Διαβάζεται σε 4′- Ηλικιακό κοινό: 11+ (target 12-16) – Λογοτεχνία για εφήβους+
“Στη βορειοδυτική πλευρά του δάσους της Καριόσα, μέσα στον μεσαίο από τους τρεις δακτυλίους που το αποτελούσαν, υπήρχε η λίμνη Γκαλινάλ, όπου οι μαθήτριες συνήθιζαν να κάνουν μπάνιο μετά το σχολείο.”
(η πρώτη πρόταση του βιβλίου)
Η ταλαντούχα συγγραφέας λογοτεχνίας fantasy, Δέσποινα Μάντζαρη, επιστρέφει με το νέο της βιβλίο από τις Εκδόσεις Αίολος, και με ένα γοητευτικό πολιτικοκοινωνικό μανιφέστο που ακροβατεί διακριτικά κάτω από τη δομή ενός fantasy μυθιστορήματος με προβιά παραμυθιού σας καλεί να μπείτε στον κόσμο της.
Περί τίνος πρόκειται
“Ήταν η τελευταία μέρα του σχολείου. Την επομένη θα γινόταν η τελετή της Επιλογής, κατά την οποία θα τις τοποθετούσαν στα σχολεία προσανατολισμού. Η Επιλογή θα καθόριζε σε ποια κατηγορία πολιτών θα ανήκαν για το υπόλοιπο της ζωής τους. Ίσως δεν θα είχαν ποτέ ξανά την ευκαιρία να δουν από κοντά το Τοξικό Δάσος.”
Στο τέλος κάθε σχολικού κύκλου, επιλέγονταν οι καλύτερες απόφοιτοι του βασικού σχολείου, οι οποίες θα ήταν και οι μοναδικές νεράιδες νέβας που θα μπορούσαν να προσδοκούν σε ένα καλύτερο μέλλον. Σε αυτό προσδοκά και η εντεκάχρονη νεράιδα νέβας Τούλιπ που μόλις τελείωσε το βασικό σχολείο και ονειρεύεται, όπως και οι φίλες της, η Λίατρις, η Τσίκορι και η Γκουένζι να γίνουν ανθίστριες, να ανήκουν δηλαδή στην αριστοκρατία της κοινωνίας και να μπορούν να γίνουν ό,τι θέλουν. Γιατί οι επόμενες επιλογές ήταν να γίνουν διαλογείς, έχοντας μάλλον περισσότερες διοικητικές ευκαιρίες, και τέλος, ανθοκόμοι, που θεωρούνταν κάπως κατώτερες.
Τριάντα από τις εκατόν πενήντα νέβας για τις θέσεις των τριών καλών σχολείων προσανατολισμού, με τις υπόλοιπες εκατόν είκοσι να στρέφονται σε καριέρα βοηθού, όπου όσο καλές κι αν γίνονταν, δε θα είχαν ποτέ την ευκαιρία να ανέλθουν κοινωνικά, καθώς θεωρούνταν πολίτες δεύτερης κατηγορίες∙ φορούσαν και ένα διακριτικό βραχιολίνι στο χέρι τους.
«Τα ονόματα τελείωσαν, η Επιλογή ολοκληρώθηκε!» βγήκε ξανά μπροστά η καθηγήτρια Γκαϊλάρντια. «Τώρα ας έρθουν κοντά μου οι τριάντα μαθήτριες που άκουσαν τα ονόματά τους και προορίζονται για πολίτες πρώτης κατηγορίας, ώστε να τους δοθούν τα βραχιολίνια τους. Έπειτα θα παραλάβετε τις ολοκαίνουριες ενδυμασίες σας και τα πουγκιά με την ιριδίζουσα πούδρα. Και μην ξεχάσετε να ετοιμαστείτε όσο καλύτερα μπορείτε, γιατί μετά την απονομή θα ακολουθήσει γεύμα με τη βασίλισσα Έλεμπορ για να σας καλωσορίσει στην τάξη της αριστοκρατίας!»
