“Ζούσε κάποτε ένα αγόρι που το λέγανε Ηλία, όλοι ξέρανε καλά πως λατρεύει τα βιβλία.
Ποιο ήταν όμως το βιβλίο που ο Ηλίας αγαπούσε, δεν το χόρταινε κι όλο γι’ αυτό μιλούσε;”
Αυτή είναι η πρώτη σελίδα, το πρώτο έμμετρο τετράστιχο της ιστορίας του Ηλία ή του Τσάρλι Κουκ όπως λέγεται ο ήρωας στο πρωτότυπο. Και λέγεται Κουκ γιατί κάνει ρίμα με το Book (Charlie Cook’s favourite Book). Έτσι και ο Ηλίας (στα ελληνικά) κάνει ρίμα με τα βιβλία.
Η ιστορία του Ηλία λοιπόν είναι έμμετρη όπως και εκείνη του πρωτοτύπου της Τζούλια Ντόναλντσον. Επιλογές είναι αυτές. Προσωπικά οι ρίμες δε μου αρέσουν πολύ γιατί δημιουργούν πίεση στον άνθρωπο που κάνει την απόδοση (και όχι μετάφραση) να τις εφεύρει, ορισμένες φορές και να τις εκβιάσει. Κι αυτό έχει να κάνει με όλα τα βιβλία που προσπαθούν να μεταφέρουν τη ρίμα τους και όχι με το παρόν. Αλλά αυτά ασφαλώς έχουν να κάνουν με εκδοτικές επιλογές και όχι με τις προτιμήσεις τις δικές μου ή κάποιου άλλου.
Το βιβλίο αυτό είναι πραγματικά η ΑΠΟΘΕΩΣΗ του εγκιβωτισμού, ενός λογοτεχνικού φαινομένου που από πολύ παλιά ταλαιπώρησε συγγραφείς και συγγραφείς. Ο Όμηρος ήταν ο πρώτος μέγας μάγιστρος που πήρε και μας παρέδωσε του εγκιβωτισμού τα μέτρα. Έπιασε την ιστορία του Οδυσσέα από ένα σημείο Χ και άρχισε μέσα στην ιστορία να αφηγείται ιστορίες επί ιστοριών. Κι αυτό είναι ο εγκιβωτισμός: μια λογικά αυτοτελής ιστορία που περιέχεται και αναπτύσσεται μέσα σε μία άλλη, πιθανότερα εκτενέστερη από αυτήν. Είναι σύνηθες πλέον στην λογοτεχνία (όχι τόσο στα picture books αν και σε αυτά πλέον αρχίζει να ανθίζει το φαινόμενο) η ιστορία που διαβάζουμε να διακόπτεται για να αρχίσει η αφήγηση μιας άλλης ιστορίας και μόλις αυτή ολοκληρωθεί, να επανερχόμαστε στην αφήγηση της αρχικής ιστορίας.
Στην ιστορία, λοιπόν, του Ηλία, ο Ηλίας διαβάζει το αγαπημένο του βιβλίο που μιλούσε για ένα πειρατικό πλοίο όπου ο ναυτικός βρίσκει ένα κουτί μέσα στο οποίο βρίσκει το βιβλίο που αγαπούσε πολύ…Το οποίο βιβλίο μιλούσε για τη Χρυσομαλλούσα που διάβαζε στο κρεβάτι της το αγαπημένο της βιβλίο το οποίο μιλούσε για έναν ατρόμητο ιππότη που διάβασε στον δράκο μια ιστορία που μιλούσε για έναν ιππότη… ΣΤΟΠ!
Αυτή η απολαυστική διαδικασία συνεχίζεται για πολλές σελίδες ακόμη. Ο πρωταγωνιστής κάθε βιβλίου βρίσκει, συναντά, ανακαλύπτει ή απλά διαβάζει ένα βιβλίο στο οποίο πρωταγωνιστεί ο επόμενος ήρωας που και αυτός με τη σειρά του κάνει το ίδιο. Ο εγκιβωτισμός εδώ είναι κυκλικός, θα ξαναγυρίσει δηλαδή στον Ηλία και το παιδί-αναγνώστης θα έχει κάνει με αφετηρία και φινάλε αυτόν, ένα γοητευτικό ταξίδι στον κόσμο των βιβλίων. Στο πόσο πλατύς είναι αυτός ο κόσμος. Στο πόσο απροσδιόριστος και γεννητής εκπλήξεων μπορεί να γίνει. Στο πόσο αλληλοδιαπλέκεται η μία ιστορία με την άλλη, στο πόσο την επηρεάζει. Ακόμα και στο ποιος τελικά είναι ο πρωταγωνιστής.
