξεις του Ι.Κ. διατάσσονταν διεκδικώντας μέσω του απλού το σπουδαίο και το υψηλά σημαίνον είναι από τις πλέον υποδειγματικές περιπτώσεις μαζί με εκείνη του Νίκου Γκάτσου και για άλλους λόγους και με διαφορετικό τρόπου του Νίκου Καββαδία και του Μάνου Ελευθερίου. Λέξεις λαϊκές, λιτές, σπάνια δύσχρηστες ή περισπούδαστες, λέξεις από τη φαρέτρα της καθημερινότητας που σχημάτιζαν σε λίγους στίχους την ομορφιά εμπρός σου, λέξεις που φανερώνουν το πάθος του για τη γλώσσα και τη δύναμή της.

Τον Καμπανέλλη τον έχουν μελετήσει λίγοι. Το παρόν βιβλίο έχει ένα θαυμάσιο επίμετρο το οποίο ιστορεί μερικές σπάνιες λεπτομέρειες της ζωής και του έργου του δημιουργού, φωτίζοντας σημαντικά το παρασκήνιο όσων έφτασαν σ’ εμάς για περίπου πενήντα χρόνια. Δε νομίζω ότι υπάρχει πουθενά κάτι αντίστοιχο.

Η συλλογή αυτή περιλαμβάνει όλα τα ποιήματα και τα τραγούδια του που βρέθηκαν στο αρχείο του, στη δισκογραφία και στις εκδόσεις του δημιουργού. Όσα συμπεριλαμβάνονται σε θεατρικά του έργα αναδημοσιεύονται στην αυτοτελή μορφή τους, δεδομένου ότι αρκετά από αυτά δεν έχουν μελοποιηθεί, παρά μόνο κάποιες στροφές ή ενίοτε κάποιοι στίχοι τους.

Περιλαμβάνεται δισκογραφία και εργογραφία του I. Καμπανέλλη, ενώ τα σχέδια που ντύνουν την έκδοση έχουν φιλοτεχνηθεί από τον ίδιο κατά τη δεκαετία του 1960, τότε που το άστρο έλαμψε πιο δυνατά από ποτέ.

Σπάνια έκδοση, σκληρόδετο εξώφυλλο. Η πραγματική ανάταξη ενός σημαντικού Έλληνα δημιουργού. Σε λίγους μήνες συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννησή του. Να τιμηθεί από τους ανθρώπους που αγαπάνε το τραγούδι, την ποίηση, το θέατρο. Δηλαδή από τους αναγνώστες, τους θεατές, τους ακροατές και τους δημιουργούς. Είναι το ελάχιστο.

“Από το παράθυρό σου *5
πέρασε το καλοκαίρι
πέρασε κι η συννεφιά
πέρασε όλη μας η αγάπη
πέρασε όλη μας η πίκρα
πέρασε και η χαρά”.

Εκδόσεις Κέδρος.