Και τι νόημα έχει μια διασκευή της αψεγάδιαστης, παγκόσμιας Οδύσσειας, θα αναρωτηθεί κανείς. Πάντα ερχόταν ένα τέτοιο ερώτημα όταν κάποιος σύγχρονος διασκεύαζε και ξεσκέπαζε θα έλεγα με τον δικό του τρόπο κάτι κλασικό, όσιο και ιερό, ανέγγιχτο για πολλούς, κάτι σαν άγαλμα σε μουσείο αυστηρό που πρέπει να στέκει ακίνητο. “Ελπίζω να μην τραυμάτισα βαριά το έπος του Ομήρου”, είπε στον Ιανό ο ποιητής Μ. Γκανάς. Ήταν έντιμο να αναρωτιέται. Είναι σημαντικός δημιουργός ο Γκανάς. Δε φιλοδοξεί ούτε αυτός ούτε κανείς άλλος να μπει στα μέτρα του παππού Ομήρου.
Παλιός τριτοδεσμίτης κι εγώ, με κάμποσες σπουδές στη φιλολογία μετά το νηπιαγωγών και τα αρχαία ελληνικά πάντοτε αγαπημένα μου, είδα ουκ ολίγες φορές στα ιδιαίτερά μου με μικρούς μαθητές τη βαρεμάρα για να το πω κομψά με την οποία αντιμετώπιζαν και τα αρχαία και τον Όμηρο και τους ανάλογους. Έφταιγε το κείμενο του Ομήρου; Όχι βρε αδερφέ. Σαφώς κι έφταιγε η προσέγγιση των καθηγητάδων σαν εκείνους ή εμάς.
Και τι ζητάει τώρα το Μεταίχμιο και ο Γκανάς; Ένιωσα διαβάζοντάς το, ότι ο συγγραφέας θέλησε να φέρει την Οδύσσεια εδώ, στο τώρα, να την ενώσει με την μακραίωνη παράδοση των Ελλήνων, με την πολιτισμική παραγωγή τους μετά τον Όμηρο, ως σήμερα. Κάπως έτσι φύτρωσαν και ρίζωσαν – κομψά θα πω όσο μου επιτρέπεται- ο Καβάφης κι ο Σεφέρης, ο Ρίτσος κι ο Μάνος Ελευθερίου, ο Ρασούλης κι ο Γκάτσος, ο Σαββόπουλος κι ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. Ο Μ. Γκανάς φέρνει τους μεγάλους Έλληνες στιχουργούς και ποιητές σιμά στον παππού Όμηρο. Δεν κάνει μ’ αυτόν τον τρόπο ένα πλησίασμα μόνο στη νεολαία, κλείνοντάς της το μάτι σε στυλ “διάβασε την, είναι πιο ελκυστική για σένα τώρα”. Γιατί ποιος σου λέει εσένα ότι κάποιος που βαριέται τον Όμηρο, δε θα βαριέται τον Σεφέρη ή ακόμα ακόμα και τον Ρασούλη από τον οποίο το 60% των νεοελλήνων μάλλον γνωρίζουν μόνο το “Πότε Βούδας, πότε Κούδας” απάνω σε μισκοσκότεινες μπάρες;
Ο Μ. Γκανάς, θαρρώ, ενώνει πάνω από 20 αιώνες ελληνικού λόγου και τραγουδιού (το έπος τραγούδι είναι επί της ουσίας), θητεύει στο μαγικό λόγο μερικών από τους σημαντικότερους και τους ενσωματώνει στο τρανό κείμενου του μεγάλου “προγόνου”. Κι έτσι φτιάχνει κάτι, όχι ακριβώς καινούριο, αλλά κάτι φρέσκο θα το χαρακτήριζα, που προκαλεί το δυσκίνητο ελληνικό σχολείο να του ανοίξει τις πόρτες, να δει μια άλλη ανάγνωση της Οδύσσειας, με αρκετό πεζό λόγο (μου άρεσε περισσότερο από όλα αυτό), προκαλεί τους έφηβους και προέφηβους να δουν την Οδύσσεια ως ένα νέο βιβλίο, ως ένα πολυσήμαντο διαμάντι που δεν είναι εκείνο το βαρετό σχολικό μάθημα που κυνηγάς το βαθμό και τη μέρα του τεστ.
Πολύ σημαντική διάσταση στο εγχείρημα νομίζω πως δίνει η εισαγωγή συνεπών και πετυχημέων δόσεων χιούμορ, λέξεων και φράσεων που λειτουργούν χιουμοριστικά μέσα στο ομηρικό κείμενο και που ουσιαστικά ελαφραίνουν την αυστηρότητα του ομηρικού κειμένου χωρίς να αλλοιώνουν τίποτα στο λόγο ή τα μηνύματα του… “μεταφρασμένου πρωτοτύπου”.