Η καθηγήτρια Γκαϊλάρντια άρχισε να μοιράζει στις δέκα ανθίστριες τα χρυσαφένια σπειροειδή βραχιόλια που θα κάλυπταν στο εξής το αριστερό χέρι τους από τον καρπό μέχρι τον αγκώνα. Οι διαλογείς φόρεσαν ασημένια και οι ανθονόμοι χάλκινα.
«Αγαπημένες μαθήτριες», είπε η δασκάλα του βασικού σχολείου στα υπόλοιπα εκατόν είκοσι κορίτσια που προορίζονταν για βοηθοί και είχαν απομείνει να κοιτάζουν αμήχανα, μην ξέροντας τι έπρεπε να κάνουν από δω και πέρα. «Είναι πολύ μεγάλη χαρά και τιμή για το Βασίλειο της Καριόσα, που τόσο ταλαντούχα πλάσματα σαν εσάς θα βοηθούν στην ανάπτυξη και την ευημερία του δάσους μας. Με σκληρή δουλειά, αφοσίωση, πείσμα, συλλογική και ατομική ευθύνη, θα μπορέσουμε όλες μαζί να υπερνικήσουμε οποιοδήποτε εμπόδιο βρεθεί μπροστά μας! Μπορείτε να περάσετε με τη σειρά από το ισόγειο του δέντρου μας, για να πάρετε τα ξύλινα βραχιολίνια και τις στολές σας».
Τούλιπ! Τσίκορι! Τα δύο ονόματα ήταν μέσα στα τριάντα. Όχι όμως, προς απογοήτευσή τους, και εκείνα της Λίατρις και της Γκουένζι. Οι φίλες χωρίστηκαν. Πώς θα είναι στο εξής η ζωή τους; Ένας νέος δρόμος καταξίωσης για τις δυο τους, μια άλλη τροχιά για τις δυο φίλες τους. Αλλά, τα πράγματα δεν πάνε όπως τα υπολογίζει κανείς. Η Τούλιπ και η Τσίκορι χάνουν γρήγορα τη μεταξύ τους επαφή. Και αυτό είναι μόνο μια αλλαγή διανομής του χρόνου μπροστά σε όσα αλλάζουν μέσα τους, καθώς ο κόσμος γύρω τους δεν είναι αυτός που πίστευαν.
Η Τούλιπ διαπρέπει. Παίρνει τα εύσημα της βασίλισσας Έλεμπορ. Υποδύεται την ενθουσιασμένη με όσα βλέπει γύρω της. Μα δεν είναι. Τι συμβαίνει με το Τοξικό Δάσος; Γιατί σίγουρα κάτι συμβαίνει.
“Μου φαίνεται αδιανόητο το ότι πιστεύεις πράγματι στα τέρατα”, είπε [η Τούλιπ] στην Μπάτεργουορτς. “Νόμιζα ότι τουλάχιστον οι ανιχνεύχτριες ξέρετε την αλήθεια και απλώς μας δουλεύετε. Αλλά, όπως φαίνεται δεν είναι έτσι. Ο χρόνος ζωής και η εμπειρία δεν φέρνουν απαραίτητη γνώση. Η πλύση εγκεφάλου υπερισχύει. Δεν υπάρχουν τέρατα έξω από τα σύνορά μας. Θα ΄πρεπε να ψάχνεις αλλού γι’ αυτά. Θα σου δώσω ένα στοιχείο: Εμείς είμαστε τα τέρατα”.
Η βασίλισσα Έλεμπορ προστατεύει το αγαπημένο δάσος όλων από τους εχθρούς και τους κινδύνους. Χωρίς εκείνη, ο κόσμος θα είχε κατασπαραχτεί από τους εχθρούς. Μα αυτή είναι μόνο μια βολική για κάποιους πραγματικότητα.
