Η Οδύσσεια όπως την αφηγούνται η Πηνελόπη, η Κίρκη, η Καλυψώ και άλλες ηρωίδες του ομηρικού έπους, της Μαριλού Ολίβα

Αν οι γυναίκες που συνάντησε δεν τον είχαν βοηθήσει, ο Οδυσσέας ίσως να ταξίδευε ακόμα.

Αν η Οδύσσεια πήρε τ’ όνομά της από τον πολυμήχανο, πλάνο, πολύτροπο Οδυσσέα, έναν από τους πιο φημισμένους άντρες της ελληνικής μυθιστορίας, μαζί με τον Αχιλλέα, τον Ηρακλή, τον Θησέα και τους θεούς του Ολύμπου, αυτό δε δύναται να αποκρύψει ότι στη βάση της η Οδύσσεια είναι ένα έπος γυναικών, ένα έπος όπου γυναίκες περιβάλλουν, στηρίζουν, αποδυναμώνουν, προσμένουν, ραγίζουν για έναν άντρα που σώθηκε από τον πόλεμο και κινδυνεύει εν καιρώ ειρήνης πιότερο, καθώς παλεύει να γυρίσει στη γη του.

Δεν είναι μόνο η τρομερή Πηνελόπη, που ως άλλη θεά Εστία, διαφυλάττει στα όρια της εμμονής τον οίκο της, την οικογένεια και τη φήμη του άντρα της, χαστουκίζοντας με την οργή της μνηστήρες και αναξιοπρέπεια. Δεν είναι ούτε μόνο η Ευρύκλεια, η παραμάνα με το ευρύ κλέος, που τον μεγάλωσε και ήξερε κάθε πέτρα στον τόπο του ανακτόρου του, πόσω μάλλον το σημάδι του εκείνο που τον ξανάβαλε στον κόσμο του. Δεν είναι καν μόνο οι Σειρήνες που περίμεναν καιρό να κατασπαράξουν τις σάρκες κάποιου ξένου, διαλυμένου από το τραγούδι τους και είδαν τον καλύτερο δεμένο στο κατάρτι να παλεύει.

Είναι η Κίρκη, η Ναυσικά κι η Καλυψώ, αυτό το δραματικό τρίγωνο θηλυκότητας, αριστοκρατικής ομορφιάς και συναίνεσης που λειτούργησε ποικιλόσχημα, ως καταφύγιο, ως βαλσάμωμα και βάλσαμο. Είναι η θεά Αθηνά, η πανταχού παρούσα, το χέρι και ο νους, το σωσίβιο και η πρέσβειρα, η πλανεύτρα που τον οδηγεί στα τελευταία κύματα πριν την Ιθάκη.

Και τι κάνει εδώ η Ιταλίδα συγγραφέας, δοκιμιογράφος και φιλόλογος Μαριλού Ολίβα με όλες αυτές τις γυναίκες; Επανεγγράφει την Οδύσσεια, όχι αλλάζοντας ή αλλοιώνοντας τις πυρηνικές της κεφαλές, όχι αποδομώντας αυτό το επικό τραγούδι εκατοντάδων ετών και αοιδών που ταξίδεψε στους αιώνες για να μας παραδοθεί ως το μεγαλύτερο διαμαντικό της Γης, αλλά δίνοντας φωνή στις ασύγκριτες γυναίκες της Οδύσσειας, βγάζοντάς τες από τη σκιά που η εποχή τις έβαλε και ρίχνοντας φως πάνω σε αυτές τις μοναδικές προσωπικότητες, παραδίδει μια μεστή Οδύσσεια σε πεζό λόγο που έρχεται σαν ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα να σταθεί αντισταθμιστικά απέναντι στο θρυλικό πρωτότυπο. Μια Οδύσσεια που τη διαβάζουμε πια από την πλευρά όσων περιέβαλλαν τον περιπλανώμενο αλωνιστή της Τροίας.

“Να τος ο πολυμήχανος. Ο βασιλιάς που έγινε ναυαγός. Ο χτυπημένος από την οργή των θεών άνθρωπος. Η θάλασσα τον έβγαλε στην ακτή μου γυμνό κι απελπισμένο, έφτασε ένα βλέμμα του για να χαθώ μέσα του και να του προσφέρω ό,τι είχα“, λέει στο δικό της προοίμιο η Καλυψώ, συμπυκνώνοντας μέσα σε ελάχιστο χωροχρόνο και λέξεις τα πολλά της.

Είναι εύστοχο και χρειαζούμενο ένα τέτοιο εγχείρημα; Είναι, γιατί έχει έντιμες προθέσεις, γιατί δεν έχει επιθετικό πρόσημο προς την πατριαρχική δεσποτεία του ομηρικού κόσμου (η Ιλιάδα βρίθει), δεν επιχειρεί να λογοκρίνει το μέγιστο δημιούργημα του παγκόσμιου πολιτισμού, αλλά να δημιουργήσει χαραμάδες απ’ όπου θα ακούσουμε το τραγούδι των σύγχρονων αοιδών από τα χείλη γυναικών.

Λυρισμός, τρυφερότητα, αυτοσαρκασμός και κυνικότητα, όμορφος, σφιχτοδεμένος λόγος, ρέων σφριγηλά, σαν ποταμός. Η Μαριλού Ολίβα αποδεικνύει πόσο πολύ έχει μελετήσει και δουλέψει πάνω στο έργο και την εποχή, πόσο καλά θεμελίωσε το πόνημά της προτού το κατεβάσει στις σελίδες, πόσο καλά ξέρει να μπαίνει στην ψυχολογία και να την ανασυνθέτει, να ανατέμνει τις ψυχές και τα κίνητρά τους, να δονείται και να δονεί κατόπιν η ίδια τους αρχετυπικούς, εμβληματικούς αυτούς χαρακτήρες, πόσο καλά στάθμισε τα αφανέρωτα κι αβασίλευτα κάνοντάς τα δεσπόζουσες αλήθειες. Η παλιρροιακή ορμή και σάρωση του ομηρικού λόγου αγναντεύεται διάφανη μέσα στο έργο της Ολίβα, καθώς οι γυναίκες και ο κόσμος τους διασπούν εποχές και αιώνες και τρυπούν σαν διαμάντι το ατσάλι που εμπόδιζε τα λόγια τους να ακουστούν. Τα λόγια που χιλιάδες αοιδοί έκρυψαν κάτω από την κυριαρχία των μεγάλων αρρένων πρωταγωνιστών στη μεγάλη αρένα του ομηρικού τραγουδιού.