Δυόμισι χρόνια πήρε στον συγγραφέα αυτή η πολυεπίπεδη διασκευή. Οι δεκαέξι ραψωδίες είναι γραμμένες σε πεζό λόγο ενώ οι οκτώ ραψωδίες σε ιαμβικό, ανομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο, τον στίχο δηλαδή των δημοτικών τραγουδιών.
Εξαίρετη η εικονογράφηση του Βασίλη Γρίβα αλλά και η συνολική αισθητική του βιβλίου που δείχνει πως θα έπρεπε να μπαίνει στα σύγχρονα σχολεία ένα τέτοιο κείμενο, το ποίημα των ποιημάτων, όπως το χαρακτήρισε κι ο συγγραφέας.
Μου άρεσε πολύ αυτή η διασκευή και ταπεινά την προτείνω σε όλους, μικρούς και μεγαλύτερους.
ν
Εκεί που το σκεφτότανε γιατί να τον αφήσουν
σ’ άγνωστο τόπο κι έρημο, σαν καλαμιά στον κάμπο,
ένας βοσκός εφάνηκε με γκλίτσα και ταγάρι
με λυγερή κορμοστασιά και πρόσωπο φεγγάρι
έκανε μπαμ πως ήταν η Αθηνά Παλλάδα.
***
υ
Ο Οδυσσέας δεν ήθελε σεντόνια, μαξιλάρια
ούτε φρου φρου κι αρώματα σαν να ‘ταν κάνας φλώρος.
Διάλεξε τον προθάλαμο κρεβατοκάμαρά του,
έστρωσε βοϊδοτόμαρο μεγάλο κι από πάνω,
έριξε κάμποσες προβιές και ξάπλωσε για ύπνο.
***
ρ
Θυµήθηκε ολοκάθαρα εκείνη την ηµέρα
που διάβηκε στερνή φορά την όµορφη καµάρα
να πάει στα καράβια του, έτοιµα να σαλπάρουν
για την Αυλίδα τη µικρή και τη µεγάλη Τροία.
Με τον λαό τριγύρω του, την Πηνελόπη πλάι
και τον Τηλέµαχο µωρό να κλαίει και να χτυπιέται
σαν να ’ταν Κάλχας κι έβλεπε το τι τους περιµένει:
αυτόν και τη φαµίλια του, τους Έλληνες, τους Τρώες,
τον Αγαµέµνονα σφαχτό, τον Έκτορα γδαρµένο,
την Κλυταιµνήστρα φόνισσα και θύµα του παιδιού της,
τον Αστυάνακτα αλοιφή —αχ, γκρεµοτσακισµένο—,
τη Χρυσηίδα κόκκινη, στο αίµα της πνιγµένη,
τον Αχιλλέα άψυχο, άσπρο σαν κιµωλία
και τ’ άλογά του αθάνατα να κλαιν τ’ αφεντικό τους,
δροµέα, και πολεµιστή, και µέγα αλογατάρη,
που ’χε κορµί αθάνατο απ’ την κορφή ως τα νύχια
και µοναχά στο πόδι του τ’ αδύνατο σηµείο,
ολίγη σάρκα και θνητή σαν φέτα πορτοκάλι.
Αχίλλειος η φτέρνα του και πέρασµα θανάτου
κι εκεί βρήκε να καρφωθεί το βέλος του φονιά του.
Μόνο η Ελένη έµεινε Ωραία και µοιραία
του Μενελάου φυσικά και του ωραίου Πάρη.
Της Σπάρτης η βασίλισσα και όλεθρος της Τροίας
ή αδειανό πουκάµισο, στην Αίγυπτο χαµένη
ανάµεσα σε φοινικιές, και µύγες, και χουρµάδες
σαν έπαθλο για βασιλείς που γίναν κερατάδες.
 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Ομήρου Οδύσσεια του Μιχάλη Γκανά-Διασκευή για νέους αναγνώστες |
| Συγγραφέας: | Μιχάλης Γκανάς |
| Εικονογράφηση: | Σοφία Παρασκευοπούλου |
| Επιμέλεια Σειράς: | Ειρήνη Χριστοπούλου |
| Μακέτα εξωφύλλου: | Rinetta Κοσκινίδου |
| Εκδόσεις: | Μεταίχμιο, Οκτώβριος 2016 |
| Ηλ. σελιδοποίηση: | Γιώτα Μπόμπου |
| Σελίδες: | 270 |
| Μέγεθος: | 18 Χ 22 |
| ISBN: | 978-618-03-0200-4 |