“Η ζωή στην αθέατη, υπόγεια πόλη της Καριόσα ήταν αδυσώπητη. Οι συνθήκες διαβίωσης βάναυσες. Όλη μέρα οι φρουροί της ανθοκομίας μαστίγωναν με ηλεκτροφόρα μαστίγια όποιον σταματούσε τη δουλειά. Ακόμα κι όταν λύγιζε από την εξάντληση” (σελ. 157).
Εστιάζοντας
Ένα πολιτικοκοινωνικό μανιφέστο που ακροβατεί διακριτικά στη δομή ενός fantasy μυθιστορήματος με την εκρηκτική, ελκυστική προβιά παραμυθιού είναι το νέο βιβλίο της Δέσποινας Μάντζαρη, από τις ελάχιστες σταθερές, συνεπείς συγγραφείς που κινείται μέσα ή περίπου σε αυτόν τον κύκλο της λογοτεχνίας του φανταστικού. Σε τέσσερα κεφάλαια και διακόσιες πενήντα πέντε σελίδες, ο από 11-12 ετών αναγνώστης μπαίνει σε έναν καλοδομημένο κόσμο που αντλεί από τους μεγάλους μύστες του είδους και από τις μυθολογικές παραδόσεις της κεντροβόρειας Ευρώπης.
Δημιουργώντας ένα γοητευτικό πρώτο επίπεδο που αναβλύζει από τον μικρόκοσμο των δέντρων κάποιου δάσους, με ηρωίδες (κυρίαρχο το γενικώς θηλυκό στοιχείο) που δεν συναντούν ή δεν πιστεύουν πια στην ύπαρξή τους οι (περισσότεροι) άνθρωποι, η συγγραφέας καταθέτει με ζηλευτή λογοτεχνική γεωμετρία μια σκοτεινή κοινωνία, με διακριτές ή περισσότερο κρυπτογραφημένες αλληγορίες, μέσα από τις οποία καταθέτει και σχολιάζει υπαινικτικά ή ξεκάθαρα την εξουσία, τη φιλοδοξία, την αναρρίχηση, τα κίνητρα, τις σχέσεις μεταξύ των πολιτών, την αλήθεια και το ψέμα, τα fake news που σφραγίζουν ζωές και επιλογές, την τόλμη και την αναποφασιστικότητα, τη βολή και το ανατρεπτικό πνεύμα, την αναζήτηση του φωτός στη διαχρονική μάχη με το σκοτάδι.
Το εκπαιδευτικό σύστημα και η συνολική δομή της κοινωνίας έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς βρίθει ελιτισμού, παραδοξοτήτων και αδιεξόδων. Η συγγραφέας καυτηριάζει μέσα από την ιστορία της Τούλιπ την εκπαίδευση των αποκλεισμών, την εκπαίδευση που προάγει την χειρότερη μορφή αριστείας, καθώς όχι απλώς αποκλείει και είναι άκρως αντίθετη στη συμπερίληψη, αλλά καταδικάζει δίχως περιθώριο επιστροφής και δεύτερης ευκαιρίας, υπάρξεις από πολύ μικρή ηλικία για το υπόλοιπο της ζωής τους.
Η ιδιοσυγκρασία της Τούλιπ επιδιώκει να επανακαθορίσει την ατζέντα μιας ακικνητοποιημένης ιδεολογικά και θεσμικά πολιτείας, όπου όλα μοιάζουν αυτονόητα, τακτοποιημένα, αναντίρρητα. Ο κίνδυνος βρίσκεται κάπου από το Τοξικό Δάσος και πέρα, τα τέρατα απειλούν την ασφάλεια και ακεραιότητά μας, εμείς ας μείνουμε εδώ να παλεύουμε να μπούμε στην κοινωνία των ολίγων και αρίστων, να ξεχωρίσουμε, να αφήσουμε τους άλλους από κάτω μας. Η φωτεινή επιγραφή αναβοσβήνει παντού: μην ψάχνεις πέρα από όσο επιβραβεύεται, μην υψώνεις το ανάστημά μας πάνω από το ταβάνι του αναστημόμετρου.
