Διαβάζεται σε 4′- Περιέχει το σύνολο των περιεχομένων- Ηλικιακό κοινό: 18+ – Ανθολόγιο ποίησης
ανθολογία < ἄνθος + λέγω < μιλώ, συγκεντρώνω, συλλέγω
Η ονομασία «ανθολογία» προήλθε εννοιολογικά από το στεφάνι λουλουδιών και ήταν ο τίτλος της πρώτης σωζόμενης Ελληνικής ανθολογίας, του Στέφανου του Μελεάγρου του 1ου αιώνα π.Χ. Ο Μελέαγρος από τα Γάδαρα που ήταν ο συντάκτης της, παρομοίασε τη συλλογή αυτή των επιγραμμάτων και ποιημάτων ένα στεφάνι λουλουδιών, παρομοιάζοντας στο προοίμιο που έγραψε ο ίδιος, τον κάθε ποιητή ως ένα λουλούδι (πηγή Βικιπαιδεία).
Πάνω από 600 σελίδες δημοτικού τραγουδιού και ποίησης εφορμούν με την αύρα τους προς τον σκληρό μυ της καρδιάς και μας ζητούν να γίνουμε νοερά συνένοχοι στη μεγάλη τρέλα του ξεσηκωμού του 1821. Εκείνη την απρόσμενη ουτοπία που επιζήτησαν μια χούφτα ραγιάδες και χωριαταραίοι και στάθηκαν απέναντι στον κατακτητή και πλάι στο Μεγάλο, υλοποιώντας όσα η Ιστορία δεν περίμενε ποτέ. Ελευθερία.
“Τρέμ’ η ψυχή και ξαστοχά γλυκά τον εαυτό της” [1]
Έχουν γραφτεί χιλιάδες αράδες για την Επανάσταση του 1821, αλλά οι περισσότερες μπήκαν κάτω από το πρίσμα κάποιας ιδεολογικής απόχρωσης. Αν κλείσεις τα μάτια, όμως, και δεις μόνο τους ανθρώπους, μόνο τους κατοίκους εκείνης της σποράς θεών, θα δεις φόβο και ζάρωμα στο γιατάκι τους κάτω απ’ το χράμι. Θα δεις ψευτόνειρα και μικροψυχίες. Κάτω από εκείνα τα μικρά, άρχισε να σιγοκαίει το άκαυστο πάθος να σταθούμε ξανά μόνοι στα πόδια μας. Σε λίγους; Σε λίγους. Μα όταν κάτι το πιστεύουν οι λίγοι, σαν δυο σπίθες δω και κει, δεν αργεί η ώρα που θα το νιώσουν περισσότεροι. Δεν αργεί η ώρα της φωτιάς.
Μέσα από το δημοτικό τραγούδι και την ποίηση, ταξιδεύουμε στην τρικυμισμένη θάλασσα της Ελλάδας που τότε δεν υπάρχει αλλά σιγοβράζει, της Ελλάδας που έμπηξε το σπαθί στο χώμα και είπε “φτάνει” και “ως εδώ”, εκείνης που μολύνθηκε ξανά και ξανά με της διχόνοιας τον ιό, εκείνης που μάτωσε κάτω από τα ερείπια του Μεσολογγίου και τις στάχτες της Χίου, εκείνης που άντεξε και τελικά έφερε τον Καποδίστρια στο χώμα αυτό, πάνω του και μέσα του.
Ο εμβριθής μελετητής Κώστας Σταμάτης μας βάζει στο καράβι για το μεγάλο ταξίδι στην ελληνική γλώσσα και σκέψη. Στο ταξίδι για το “διαρκέστερο έπος που συνέχει αδιάσπαστα την ελεύθερη νεοελληνική ζωή µέχρι σήµερα” με δραστική ουσία την αλήθεια της ποίησης που θέλει μια για να σε μαγέψει αλλά αναρίθμητες επαναλήψεις για να παραμένεις ανθρώπινος άπαυστα.
Πρόκειται για ένα μνημειώδες έργο, μια ανθολογία-πνευματικό έπος.
“Η µπαρούτη και η ποίηση ποτέ δεν βρέθηκαν εγγύτερα στον ήλιο της ελευθερίας, αφότου ξέσπασε η πιο αδιανόητη επανάσταση που µπορούσε τότε ν’ ακουστεί και να µαθευτεί στον κόσµο”. Αλλά να φοβάστε περισσότερο απ’ όλους τους ανθρώπους, εκείνον που δεν έχει να χάσει τίποτα, εκείνον που είναι ολότελα χαμένος και παίζει τα ρέστα του με το αίμα του. Κι αυτό ήταν εκείνες οι λίγες χιλιάδες Έλληνες και λοιποί ανάκατοι τριγύρω τους: χαμένοι.
