Για το προσφυγικό ζήτημα, μια αέναη υπόθεση της ανθρωπότητας, που απλώς ο πόλεμος ζωηρεύει, έχουν γράψει αρκετοί συγγραφείς τα τελευταία χρόνια, όχι πάντοτε με επιτυχία. Γρήγορα γρήγορα θυμάμαι, όμως, μερικά σπουδαία δείγματα στο θέμα όπως το Μελάκ, μόνος, της Αργυρώς Πιπίνη, το Ζαχρά και Νικόλας, οι ιστορίες τους, της Σοφίας Πανίδου, Το κροκοδειλάκι που έγινε λιβάδι, του Χρήστου Μπουλώτη, το Η Λούμπνα και το βότσαλο, της Ουέντι Μεντούρ, Το ταξίδι, της Φραντσέσκα Σάννα, το Φεύγει έρχεται, των Άννας Κοντολέων και Μάνου Κοντολέων, Το κουτί του Σιλάν, της Άλκηστης Χαλικιά, το Καλωσήρθατε, του Barroux, το Παλμίρ, του Ζιλ Μπομ και το Ο μεγάλος λύκος και ο μικρός λύκος, της Ναντιν Μπρουν Κοσμ.
Η προσφυγική κρίση δεν είναι κρίση. Όσο υπάρχουν άνθρωποι, θα υπάρχουν μετανάστες, πρόσφυγες, ξένοι, ξενάκια, άνθρωποι που αναζητούν κάτι άλλο στη ζωή τους, ακόμα κι αν… “η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς, τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς·” Έχει δικαίωμα ο δίποδος να το αναζητήσει το άλλο, φεύγοντας συνήθως με άδεια χέρια, με αναμνήσεις στο λογισμό ή το πολύ με μια… βαλίτσα. Και τι θα προλάβεις να βάλεις μέσα σε μια βαλίτσα όταν το σπίτι σου καίγεται ή όταν ο κόσμος σου κατεδαφίζεται σε λεπτά, ώρες ή μέρες;
Το πλάσμα που πρωταγωνιστεί, πάντως, στη Βαλίτσα του Κρις Νέιλορ-Μπαλλεστέρος, πρόλαβε να βάλει στη βαλίτσα του ένα φλιτζάνι, ένα τραπέζι, μια καρέκλα και το σπίτι του. Μα οι ντόπιοι, πολλοί από τους οποίους έχουν το χούι της καχυποψίας, της δυσπιστίας και της ξενοφοβίας, ζάρωσαν στο “ψέμα”. “Λοιπόν, εγώ δεν τον εμπιστεύομαι. Πώς είμαστε σίγουροι ότι μας λέει την αλήθεια; Υπάρχει μόνο ένας τρόπος να μάθουμε…”
Και του έσπασαν τη βαλίτσα. Και μαζί του έσπασαν το φλιτζάνι. Μα δεν βρήκαν ούτε καρέκλα, ούτε τραπέζι, ούτε ασφαλώς το σπίτι του. Μόνο μια φωτογραφία τσαλακωμένη που έδειχνε ένα τραπέζι, μια καρέκλα και το σπίτι του, πίσω, σε εκείνο που αποκαλείς πατρίδα. Όχι, δεν τους έλεγε ψέματα ο παράξενος ξένος… Είχε ταξιδέψει θάλασσες, πέρασε κύματα με τη βαλίτσα σα σωσίβιο. Τα έβλεπε τώρα στον ύπνο του, καθώς “στου δειλινού την άκρη αποκοιμήθηκα, σαν ξένος σαν ξενάκι, σαν πάντα ξένος”*. Θα βρεθεί τρόπος συνεννόησης μεταξύ τους;
Εκπληκτικής ομορφιάς βραχεία ιστορία που θριαμβεύει κειμενικά και εικαστικά, του Κρις Νέιλορ Μπαλλεστέρος που γνωρίζουμε στην Ελλάδα στο πέμπτο του βιβλίο. Με πόση απλότητα και σύνεση στις λέξεις παρουσιάζεται ο ξένος, πόσο παρασταστικά φωτίζονται οι καχύποπτοι ντόπιοι και πόσο ευρηματικά -στο όνειρο ενός κουρασμένου ύπνου- ξεπροβάλλει το παρελθόν του πρόσφυγα, η ζωή του στον παλιό τόπο και το ταξίδι του στη νέα γη. Η μαγεία, η συγκίνηση και η καθολικότητα της ιστορίας παραμονεύει σε κάθε σελίδα, σε κάθε πρόταση.
Παράλληλα, ο Μπαλλεστέρος αιχμαλωτίζει το βλέμμα μας και εικονογραφικά με την καθηλωτική αφαιρετικότητα των σχεδίων του. Επιλέγει να μας φανερώσει τα ελάχιστα -μορφές των τεσσάρων πρωταγωνιστών, μια βαλίτσα και ελάχιστα αντικείμενα σε λευκό φόντο- για να αναδείξει τα μέγιστα.