Η Τούλιπ είναι κεραία και πομπός και δέκτης. Είναι ελκυστής. Λαμβάνει σήματα σκέψεων που τις μετουσιώνει σε επιθυμία για δράση, για μεταμόρφωση. Η δυστοπία που αισθάνεται ότι την πλησιάζει δεν της ταιριάζει. Με την μεταστροφή της, κάνει μια ειλικρινή, αυθεντική κατάβαση στο επίπεδο μιας ιδεολογικής σύγκρουσης που θέλει να σταθεί στον κόσμο της αντιπαράθεσης των ιδεών. Και αυτή είναι μια επιπρόσθετη παρατήρηση που καταγράφεται και πρέπει να εισέλθει στο πεδίο των προβληματισμών του αναγνώστη.
Η Δέσποινα Μάνtζαρη οικοδομεί ένα οργουελικής απόχρωσης μυθιστόρημα, δημιουργώντας με μαγικές δυνάμεις, φανταστικούς ήρωες, μυθικά πλάσματα και τέρατα και μια επικίνδυνη αποστολή, βασικά θεμέλια της λογοτεχνίας του φαντασικού, ένα ολοδικό της fantasy σύστημα, όπου η κοινωνική διαστρωμάτωση, η αστυνομοκρατία, ο υπερέλεγχος, η πειθαρχία και συμμόρφωση στη γενικά παραδεκτή, “ελεγμένη” αλήθεια, τα εξωτερικά και επιφανειακά κριτήρια και οι ποικίλες φασιστικές κατηγοριοποιήσεις είναι μερικά μόνο από τις ωχρές κηλίδες στον αμφιβληστροειδή ενός κόσμου που νομίζει ότι βλέπει και δεν βλέπει.
Εκεί ενεργοποιούνται ένστικτα, έστω σε ελάχιστους αρχικά (αναδεικνύεται έτσι και η ευθύνη του ενός) όπου καλείσαι να απαντήσεις σε διλήμματα fight or flight. Τα γεγονότα σε καλούν να πάρεις μια άμεση απόφαση, πολέμα ή σκάσε και φύγε, πέτα μακριά, αλλιώς “stand up and fight“. Και όλη αυτή η ετοιμόρροπη ευθραυστότητα της ύπαρξής σου, που παίζει μέσα σε ελάχιστες ανάσες αποφάσεις ζωής και θανάτου και διοχετεύει κυματισμούς από τους παλμούς της καρδιά σου μέχρι τον κόσμο σου όλο, είναι το παν, είναι η ελάχιστη υποχρέωσή σου να πεις από τι υλικά είσαι φτιαγμένος και τι είδους κοινωνία και κόσμο ονειρεύεσαι. Θα τον φτιάξεις μόνη και μόνος; Όχι! Θα τον φτιάξετε πολλοί μαζί.
“Πρέπει όλοι να μπορούμε να έχουμε λόγο στις αποφάσεις”, είπε η Γκουένζι.
“Αυτό είναι τρελό”, είπε η Λομπέλια από τις ανθίστριες. “Πώς είναι δυνατό να λειτουργήσουμε έτσι; Ποτέ δεν θα συμφωνήσουμε όλοι σε μια απόφαση”.
“Μπορούμε να δεχόμαστε την απόφαση της πλειοψηφίας”, πρότεινε η καθηγήτρια Σεντόρια.
