Διαβάζεται σε 3′- Ηλικιακό κοινό: 9+ (target 9-13) – Λογοτεχνία “γνώσεων” για παιδιά
Η Αγιά Σοφιά για σχεδόν 1.000 χρόνια, ήταν το υψηλότερο και μεγαλύτερο κτίριο στον κόσμο.
Ο ξακουστός χριστιανικός ναός της Αγιά Σοφιάς στην Κωνσταντινούπολη λειτούργησε από το 330 ως το 1453 ως βυζαντινός χριστιανικός καθεδρικός ναός της Πόλης (με ένα μικρό διάλειμμα την περίοδο των σταυροφοριών που ήταν ρωμαιοκαθολικός). Με την άλωση της Πόλης μετατρέπεται σε ισλαμικό τέμενος και το 1934, ο Κεμάλ Ατατούρκ στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού του τουρκικού κράτους το μετέτρεψε σε μουσείο (Ayasofya Müzesi). Πέρσι το καλοκαίρι, στις 10 Ιουλίου 2020, όλοι είδαμε τον πρόεδρο Ερντογάν να ανακοινώνει και εν τέλει να υλοποιεί την μετατροπή του πάλαι ενδόξου ναού σε ισλαμικό τέμενος.
Η χαμένη ψηφίδα της Αγίας Σοφίας της Ελένης Σβορώνου μας μεταφέρει στο 1931, τρία χρόνια πριν την μετατροπή του από μουσουλμανικό τέμενος σε μουσείο, προσεγγίζοντας μία μικρή στιγμή με πρωταγωνιστές τον ιδρυτή της νέας Τουρκίας, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ (πιθ. 1881–1938), και τον Αμερικανό αρχαιολόγο, λόγιο και ερωτευμένο με τη βυζαντινή τέχνη, Τόμας Γουάιτμορ (1871 – 1950) ο οποίος χάρτη στη στενή του σχέση με τον Πρόεδρο Ατατούρκ ίδρυσε το Βυζαντινό Ινστιτούτο Αμερικής (Byzantine Institute of America) και έλαβε άδεια το 1931 να ξεκινήσει την αποκατάσταση των ψηφιδωτών της Αγίας Σοφίας∙ δηλαδή την αφαίρεση του γύψου που κάλυπτε τα βυζαντινά ψηφιδωτά του ναού. Το 1931, ο Γουάιτμορ έγραψε μα αφορμή την απόφαση για μετατροπή του τζαμιού της Αγιά Σοφιάς σε μουσείο: «Η Αγία Σοφία ήταν τζαμί την ημέρα που μίλησα μαζί του (σημ.: με τον Ατατούρκ). Το επόμενο πρωί, όταν πήγα στο τζαμί, υπήρχε ένα πινακίδα στην πόρτα γραμμένη με το χέρι του Ατατούρκ. Έγραφε: «Το μουσείο είναι κλειστό για επισκευές».
Αυτή είναι η κατάληξη της σαραντάλεπτης περίπου συζήτησης εκείνο το πρωινό του 1931 μεταξύ του Ατατούρκ και του Γουάιτμορ. Η Ελένη Σβορώνου δομεί μια ατμοσφαιρική συνάντηση μέσα από την οποία αναδύεται αριστοτεχνικά η μεστή, διπλωματική προσέγγιση του Γουάιτμορ προς τον Τούρκο ηγέτη, τον οποίο επιθυμεί να πείσει να του επιτρέψει να φέρει στο φως ξανά τα σκεπασμένα νοήματα του ναού, τα βαθύτερα κελεύσματα της ειρήνης και της ομορφιάς. “Τώρα σας παρακαλώ να αφήσετε όλα όσα κρύβονται πίσω από τον σοβά αυτών των τοίχων να έρθουν στο φως“.
