“Ο θυμός είναι ένα είδος τρέλας διότι δίνεις μεγάλη αξά σε ασήμαντα πράγματα”
Σενέκας ο νεότερος, μέσα 1ου αιώνα μ.Χ.
Ο Ρωμαίος στωικός φιλόσοφος και πολιτικός Σενέκας έζησε στο πρώτο μισό του 1ου αιώνα μετά τον Χριστό (περ. 4 π.Χ.-65 μ.Χ.). Στην πραγματεία του με τίτλο Περί Θυμού (De Ira), που έχει τη φαινομενική μορφή επιστολής προς τον αδερφό του, Νοβάτο, ο Σενέκας ισχυρίζεται ότι ο θυμός είναι το πιο ολέθριο πάθος: «Καμία μάστιγα δεν έχει επιφέρει μεγαλύτερο κακό στην ανθρωπότητα. Θα δεις σφαγές, δηλητηριάσεις, αμοιβαίες λασπολογίες μεταξύ διαδίκων, ερήμωση πόλεων, αφανισμό ολόκληρων φυλών, ζωές ηγετών να βγαίνουν δημόσια σε πλειστηριασμό, δάδες να αγγίζουν κτίρια, φλόγες που δεν τις συγκρατούν τα τείχη αλλά, στα χέρια του εχθρού, λάμπουν πάνω από τεράστιες εκτάσεις της επικράτειάς μας».
Ο Σενέκας δεν θεωρητικολογεί ούτε κάνει φιλοσοφία αφ’ υψηλού. Πιστεύει και τεκμηριώνει ότι ο θυμός, καταστροφικός, βάναυσος και ακαταμάχητος, εκτροχιάζει πραγματικά τη διανοητική, ψυχική και σωματική μας ισορροπία και υγεία, θέτει σε συνεχή κίνδυνο την ηθική μας κατάσταση και προτείνει: “Κάνε ένα βήμα πίσω, λοιπόν, και γέλα!” Όταν επιτρέπεις στην οργή να ελέγξει μία κατάσταση, ουσιαστικά δεν υπάρχει καμία ελπίδα για κάτι καλό. “Ο θυμός είναι ανίκανος για αυτοκυριαρχία, λησμονά την ευπρέπεια, αγνοεί τη φιλία, πεισμώνει και προτίθεται να τελειώνει ό,τι αρχίζει, κωφεύοντας στη λογική και τη συμβουλή, ανάστατος από κενές προκλήσεις, ακατάλληλος να διακρίνει τι είναι δίκαιο και αληθινό“.
Ο Σενέκας σκιαγραφεί εξαιρετικά τη φύση του θυμού, τη διάρκεια, την ηθική του, την προέλευσή του, την ισχύ του. “Άλλα πράγματα μπορούν να κρυφτούν και να θρέφονται μυστικά, αλλά ο θυμός αναγγέλλει την ύπαρξή του και βγαίνει στην επιφάνεια. Όσο μεγαλύτερος ο βαθμός του τόσο πιο φανερά κοχλάζει“.
Με ευφράδεια και δεινότητα, με απαράμιλλη παράθεση επιχειρημάτων, ο Σενέκας εκτελεί εν ψυχρώ τον θυμό ως ένα απολύτως ζημιογόνο συναίσθημα και κατάσταση που διαλύει κάθε θετική ψηφίδα στην ψυχή και τον νου των ανθρώπων. Δεν πρόκειται όμως για ένα αδιάκοπο σφυροκόπημα του θυμού δίχως διέξοδο. Ο Σενέκας προτείνει λύσεις, αντιμετώπιση, ενέργειες που τον κατευνάζουν ή τον ελέγχουν. “Πιστεύω πως είναι δύο: να μην υποκύπτεις σε κατάσταση θυμού και, αν φτάσεις στο σημείο αυτό, να μη διαπράξεις σφάλματα. Όπως ακριβώς στη φροντίδα του σώματος, κάποιες θεραπείες αφορούν στη διατήρηση της υγείας και άλλες στην αποκατάστασή της, έτσι οφείλουμε να χρησιμοποιούμε άλλη μέθοδο για να τον αποκρούουμε και άλλη για να τον καταστέλλουμε”.