Στο πρώτο µέρος αυτής της θαυμάσιας ανθολογίας περιλαµβάνονται τα δηµοτικά τραγούδια του ελληνικού λαού, εκείνων των απλών ανθρώπων που από τις βουνοκορφές και τα καλύβια σμίλεψαν το απλό και του έδωσαν φωνή, το χόρεψαν και το έφτασαν ως τις μέρες μας. Γιατί οι Έλληνες αυτό το τραγούδι το αγάπησαν, το τραγουδούν ακόμα και το χορεύουν στα πανηγύρια τους, αρκετές φορές με τη σοβαρότητα που του πρέπει και όχι με την ξεφτισμένη απόχρωση του φολκλόρ που κάποιοι θέλουν. Δημοτικά τραγούδια από το ξέσπασμα της Επανάστασης ως και την ολοκλήρωσή της. Αυτά τα σαράντα έξι επαναστατικά τραγούδια από διάφορες περιοχές της Ελλάδας που συνέλεξε ο Κώστας Σταμάτης από τις μεγάλες δεξαμενές των λαογράφων Νικόλαου Γ. Πολίτη, της Ακαδηµίας Αθηνών, του Γεώργιου Χασιώτη, του Παναγιώτη Αραβαντινού, του Arnold Passow και της Γεωργίας Ταρσούλη.
«Σάββατο μέρα πέρασα κοντά στο Μεσολόγγι,
ήτο Σαββάτο των Βαγιών, Σαββάτο του Λαζάρου,
κι άκουσα μαύρα κλιάματα, ανδρίκεια μοιρολόγια.
Δεν κλαίουν για το σκοτωμό, δεν κλαιν που θα πεθάνουν,
μον’ κλαιν που σώσαν το ψωμί, τους έφαγεν η πείνα». [2]
Στο συνοδευτικό Επίµετρο του πρώτου μέρους εµπεριέχονται 11 τραγούδια που είπαν ή φέρονται να στιχούργησαν ο Κολοκοτρώνης, ο Μακρυγιάννης, ο Θεόδωρος Γρίβας και άλλα γνωστά πρόσωπα που πήραν µέρος στον Αγώνα. Ακόμα και την έμμετρη απάντηση του πάντοτε αθυρόστομου Γ. Καραϊσκάκη προς τον Χουρσίτ Πασά συμπεριέλαβε -ορθά- ο επιμελητής προσθέτοντας και αυτή τη διάσταση των οπλαρχηγών που ήταν απλοί, καθημερινοί άνθρωποι, με τα γεμάτα τους και τα τρωτά τους, αλλά όχι άγιοι.
«Μου γράφεις ένα μπουγιουρντί, λέγεις να προσκυνήσω.
Κι εγώ, πασά μου, ρώτησα τον π{ούτζο} μου τον ίδιον,
κι αυτός μου αποκρίθηκε να μη σε προσκυνήσω,
κι αν έρθεις κατ’ επάνω μου, ευθύς να πολεμήσω» [3]
Στο δεύτερο µέρος ανθολογούνται έργα των ποιητών μας ήδη από τα χρόνια της Επανάστασης, φτάνοντας ως τις μέρες μας, τον 21ο αιώνα. Πρώτος σε αυτήν την πορεία ο Διονύσιος Σολωμός, ο εθνικός ο ποιητής, αλλά για ανθρώπους της ποίησης ο μεγάλος ποιητής, ο άνθρωπος που έβαλε την ελληνική ποίηση σε στράτες που δεν είχαν περπατηθεί ως τότε. “Ύμνος εις την ελευθερίαν” (και οι 158 στροφές), “Ο Κρητικός” και οι ανυπέρβλητοι, ημιτελείς, μα πάντοτε στο τέλος φτασμένοι “Ελεύθεροι Πολιορκημένοι”, το ποίημα των ποιημάτων που στεφάνωσε μαζί με τον Ντελακρουά τους άφταστους Εξοδίτες του Μεσολογγίου.