Το πλησίασμα του Τούρκου ηγέτη από τον ερασιτέχνη αρχαιολόγο Γουάιτμορ γίνεται λέξη λέξη, βήμα βήμα μέσα στον επιβλητικό ναό. Οι σκεπασμένες από σοβά και λάδι εικόνες που του περιγράφει, νοτίζονται επιδέξια από τις οικουμενικές αξίες των οποίων φορέας είναι το μνημείο, ταυτόχρονα όμως παρακολουθούμε και ένα έξοχο γρατζούνισμα της ματαιοδοξίας ή της μεγαλομανίας των μεγάλων ηγετών να συνδέσουν το όνομά τους με μια αλλαγή, μια καινοτομία. Η Ε. Σβορώνουν στήνει μια παρτίδα σκάκι πάνω στο μωσαϊκό του ιερού ναού. Ο Γουάιτμορ φαίνεται να έχει μελετήσει τον Ατατούρκ. Γνώριζε πόσο πολύ θέλει να εκκοσμικεύσει την Τουρκία, να την αποσυνδέσει από τους αναχρονισμούς που την βάραιναν και να την κάνει σύγχρονο κράτος της Ευρασίας. Είναι κινηματογραφικό το στήσιμο αυτών των δύο πιονιών πάνω στη σκακιέρα από τη συγγραφέα. Η τρεμάμενη υγρασία του Βοσπόρου, η Αγιά Σοφιά που αδημονεί να ξαναβγάλει το μεγαλείο της στο φως, οι δυο ηγέτες κάτω από τα παλτά τους, ζωσμένοι με τις επιφυλάξεις και τις εσωστρέφειές τους, δίπλα τους δυο παιδιά που σαμποτάρουν την σοβαρότητα της συνάντησης των δυο προσωπικοτήτων.
Ένας ανθρωπιστής, ειρηνιστής που φύτρωσε στα Βαλκάνια μυστηριωδώς, σαν ένας απεσταλμένος κάποιας θείας δίκης, παρασυρμένος από τον βυζαντινολάτρη Matthew S. Prichard, ένας κοσμοπολίτης με πολλές σπουδές και θέσεις ευθύνης, βλέπει στο πρόσωπο του Ατατούρκ τη χαραμάδα που θα αλλάξει τον ρουν του μεγαλύτερου μνημείου της χριστιανοσύνης. Δεν το προσεγγίζει ως τέτοιο, δεν θέλει να τρομάξει τον ηγέτη, ακροβατεί σε ένα τεντωμένο σχοινί. Του ανασηκώνει τους κοινούς τόπους του χριστιανισμού με τον ίδιο, από τη γενέτειρά του, τη Θεσσαλονίκη και την μετατροπή του πατρικού του σε μουσείο, μέχρι την ουμανιστική ευκαιρία της ανθρωπότητας να αναληφθεί στους ουρανούς μαζί με τις θείες σημάνσεις της Αγιασοφιάς.
Είναι μια τόση δα στιγμή πριν 90 χρόνια. Είναι σαράντα λεπτά, τόσα είχε υποσχεθεί αρχικά, λεπτό παραπάνω, ο Ατατούρκ στον περίεργο Αμερικάνο που μιλούσε παράξενα τα αγγλικά. Και ξαφνικά μια ψηφίδα, μια χαμένη ψηφίδα που λείπει από το κόσμημα του λαιμού μιας γυναίκας, εκεί στα θαυμαστά ψηφιδωτά. Είναι ένας λογοτεχνικός αποχρωματισμός των εθνικισμών, ένα εύρυθμο φως σε μια στιγμή που η Τουρκία αποφάσιζε να κάνει ένα βήμα προς τον πολιτισμό και την ανθρωπότητα, το οποίο συγκρινόμενο με το σήμερα σε θλίβει για το πόσο πίσω πήγε 90 χρόνια μετά η Τουρκία με την απόφασή της αυτή.
Κάτω από την μυστηριακή αυτή συνάντηση, μέσα στη ρητορική του Γουάιτμορ κατά κύριο λόγο, η συγγραφέας ενδύει αμέτρητα ιστορικά στοιχεία για τον ναό, την Πόλη, το Σχίσμα, τον Χριστιανισμό, τις ιστορικές τριβές και εντάσεις, μέσα στο πέρασμα των αιώνων. Στοιχεία που εμφανίζονται με φυσικότητα και ακρίβεια.
