Διαβάζεται σε 4′- Ηλικιακό κοινό: 11+ (target 12-16) – Λογοτεχνία για παιδιά
Επειδή παραμείναμε πιστοί στην ηλιθιότητα. Την υπηρετήσαμε με τη θέλησή μας. Χαραμίσαμε γι’ αυτήν ολόκληρη τη ζωή μας. Πολεμήσαμε σε τόσες μάχες. Σφάξαμε κόσμο. Μπήκαμε σε ξένες πόλεις και τις κάναμε δικές μας. Φυλακίσαμε τους νικημένους. Τους αφήσαμε να πεθάνουν από την ασιτία. Πολεμήσαμε ξανά. Είδαμε τους συντρόφους μας να ακρωτηριάζονται, να ψυχορραγούν μπροστά μας. Ηττηθήκαμε. Φυλακιστήκαμε, αποδράσαμε, πολεμήσαμε, ηττηθήκαμε, φυλακιστήκαμε ξανά. Μας βασάνισαν αλύπητα. Μαζέψαμε πληγές για δέκα ζωές. Και όμως. Ποτέ δεν αμφισβητήσαμε αυτό το σύστημα. Ούτε για μια στιγμή δεν αναρωτηθήκαμε μήπως υπάρχει και ένας άλλος τρόπος να ζούμε.
Σελ. 73, Από το βιβλίο
Επανέκδοση με νέο εξώφυλλο και εκδότη του βραβευμένου Μικρόκοσμου του Γιώργου Παναγιωτάκη από το 2011.
Περί τίνος πρόκειται
Σβέλτα. Το μοναχικό κορίτσι με τα πέντε πόδια – το έκτο το έχασε κατά τη διάρκεια του προηγούμενου πολέμου- την οποία η εργοδηγός φώναζε Μείον Ένα ή Τραμπάλα. Ζει στην υπόγεια, δαιδαλώδη πόλη. Δεν είναι πολεμίστρια. Έχει ευέλικτα πόδια, για να κινείται γρήγορα στις στοές και να μεταφέρει με ασφάλεια τα εύθραυστα αυγά από το παλάτι μέχρι τις κοιτίδες όπου θα εκκολαφθούν οι προνύμφες. Σε αυτή την κοινωνία οι ρόλοι είναι πάνω κάτω ξεκάθαροι: οι εργάτριες δουλεύουν, οι στρατιώτες πολεμούν, η βασίλισσα γεννά, οι αυλικοί δεν ξέρουμε ακριβώς. Ακόμα…
Την κοροϊδεύουν οι περισσότερες εργάτριες από τότε που έχασε το ένα της πόδι, λες κι ήταν κολλητική ασθένεια να έχεις ένα πόδι λιγότερο. Την κουτσομπολεύουν. Κι εκείνη έφτιαξε το κρεβάτι της στην πιο απόμερη γωνιά του θαλάμου. Ονειρεύεται τη μέρα που θα βγει έξω από την υπόγεια πολιτεία, να δει όσα της διηγείται ο γερο-Μόμο, ο αιχμάλωτος στρατιώτης των εχθρών από τον προηγούμενο πόλεμο, που είχε ήδη πολεμήσει σε δώδεκα πολέμους και είχε χάσει μια κεραία του αλλά δούλευε σκληρά στα δημόσια έργα∙ δουλειά του ήταν να ανοίγει καινούριες στοές και να επισκευάζει κοιτώνες. Τους πήραν την πόλη στον προηγούμενο πόλεμο, σκότωσαν τη βασίλισσά τους και έβαλαν πόδι στις αποθήκες τους. Ήταν μια νίκη!
“Ο καινούριος πόλεμος ξεκίνησε την πρώτη μέρα της άνοιξης. Πάνω δηλαδή που η Σβέλτα θα έκανε την παρθενική της έξοδο από την πόλη για τη συλλογή τροφής.”
Νέος πόλεμος. Ένα μήνυμα παράξενο φτάνει παραδόξως στη Σβέλτα. Συνταράσσει το σώμα της. Ένας κεραυνοβόλος έρωτας πυρπολεί την ύπαρξή της. Αναζητά τον αγαπημένο της. Φτάνει μπροστά στη βασίλισσα που προσπαθεί να τη συνετίσει και να την φέρει στον ίσιο δρόμο της δουλειάς. “Ο δρόμος που έχεις πάρει είναι στραβός. Θεόστραβος! Αν δε βάλεις γρήγορα μυαλό, η οργή μου θα πέσει ασυγκράτητη πάνω στο κεφάλι σου“, την απειλεί ευθέως η βασίλισσα και η Σβέλτα συνέρχεται. Αλλά δεν κρατάει για πολύ.
“Ναι, αλλά γιατί το στέλνει σ’ εμένα; Πού με ξέρει;”
“Μπορεί να μη σε ξέρει. Ή μπορεί να σε έμαθε από ένα δικό σου μήνυμα. Από ένα σου μήνυμα που έφτασε σ’ εκείνον με τον ίδιο τρόπο. Με αγγίγματα από τον έναν στον άλλο”.