Πλάι στον Σολωμό, ο Ανδρέας Κάλβος, συχνά λησμονημένος αλλά με τη φλόγα της γλώσσας να καίει στα τετράστιχά του, γενάρχης μαζί με τον μέγα Ζακυνθινό της νεοελληνικής ποίησης. Κι ακολουθεί ο καταιγισμός των ποιητών. Με τον Ραγκαβή και τον Τερτσέτη, τον Αλέξανδρο και τον Παναγιώτη Σούτσο, τον Βαλαβάνη και τον Τυπάλδο, τον Βαλαωρίτη και τον Πολυλά [4], τον Παρκορά και τον Σουρή, τον Λασκαράτο και τον Κρυστάλλη, τον Δροσίνη και τον σπουδαίο Παλαμά [5] , τον Πάλλη και τον Πολέμη, τον Μαλακάση και τον Κυριαζή ως τους τρανούς Βάρναλη, Σεφέρη [6], Σικελιανό, Καρυωτάκη. Και το ταξίδι συνεχίζεται με Μυρτιώτισσα και Εγγονόπουλο, τον άξιο Ρίτσο και τον πανάξιον Ελύτη, με Μπούμη-Παπά και Νίκο Γκάτσο, οδεύοντας προς τα χρόνια μας όλο και περισσότερο με Πατρίκιο, με Δικταίο, με Λουντέμη, Καρούζο, Χριστιανόπουλο [7], με Βρεττάκο, Ποταμίτη, Καψάσκη, με Μπλάνα, Σερέφα [8], Γαλάτη και Αγαθή Δημητρούκα. Ένα θαυμάσιο ταξίδι, θα το χαρακτήριζα συλλεκτικό, για όσους ακόμα ανοίγουν βιβλία ποίησης και περιδιαβαίνουν σε αυτές τις περιδινήσεις ιδεών και αισθημάτων που χαρίζει η ποίηση.
Το ταξίδι που μας επιφυλάσσει η ανθολογία Η Ποίηση της Ελληνικής Επανάστασης 1821 είναι μεγάλο. 205 ποιητικά έργα, από 140 ποιητές, από όλες τις ποιητικές γενιές από το 1821 ως το 2020, από τους δυο γενάρχες, τους σολωμικούς και τους ρομαντικούς ως την Αθηναϊκή Σχολή, τον Μεσοπόλεμο, τη Γενιά του 30′, τους μεταπολεμικούς και τους σύγχρονους. Αυτοί είναι “το δοξαστικό του Εικοσιένα”, αυτοί είναι το μεγάλο ταξίδι στην ελληνική ποίηση και στον αξιακό κώδικα των Ελλήνων που γράφει ψηλά τη λέξη ελευθερία, πνευματική και διανοητική πρωτίστως.
Η πληρότητα του έργου, η χρήση του πολυτονικού συστήματος γραφής σε όλα τα ποιήματα που γράφτηκαν με αυτό, τα περιεκτικά εργοβιογραφικά των δημιουργών που ανθολογούνται, η συνολική επιμέλεια και αυτές οι ανεπανάληπτες δέκα σελίδων εισαγωγικές σημειώσεις όπου απολαμβάνεις λέξη λέξη σπουδαία ελληνικά να γίνονται φορείς ιδεών και σκέψεων που γοητεύουν, είναι η ταυτότητα ενός τόμου που θα συγκινήσει και θα ομορφύνει τον κόσμο μέσα και έξω σου.
Το Εικοσιένα σε ένα βιβλίο που μυρίζει μπαρούτι. Από λέξεις που φλέγονται.
—————————————–
[1] Διονύσιος Σολωμός, Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Σχεδίασμα Α’
[2] Η Έξοδος του Μεσολογγίου, 1826, Δημοτικό τραγούδι από τη συλλογή της Ακαδημίας Αθηνών
[3] Η περίφηµη «αισχρή» απάντηση, στιχουργημένη μάλιστα, που έστειλε ο αθυρόστομος Καραϊσκάκης στον υπερφίαλο Οθωµανό σερασκέρη (αρχιστράτηγο) Χουρσίτ Πασά, όταν εκείνος του ζητούσε φορτικά να τον τουρκοπροσκυνήσει στη Λάρισα.
[4] (απόσπασμα)
Ελλάς, τα μαύρα φόρεσε
και κλίνε το κεφάλι!
Το κάλλιο απ’ τα τέκνα σου
στου τάφου την αγκάλη.
Τ’ άψυχο σώμ’ ανάπαψε,
κι από τους ουρανούς.
Ιάκωβου Πολυλά, «Ωδή Εις τον θάνατον Διονυσίου Σολωμού»
[5] (απόσπασμα)
Αυτό κρατάει ανάλαφρο μεσ’ την ανεμοζάλη
το από του κόσμου τη βοή πρεσβυτικό κεφάλι,
αυτό το λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλο κανένα
Μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα!