Pocket μέγεθος, σκληρόδετο εξώφυλλο και εικονογράφηση από τον Φίλιππο Φωτιάδη που για ακόμα μια φορά αγκαλιάζει με την καλαισθησία του ένα βιβλίο της σειράς, όχι απλώς συνοδεύοντας το κείμενο αλλά δημιουργώντας τα δικά του οπτικά ερεθίσματα που δίνουν υπόσταση στον κόσμο που στήνει η συγγραφέας.
Είναι βιβλίο που απολαμβάνεις.
Σειρά Μικρές Ιστορίες για Μεγάλα Γεγονότα, που επιμελείται η Βασιλική Τζόκα.
Για αναγνώστες από 9 ετών.
Εκδόσεις Καλέντη.
Απόσπασμα
Με μια ματιά
-
- Η χαμένη ψηφίδα της Αγίας Σοφίας μας μεταφέρει στο 1931, τρία χρόνια πριν την μετατροπή της Αγίας Σοφίας από μουσουλμανικό τέμενος σε μουσείο, προσεγγίζοντας μία μικρή στιγμή με πρωταγωνιστές τον ιδρυτή της νέας Τουρκίας, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ και τον Αμερικανό αρχαιολόγο, Τόμας Γουάιτμορ ο οποίος χάρτη στη στενή του σχέση με τον Πρόεδρο Ατατούρκ έλαβε άδεια το 1931 να ξεκινήσει την αποκατάσταση των ψηφιδωτών της Αγίας Σοφίας.
- Η Ε. Σβορώνουν στήνει μια παρτίδα σκάκι πάνω στο μωσαϊκό του ιερού ναού. Ο Γουάιτμορ φαίνεται να γνώριζε πόσο πολύ θέλει ο Ατατούρκ να εκκοσμικεύσει την Τουρκία, να την κάνει σύγχρονο κράτος της Ευρασίας. Είναι κινηματογραφικό το στήσιμο αυτών των δύο πιονιών πάνω στη σκακιέρα από τη συγγραφέα. Η τρεμάμενη υγρασία του Βοσπόρου, η Αγιά Σοφιά που αδημονεί να ξαναβγάλει το μεγαλείο της στο φως, οι δυο ηγέτες κάτω από τα παλτά τους, ζωσμένοι με τις επιφυλάξεις και τις εσωστρέφειές τους, δίπλα τους δυο παιδιά που σαμποτάρουν την σοβαρότητα της συνάντησης των δυο προσωπικοτήτων.
Το Soundtrack του βιβλίου
Το μυαλό μοιραία κατρακύλησε στο εντυπωσιακό soundtrack της Ε. Ρεμπούτσικα, ένα σταυροδρόμι ήχων γεμάτων από το σταυροδρόμι των πολιτισμών, την Πόλη, την Ανατολή, τον Ελληνισμό.
Reboutsika – Halkidon / Kadikoy
Reboutsika – O Stathmos / The Railway Station
Reboutsika-Baharat, Tarçın ve Buse / A Kiss of Spice and Cinnamon
 TAYTOTHTA |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Η χαμένη ψηφίδα της Αγίας Σοφίας |
| Σειρά: | Μικρές Ιστορίες για Μεγάλα Γεγονότα |
| Συγγραφέας: | Ελένη Σβορώνου |
| Εικονογράφος: | Φίλιππος Φωτιάδης |
| Εκδόσεις: | Καλέντης, Σεπτέμβριος 2021 |
| Επεξεργασία εικόνων: | Indigo Graphics |
| Σχεδιασμός σειράς/επιμέλεια: | Βασιλική Τζόκα |
| Μακέτα εξωφύλλου: | Βασιλική Τζόκα |
| Σελίδες: | 104 |
| Μέγεθος: | 13 Χ 18 |
| ISBN: | 978-960-594-085-0 |
