Ένα ποτήρι οργή, του Ραντουάν Νασσάρ

Να θέλεις εβδομήντα τρεις σελίδες για να φτιάξεις το 1978 κάτι που το 2016 θα μεταφραστεί απευθείας για τη σειρά Penguin Classics. Να μπορείς μέσα σε έξι ντουζίνες σελίδες να κινηματογραφήσεις με λέξεις μια ερωτική ιστορία, που όμοιά της δεν βρίσκεις κάθε μέρα.

Ο μοντερνιστής Βραζιλιάνος συγγραφέας Ραντουάν Νασσάρ, με Λιβανέζους γονείς, το κάνει. Κοιτάξτε εκκίνηση, εκκίνηση που πρέπει να διδάσκεται σε κάθε επίδοξο συγγραφέα, για το τι σημαίνει “σου κόβω την ανάσα δίχως να πάρεις ανάσα”:

“Κι όταν έφτασα το απόγευμα στο σπίτι μου, στο 27ο χιλιόμετρο, εκείνη με περίμενε ήδη στο γρασίδι και ήρθε να μου ανοίξει την εξώπορτα για να μπω με το αυτοκίνητο, και μόλις βγήκα από το γκαράζ ανεβήκαμε μαζί τη σκάλα προς το λιακωτό και με το που μπήκαμε, άνοιξα αμέσως τις κουρτίνες και καθίσαμε στις ψάθινες καρέκλες, τα μάτια μας σταμμένα στον απέναντι λόφο, εκεί όπου έδυε ο ήλιος, ήμασταν κι οι δυο μας σιωπηλοί, όταν εκείνη με ρώτησε “τι έχεις;”, αλλά εγώ, εντελώς αλλού, παρέμεινα απόμακρος και σιωπηλός, με τη σκέψη χαμένη στο κόκκινο της δύσης, και, μόνο επειδή επανέλαβε επόμονα την ερώτηση, της απάντησα “έχεις φάει;” κι αφού εκείνη είπε “αργότερα”, σηκώθηκα και πήγα χωρίς βιασύνη στην κουζίνα (εκείνη ήρθε πίσω μου), πήρα μια ντομάτα από το ψυγείο, πήγα στον νεροχύτη και την έπλυνα, μετά έπιασα την αλατιέρα από το ντουλάπι και κάθισα στο τραπέζι (εκείνη από απέναντι παρακολουθούσε κάθε μου κίνηση, παρότι εγώ, απαθής, έκανα πως δεν καταλαβαίνω), και μόνο όταν βρέθηκα στο στόχαστρο της ματιάς της, άρχισα να τρώω την ντομάτα, αλατίζοντας σιγά σιγά όση μου απέμενε στο χέρι, δαγκώνοντας με προσποιητό ζήλο, για να δείξω τα δόντια μου, δυνατά σαν του αλόγου, ξέροντας πως τα μάτια της δεν ξεκολλούσαν από το στόμα μου, ξέροντας πως πίσω από τη σιωπή της εκείνη σπαρταρούσε από ανυπομονησία, και πάνω απ’ όλα ξέροντας πως όσο πιο αδιάφορος φαινόμουν τόσο πιο πολύ με ήθελε, το μόνο σίγουρο είναι ότι, όταν έφαγα την ντομάτα, την άφησα εκεί στην
κουζίνα και πήγα να πάρω το ραδιόφωνο από το σαλόνι, και, χωρίς να επιστρέψω στην κουζίνα, βρεθήκαμε ξανά στον διάδρομο και χωρίς να πούμε λέξη μπήκαμε σχεδόν ταυτόχρονα στο μισοσκότεινο δωμάτιο.”

Διακόσιες εβδομήντα οκτώ λέξεις σε περίπου μιάμιση σελίδα απλώνονται δίχως άνω ή κάτω τελεία, με μόνο σημείο στίξης τα κόμματα, τα οποία λειτουργούν μικρές, ελάχιστες παύσεις, σε έναν μακροπερίοδο λόγο, που με κοφτή ανάσα σε έχει αρπάξει και σ’ έχει βάλει μέσα στην ιστορία, στο γκαράζ, στο λιακωτό και στο ψυγείο. Κι αυτό σημαίνει ότι αυτή η επιλογή του συγγραφέα ήταν κάτι παραπάνω από υποδειγματική, αφού υπηρετεί εκείνη την ασθμαίνουσα ατμόσφαιρα που θέλει.