Ο εγκιβωτισμός στην περίπτωση του Ηλία είναι ισόχρονος. Κάθε ιστορία ξεδιπλώνεται σε ένα δισέλιδο σαλόνι όπου στην τελευταία φράση δίνεται η πάσα για την επόμενη ιστορία. Είναι κυκλικός, όπως προείπα, γιατί ξαναγυρίζει στον Ηλία. Δεν είναι αναδρομικός γιατί από τον Ηλία που ξεκινά η ιστορία, τα γεγονότα συμβαίνουν σχεδόν παράλληλα, άρα ο εσωτερικός χρόνος της αφήγησης κυμαίνεται σε κοντινές χρονικές σημάνσεις.
ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ
α) Η αξιοποίηση του εγκιβωτισμού στην διδακτική πράξη είναι ασφαλώς μια ξεκάθαρη πρόκληση. Μια σκέψη που έκανα καθώς διάβαζα τον Ηλία, είναι να δημιουργηθεί ένα βιβλίο σαν κι αυτό όπου κάθε παιδί θα εγκιβωτίζει την ιστορία του προηγούμενου παιδιού. Δηλαδή (παράδειγμα):
ΠΑΙΔΙ Α: Ήταν μια φορά κι έναν καιρό ένα παιδί που λέγανε Δημήτρη
που τον έτρωγε όλη το βράδυ η μύτη
και για να μπορέσει να κοιμηθεί
το βιβλίο που αγαπούσε έψαχνε σ’ όλο το σπίτι
ΠΑΙΔΙ Β: Κι όταν το βρήκε άρχισε να το διαβάζει
και μιλούσε για έναν τυφλό δράκο απ’ την Αγγλία
που έπασχε από μελαγχολία
και το πρόβλημά του αυτό για να ξεχάσει
το αγαπημένο του βιβλίο πήρε να διαβάσει.
Ασφαλώς οι παραπάνω ρίμες (είδατε πώς την πάτησα;) είναι φανταστικές, δεν έχουν γίνει από τα παιδιά, αλλά δείχνουν πώς θα μπορούσε το ένα παιδί να κουμπώσει τη δική του σύντομη ιστορία πάνω στην προηγούμενη. Στο τέλος θα έχει δημιουργηθεί μια ιστορία από 20-25 μικρές ιστορίες που περιέχονται η μία στην άλλη πλάθοντας το δικό μας σύμπαν εγκιβωτισμού.
Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα δημιουργική εκτροπή.
β) Είναι φως φανάρι και δε χρειάζεται να είσαι κανένας πολυμήχανος για να αντιληφθείς ότι αυτή η ιστορία του Ηλία είναι μανούλα για μια καλοκαιρινή γιορτή σε νηπιαγωγείο και δημοτικό σχολείο. Οι ρόλοι είναι πραγματικά πολλοί, η εναλλαγή απίστευτη, οι διάλογοι που μπορούν να στηθούν λιτοί, η χοροκίνηση πλούσια. Ενδεικτικά αναφέρω ότι στο βιβλίο εμφανίζονται εκτός από τον Ηλία: πειρατές/ναυτικοί, η Χρυσομαλλούσα και τρεις αρκούδες, ο ατρόμητος ιππότης και ο δράκος, η βατραχίνα στο νούφαρο, πουλιά, κουκουβάγια, κοράκι και βελανιδιά, κορίτσι με μαμά του και εξωγήινοι, κλέφτης, αστυνομικοί, βασιλιάς, κροκόδειλος, ψάρια, βασίλισσα της Αγγλίας, αστροναύτης, φάντασμα και αρκετοί ακόμα δεύτεροι ρόλοι.
Με τέτοιο πλήθος ρόλων, αυτοσχεδιάζεις και μεγαλουργείς. Το σκηνικό μπορεί να είναι απλώς ένα τεράστιο βιβλίο από τις σελίδες του οποίου θα βγαίνουν τα παιδιά-ηθοποιοί. Μάλιστα όταν τελειώσει η παράσταση μπορούν τα παιδιά να γυρίσουν την τεράστια σελίδα φτάνοντας σε εκείνη που λέει… ΤΕΛΟΣ.
Η Ιστορία του Ηλία που αγαπούσε τα βιβλία είναι ένα ακόμα εμπνευσμένο βιβλίο από την κορυφαία στο είδος Τζούλια Ντοναλντσον, εικονογραφημένη με το χαρακτηριστικό στυλ του Άξελ Σέφλερ. Οι δημιουργοί του Γκρούφαλο είναι ξανά εδώ.
Από τις εκδόσεις Πατάκη. Must στα ελληνικά.
 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Η ιστορία του Ηλία που αγαπούσε τα βιβλία |
| Συγγραφέας: | Τζούλια Ντόναλντσον |
| Εικονογράφηση: | Άξελ Σέφλερ |
| Μετάφραση: | Φίλιππος Μανδηλαράς |
| Εκδόσεις: | Πατάκη, Ιούλιος 2015 |
| Διόρθωση: | Ελίνα Πάντου-Κίκκου |
| Σελίδες: | 32 |
| ISBN: | 978-960-16-6225-1 |