Κωστής Παλαμάς, Στη νεολαία μας, γράφτηκε την 1η Νοεμβρίου 1940, συλλογή Πρόσωπα και Μονόλογοι
[6] (απόσπασμα)
Κι οι μέρες τούτες είναι σα να ζεις
μες την κοιλιά ενός ζώου που το δέρνει η θέρμη,
οι άνθρωποι στους δρόμους φεύγουν και γίνουνται
καθώς μια λάσπη λιπαρή ποτισμένη ιδρώτα.
Γιώργος Σεφέρης, Μνήμη του Μακρυγιάννη
[7] Καημένε Μακρυγιάννη να ’ξερες
γιατί το τζάκισες το χέρι σου
το τζάκισες για να χορεύουν σέικ
τα κωλόπαιδα
Ντίνος Χριστιανόπουλος, Ενότητα Ιστορίες του γλυκού νερού, 1972
[8] (απόσπασμα)
Η Ιστορία τον θέλει καλό ή κακό.
(καλός:) Κρυβόταν μέσα στη σπηλιά.
Τον κυνηγούσαν οι Τούρκοι.
Μια φώκια του έφερνε τροφή, ψάρια και φύκια.
ή
(κακός:) Βρίσκεται έξω απ’ τη σπηλιά και χαφιεδίζει στους Τούρκους.
(Αποφασίζω: κακός)
Βρισκόμαστε στα 1775.
Ο Αλεξέι Ορλώφ και ο στόλος του γυρνούν από κει που ήρθαν.
Οι Τούρκοι ζητούν εκδίκηση.
(Συνήθως πέφτει ως θέμα στις Πανελλαδικές).
Είναι η ώρα του Μπεκίρη.
Σάκης Σερέφας, Η σπηλιά του Μπεκίρη, Διαδικτυακό περιοδικό hartismag.gr, Οκτώβριος 2019
Απόσπασμα (πλήρη περιεχόμενα)
Εκτενέστερο απόσπασμα εδώ.
Με μια ματιά
- Το ταξίδι που μας επιφυλλάσσει η ανθολογία Η Ποίηση της Ελληνικής Επανάστασης 1821 είναι μεγάλο. 205 ποιητικά έργα, από 140 ποιητές, από όλες τις ποιητικές γενιές από το 1821 ως το 2020, από τους δυο γενάρχες, τους σολωμικούς και τους ρομαντικούς ως την Αθηναϊκή Σχολή, τον Μεσοπόλεμο, τη Γενιά του 30′, τους μεταπολεμικούς και τους σύγχρονους. Αυτοί είναι “το δοξαστικό του Εικοσιένα”, αυτοί είναι το μεγάλο ταξίδι στην ελληνική ποίηση και στον αξιακό κώδικα των Ελλήνων που γράφει ψηλά τη λέξη ελευθερία, πνευματική και διανοητική πρωτίστως.
- Η πληρότητα του έργου, η χρήση του πολυτονικού συστήματος γραφής σε όλα τα ποιήματα που γράφτηκαν με αυτό, τα περιεκτικά εργοβιογραφικά των δημουργών που ανθολογούνται, η συνολική επιμέλεια και αυτές οι δεκασέλιδες εισαγωγικές σημειώσεις όπου απολαμβάνεις λέξη λέξη σπουδαία ελληνικά να γίνονται φορείς ιδεών και σκέψεων που γοητεύουν. Το Εικοσιένα σε ένα βιβλίο που μυρίζει μπαρούτι. Από λέξεις που φλέγονται.
Το Soundtrack του βιβλίου
Νίκος Ξυλούρης – Ο ήλιος εβασίλεψε
Πειρασμός – Μαρκόπουλος, Ξυλούρης 1977
Το χάραμα επήρα – Νένα Βενετσάνου
«Κλείσαν οι στράτες του Μοριά» [Του Κιαμήλ μπέη], ιστορικό (Πελοπόννησος) ~ Χρ. Πανούτσος – Ε.ΡΑ.
Γρηγόρης Λιακατάς (χρυσός αητός τριγύριζε)
 TAYTOTHTA |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Η ποίηση της ελληνικής επανάστασης 1821 |
| Ανθολόγηση, εισαγωγικές σημειώσεις, επιμέλεια, εργοβιογραφικά σημειώματα: | Κώστας Σταμάτης |
| Εκδόσεις: | Πατάκη, Δεκέμβριος 2021 |
| Υπεύθυνος έκδοσης: | Κώστας Γιαννόπουλος |
| Διορθώσεις: | Νάντια Κουτσουρούμπα |
| Σελιδοποίηση | Θανάσης Π. Καπένης |
| Σελίδες: | 632 |
| Μέγεθος: | 17 Χ 24 |
| ISBN: | 978-960-16-8485-7 |