Η συγγραφέας, έχοντας βρει έναν εξαίρετο και ισορροπημένο ρυθμό αφήγησης, δείχνει στον αναγνώστη τον δρόμο της αμεσοδημοκρατίας ως μια επίπονη, χρονοβόρα, δύσκολη, εσωτερικής πάλης, διαδικασία, όπου όμως αυτή και μόνο αυτή θα φέρει τις απαντήσεις στα αδιέξοδα στα οποία οδηγούνται οι κοινωνίες. Η βία φέρνει βία και αποκηρύσσεται από το μανιφέστο της Τούλιπ και των συντροφισσών της, η αμφισβήτηση αγγίζει τα όρια του ευαγγελίου∙ οι δοξασίες πρέπει να πυρποληθούν για να δούμε πίσω από αυτές. Αμφισβήτησε, χτύπα να δεις τι έχουν χτίσει μέσα και πίσω από τον τοίχο, σπάσε τα αποστήματα. Θα ματώσουμε αλλά θα αλλάξουμε τον τρόπο που λειτουργεί ο κόσμος μας. Γιατί οι βασιλείς ή οι περιορισμένης οπτικής επαναστάσεις λύνουν μέρος των προβλημάτων, δημιουργώντας προοδευτικά περισσότερα.
Ποια είναι η μόνη επανάσταση που μπορεί να κρατήσει άσβηστο το καντήλι της ελπίδας; Όχι οι γρήγορες αλλαγές. Όχι η βιασύνη. Οι αλλαγές θέλουν χρόνο, θέλουν πάλη με τον εαυτό σου, με τους διπλανούς σου. Γι’ αυτό και συνήθως αποτυγχάνουν. Γιατί είμαστε ανυπόμονοι, θέλουμε πράματα και θαύματα. Προτιμάμε κάποιον που θα μας πει “θα σκοτώσω το τέρας” από κάποιον που θα μας πει “αν συνεργαστούμε και κοπιάσουμε όλοι μαζί, δε θα ξαναέχουμε τέρας ποτέ πια”. Προτιμάμε κάποιον να κουβαλήσει τον σταυρό για πάρτη μας και να τον δοξάζουμε από το να πάρουμε τον δικό μας σταυρό και να ανέβουμε το δικό μας όρος. Προτιμάμε τις βεβαιότητες από τις ενδεχομενικότητες, οι οποίες στέκουν διαθέσιμες, να τις πάρεις, να τις κάνεις κάτι δικό σου.
“Δεν υπάρχει Τοξικό Δάσος, έτσι δεν είναι;” ρώτησε η Τούλιπ
“Πώς είναι δυνατό να μην υπάρχει κάτι που μπορείς να δεις;” αντιρώτησε και χαμογέλασε αινιγματικά η Σεντόρια.
Γιατί αν δεν υπάρχει απειλή, πρόβλημα, τέρατα, δάση ανεξερεύνητα, εμπόδια, δυστυχία, προς τι η ανάγκη για ηγέτες και έμμεσες εκπροσωπήσεις;
Την εικονογράφηση και το εξώφυλλο που κινητοποιεί μεμιάς υπογράφει ο βραβευμένος ζωγράφος και χαράκτης Δημήτρης Καρλαφτόπουλος, ενώ την επιμέλεια κειμένου πραγματοποίησε ο Δημήτρης Λυμπερόπουλος και σύμβουλος αφήγησης είναι ο καθηγητής πανεπιστημίου, γραφίστας και δημιουργός videogames, comics και τεχνολογιών αιχμής Evan-Lev Cabrό.
Για αναγνώστες 11-12+ περίπου ετών με target τις ηλικίες 11-16.
Εκδόσεις Αίολος.
Διακρίσεις
 |
|
|---|---|
| TAYTOTHTA | |
| Τίτλος: | Η Τούλιπ και η Καρδιά του Δάσους |
| Συγγραφέας: | |
| Εικονογράφος: | |
| Εκδόσεις: | Αίολος, Μάιος 2023 |
| Σελιδοποίηση: | Βασίλης Φίλιππας |
| Σύμβουλος αφήγησης: | Evan-Lev Cabro |
| Σελίδες: | 270 |
| Μέγεθος: | 14 Χ 21 |
| ISBN: | 978-960-521-337-4 |