Ο Σενέκας παρακάτω εξηγεί αναλυτικά τρόπους ελέγχου και αναχαίτισης του θυμού, δεν ξεχνά όμως τα παιδιά και την διαπαιδαγώγησή τους. “Είναι πολύ μεγάλο το όφελος, θα έλεγα, να μεγαλώνουμε τα παιδιά με υγιή τρόπο. Είναι όμως ένα δύσκολο έργο, αφού πρέπει να προσπαθούμε ταυτόχρονα να μην ενισχύουμε τον θυμό μέσα τους αλλά και να μην αμβλύνουμε τις φυσικές τους παρορμήσεις. Χρειάζεται προσεκτική επιτήρηση, γιατί όσα πρέπει να υποβοηθηθούν και όσα πρέπει να κατασταλούν θρέφονται από παρόμοια πράγματα και, επειδή ακριβώς είναι παρόμοια, μπορούν να σε ξεγελάσουν εύκολα ακόμα και όταν τα ελέγχεις. Το πνεύμα ανθεί όταν δίνεται η άδεια και συρρικνώνεται υπό τον εξαναγκασμό∙ θεριεύει όταν το εγκωμιάζουν και ενθαρρύνεται να έχει υψηλή αυτοεκτίμηση. Αλλά η ελευθερία και ο έπαινος μπορεί να αυξήσουν παράλληλα και την αλαζονεία και μια ιδιοσυγκρασία με ροπή στον θυμό. Πρέπει να ακολουθήσουμε μια μέση, τραβώντας τα ηνία τη μια στιγμή και κεντρίζοντας με το μαστίγιο την άλλη. Μην επιτρέψετε το πνεύμα των παιδιών να συναντήσει οτιδήποτε ταπεινό ή δουλοπρεπές. Μην επιτρέψετε να εκλιπαρήσουν ποτέ για πράγματα με τον τρόπο του ικέτη και, αν το κάνουν, φροντίστε να μην κερδίζουν τίποτε με αυτόν τον τρόπο. Προτιμότερο είναι να δίνονται δώρα με βάση τις περιστάσεις, τα πράγματα που έχουν ήδη πράξει και τις καλές πράξεις που υπόσχονται να πραγματοποιήσουν στο μέλλον”
Είναι αρκετά τα αποσπάσματα που παραθέσαμε για να καταδείξουν την ευρύτητα πνεύματος, την πληρότητα των τεκμηρίων και την ηρεμία των λόγων που δεν επιτίθενται για να σε πείσουν αλλά ξεδιπλώνονται ήρεμα, φανερώνοντάς μας αλήθειες και δρόμους σκέψεις.
Να τονίσουμε την εξαιρετική, ρέουσα μετάφραση από τα λατινικά του εκδότη και μεταφραστή του Σενέκα, James S. Romm, αλλά και την μετάφραση στα ελληνικά της Βιολέττας Ζεύκη που καθιστούν το δοκίμιο αυτό ένα ευκολοδιάβαστο ανάγνωσμα, απολαυστικό για όποιον αναζητά απαντήσεις και ατραπούς αυτοβελτίωσης και όχι έτοιμες συνταγές και τσιτάτα προς εντυπωσιαμό.
Χρήσιμο, επίκαιρο (διαχρονικό άλλωστε), απολαυστικό.
Εκδόσεις Διόπτρα.
 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ |
Αγόρασέ το |
|---|---|
| Τίτλος: | Η τέχνη της ψυχραιμίας: Αρχαία σοφία στη διαχείριση του θυμού |
| Τίτλος πρωτοτύπου: | How to keep your cool. An ancient guide to anger manegement by Seneca |
| Συγγραφέας: | James S. Romm |
| Μετάφραση: | Βιολέττα Ζεύκη |
| Εξώφυλλο: | Ελένη Οικονόμου |
| Εκδόσεις: | Διόπτρα, Μάιος 2020 |
| Επιμέλεια-Διόρθωση: | Ευδοξία Μπινοπούλου |
| Ηλ. σελιδοποίηση: | Ηλίας Σούφρας, Εκδ. Διόπτρα |
| Σελίδες: | 144 |
| Μέγεθος: | 12 Χ 17,7 |
| ISBN: | 978-960-653-053-1 |