Ο Μπαλλεστέρος, όμως, δεν σταματά εκεί. Η ιστορία του είναι γεμάτη ευφυείς επιλογές. Η φωτογραφία της βαλίτσας, η οποία στο τέλος αντιπαραβάλλεται με τη φωτογραφία του τώρα, συμβολίζοντας τη ζεστασιά που υπήρχε στον παλιό τόπο και αυτή που ξαναβρέθηκε στον καινούριο τόπο. Δεύτερον, η μορφή του πλάσματος-πρόσφυγα δεν είναι κανενός ζώου θυμίζοντας πολλά ζώα και κανένα, μέχρι και στοιχεία ανθρώπων. Τρίτον, ο συγγραφέας δεν φοβάται τη δύναμη των λέξεων, ακόμα και των πιο αιχμηρών. “Εκείνη τη μέρα, εμφανίστηκε ένα παράξενο ζώο. Ήταν βρόμικο κι έδειχνε κουρασμένο, λυπημένο και φοβισμένο“. Τέταρτον, η απλότητα που προανέφερα δεν είναι απλώς ελκυστική για εμάς τους μεγαλύτερους αναγνώστες, αλλά απολύτως απαραίτητη για να εξηγήσει κάποιος στα παιδιά τι σημαίνει βίαιος εκτοπισμός, προσφυγιά, αναζήτηση νέας πατρίδας, νόστος.
Κράτησα για το τέλος δύο υψηλού κύρους, αδιαμφισβήτητες αξίες με τις οποίες πρέπει να μπολιάσουμε τον νου κάθε παιδιού. Η μία είναι η ανεκτικότητα. Στον διπλανό, στον συγκάτοικο, μα κυρίως στον άλλο, τον ξένο, τον ακατανόητο. Από το εκτραπούμε αυτομάτως στην καχυποψία και την επίθεση, είναι προτιμότερο να ασκηθούμε στην παρατήρηση του διαφορετικού, στην κατανόησή του, την αποδοχή του και στο μπόλιασμά του με τις δικές μας καθολικές αξίες, από τη στιγμή μάλιστα που αυτές δε θίγονται. Η δεύτερη αξία είναι η ευγένεια. Σε μια εποχή γενικευμένης αγένειας και εριστικότητας, όπου ο καθένας σημαδεύει τον άλλο για μια διαφορετική άποψη, η κουλτούρα της ευγένειας, της δοτικότητας, της καλοσύνης, είναι χρέος και ανάγκη να μεταδοθεί σαν την πραγματική επιδημία της εποχής.
Όλα αυτά Η Βαλίτσα του Κρις Νέιλορ-Μπαλλεστέρος τα αναδεικνύει με επιδεξιότητα, καθαρότητα, τρυφερότητα και σκληρότητα σαν δυο κόσμοι που εναλλάσσονται.
Ποτέ δεν είναι περιττό να τονίσεις πως Η Βαλίτσα είναι από τα βιβλία που παίζονται, δραματοποιούνται και μάλιστα η ευκολία στη μεταφορά του στην αυτοσχέδια σκηνή του σαλονιού ή της τάξης μας ανοίγουν το δρόμο για την τόσο σημαντική συμμετοχή των παιδιών στο βίωμα: ξένος, βαλίτσα, νέος τόπος, βία, όνειρο, παλιά πατρίδα, νέα ζωή, αποδοχή.
Σημαντικό: παίξτε το παιχνίδι της βαλίτσας. Αν ήσουν ναυαγός σε ένα νησί ή πιο σωστά και σχετικά, αν έπρεπε να φύγεις από τον τόπο σου για μια άλλη γη, τι θα έβαζες μαζί σου στη βαλίτσα σου; Θα έχει τεράστιο ενδιαφέρον να ακούσουμε τις απαντήσεις των παιδιών και να αποκαλυφθεί το σημαντικό, το πολύτιμο γι’ αυτά. Ακολούθως ασφαλώς μπορούμε να το ζωγραφίσουμε ή και να φτιάξουμε μια δική μας αυτοσχέδια βαλίτσα, επίπεδη, με χαρτόνι και διακόσμηση της επιλογής μας, όπου πάνω θα κολλήσουμε ή θα ζωγραφίσουμε τα πολύτιμά μας. Δείτε εδώ ιδέες (και εδώ).
Ένα από τα βιβλία της χρονιάς! Πρέπει να συναντηθείτε μαζί του.
Και έχουμε, χάρη στις εκδόσεις Διόπτρα και εικαστική επέκταση:
Διακρίσεις
Επισκεφθείτε τη σελίδα του συγγραφέα και εικονογράφου: chrisnaylorballesteros.com
Δείτε το promo video:
Το Soundtrack του βιβλίου
Ξενακι-Ελενη Βιταλη (Απόψε μαυρομάτα μου/ σου χάρισα τα νιάτα μου/ και βρέθηκα στην ξενιτιά/ πουλί σε θάλασσα πλατιά)
Τι σε μέλλει εσένανε- Γλυκερία
Για πιο μεγάλα παιδιά (αλλά και πάλι όχι απαραίτητα…)
* Διάφανος– Θ. Παπακωνσταντίνου, Σ. Μάλαμας
Franco Corliano Encardia – Andra mou paei
Η Πόλις- Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Χρήστος Λεττονός
Στην Αμερική – Θ. Παπακωνσταντίνου, Σ. Μάλαμας (Α! στην Αμερική Ελλάδα σαν αγριόχορτο φύτρωσες και κει/ Τους βλέπω μες τα μάτια μου μες το παλιό βαπόρι/ σα στρείδια στο κατάστρωμα οι μετανάστες όλοι)
 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Η Βαλίτσα |
| Συγγραφέας: | Κρις Νέιλορ-Μπαλλεστέρος |
| Εικονογράφηση: | Κρις Νέιλορ-Μπαλλεστέρος |
| Τίτλος πρωτοτύπου: | The suitcase |
| Μετάφραση: | Βίκυ Κατσαρού |
| Εκδόσεις: | Διόπτρα, 2020 |
| Επιμέλεια: | Λύντη Γαλάτη |
| Απόσπασμα: | πατήστε εδώ |
| Σελίδες: | 32 |
| Μέγεθος: | 26 Χ 28 |
| ISBN: | 978-960-653-106-4 |