Αυτός ο αδιανόητος, μεγαλοπρεπής, αγεωμέτρητος μακροπερίοδος λόγος συνεχίζεται σε κάθε κεφάλαιο. Μέσα του εσωκλείει ένα ερωτικό Bigbang που εκρήγνυται σκορπώντας ολόγυρα θραύσματα από μια αρχή που είναι τέλος. Δια ασήμαντον αφορμήν, όπως αναφερόταν σε ειδήσεις αστυνομικού δελτίου, οι δυο εραστές, περνούν από την αρμονία που διαφαινόταν σε έναν καβγά που υπόγεια έμοιαζε να κοχλάζει σαν μια διαδικασία terraforming που ερχόταν μα δεν το ξερες.

Μια τρύπα στον φράκτη, μια ορδή μυρμηγκιών που διαλύουν τον κόπο του και ο άντρας συντρίβεται από οργή για ένα “εσύ είσαι λογικό αγοράκι” που του είπε εκείνη. Ένα ανελέητο σφυροκόπημα δω κι εκεί, που διαλύει τα πάντα, εκ βάθρων.

“… μόνο ηλίθιοι και ξετσίπωτοι κηρύσσουν πως υπηρετούν έναν μοναδικό κύριο, εντέλει είμαστε όλοι κτήνη γεννημένα από την ίδια βρομερή κοιλιά, φορείς των πιο ελεινών αντιφάσεων, όταν όμως κάποιος επιδεικνύει τη σεμνότητά του και καμαρώνει για το ήθος του, ας παραδεχτεί τουλάχιστον εξαρχής την έλλειψη ντροπής γιατί, για να πω την αλήθεια, μου σπάνε τα νεύρα όλες αυτές οι διαφωνίες μεταξύ των μεταμελημένων τέκνων της μικροαστικής τάξης, που συναγωνίζονται αφελώς για το ποιος φορά τα πιο μαλακά παπούτσια, κι απ΄τις συγκρίσεις τους αναδύεται η αύρα της ελευθεριακής τους αρετής…”

Η επιδέξια χρήση της γλώσσας, με τέτοιον τρόπο που εκατοντάδες λέξεις ακολουθούν η μία την άλλη, δίχως το βασικό σημείο στίξης, και η αρχιτεκτονική αυτού του δαιδαλώδους αφηγηματικού σχήματος κυριολεκτικά με καθήλωσε, γνωρίζοντας πόσο δύσκολο είναι να το πράξει κανείς αυτό με τέτοιον τρόπο.

Το Ένα Ποτήρι Οργή του Ραντουάν Νασσάρ είναι μια σπάνια αναγνωστική εμπειρία.

«Στις ελάχιστες σελίδες του συμπυκνώνει δύναμη που δεν έχουν βιβλία με δεκαπλάσια έκταση».  The New Yorker

«Πόσο συχνά, αλήθεια, η είδηση της ανακάλυψης ενός ξεχασμένου μεγάλου συγγραφέα είναι πραγματικά σπουδαία; Εδώ είναι: ο Βραζιλιάνος Ραντουάν Νασσάρ».  Lorna Scott Fox, The Times Literary Supplement

«Διαβάζοντας και θαυμάζοντας το έργο του Νασσάρ, δυσφορώ που έγραψε τόσο λίγο και απορώ γιατί πήρε τόσο χρόνο για να μεταφερθεί στην αγγλική γλώσσα η μοναδική φωνή του».  Malcolm Forbes, The National

«Απροσμέτρητη φιλοδοξία και σκληρή ομορφιά. Η γλώσσα της μεγαλοφυΐας».  Juan Pablo Villalobos
«Το Ένα ποτήρι οργή είναι αναμμένο κάρβουνο».  The Guardian