Αποστολέας άγνωστος. Το μήνυμα έρχεται απέξω.
Κατηγορείται για προδοσία, διασπορά ψευδών ειδήσεων με σκοπό την πρόκληση πανικού, ανυπακοή, αντιποίηση αρχής και προσβολή συναδέλφου, κατασπατάληση τροφίμων εν καιρώ πολέμου. Διατάσσεται η σύλληψη και φυλάκισή της, σε ένα μικρό κελί δίπλα από της αποθήκες. Αναμένει τη δίκη της, μια από τις σπάνιες. Καταδικάζεται σε φυλάκιση, σε κελί μαζί με τους αιχμαλώτους πολέμου. Για κάθε φυλακή όμως, υπάρχει μια εφικτή απόδραση. Η Σβέλτα βγαίνει στον έξω κόσμο. “Κι αν με ρίξουν, θα σηκωθώ. Και αν με χτυπήσουν, θα συνεχίσω. Και αν με φυλακίσουν, θα το σκάσω”.
Ποιος ήταν ο αποστολέας του μηνύματος; Δεν της αρκεί να επικοινωνεί μαζί του με μηνύματα. “Ήθελε να τον βρει και να τον αγγίξει με τις ίδιες της τις κεραίες. Ήθελε να δει το πρόσωπό του, να ακούσει τη φωνή του”. Για να συμβεί, όμως, αυτό θα πρέπει να έρθει αντιμέτωπη με όλους τους ισχυρούς της πόλης. Αλλά τίποτα δεν μοιάζε ικανό να τη σταματήσει πια.
Εστιάζοντας
Ένα πλήρες, δυναμικό και διαφανές σχόλιο και μια διεισδυτική αλληγορία πάνω στην πολιτειότητα, τον έρωτα, τον πόλεμο, τον αγώνα και την αντίσταση, τις αξίες και τις προτεραιότητες της ζωής, που παραπέμπει ως υλικό και ατμόσφαιρα στη μεγάλη δεξαμενή βιβλίων και animation όπως της σχεδόν αρχετυπικής Φάρμας των Ζώων, του ευφυούς ντοκιμαντέρ Μικρόκοσμος (1996), των Κλωντ Ντουριντσανί και Μαρί Περινού και του ευρηματικού Αntz (Τα μυρμήγκια, 1998) του Έρικ Νταρνέλ.
Οι αναφορές, οι νύξεις, τα σχόλια και οι ξεκάθαρες αποτυπώσεις γύρω από την πολιτειακή οργάνωση, τις σχέσεις, την εξουσία και τις παθογένειές της, την καταπίεση και τις διακλαδώσεις της, τις ναζιστικές αντιλήψεις περί των μειονεκτούντων και των αδυνάτων, των αναλώσιμων πολεμιστών, των αυλικών χαμερπών και σφουγγοκωλάριων των έωλων εξουσιαστικών μοντέλων που δυναστεύουν και παραβαίνουν τις βασικές παραμέτρους της ψυχολογίας, συνθέτουν μια εμβριθή διακήρυξη πολιτικής οργάνωσης, δικαιωμάτων, ένα στιβαρό αντιμιλιταριστικό μανιφέστο που υμνεί τη ζωή, τη θέληση, το ανυπότακτο πνεύμα, τη μαχητικότητα, τη συνεργασία, την ουσιώδη ανυπακοή, το τσωρτσιλικό -αντιναζιστικό το 1941 μήνυμα-“never give up” και το πινκφλοϊντικό “don’t give in without a fight“. Γιατί η με το διττής σημασίας όνομα και σωματικά μειονεκτούσα εργάτρια, Σβέλτα, γίνεται ένα πραγματικό σύμβολο αγωνιστικότητας, προσωποποίηση ιδανικών και ενός σπουδαίου αξιακού κώδικα και η ιστορία της ένας απαράμιλλος αντικατοπτρισμός της κοινωνίας των ανθρώπων. “Είναι ένας άνθρωπος που τον μποδίζουν να βαδίζει. Είναι ένας άνθρωπος που τον αλυσοδένουνε”, έγραφε ο Χικμέτ το 1934 (Μικρόκοσμος, απόσπασμα από ένα έπος για τη ζωή και τον θάνατο του 20χρονου Ινδού επαναστάτη για την ανεξαρτησία Rameshwar Banerjee) και απέδιδε ο Γιάννης Ρίτσος στα ελληνικά. Αυτός ο “άνθρωπος”, ως μικρογραφία και μικρόκοσμος, σε κάποια κλίμακα εκατοστόμετρου σαν εκείνη του ντοκιμαντερίστικου Μικρόκοσμου, της ανθρώπινης ύπαρξης, κάνει τη δική του μικρή επανάσταση, δίνει τη δική του μάχη απέναντι στον αυταρχισμό.
Ο τρόπος που ο συγγραφέας δομεί την αφήγησή του και ξετυλίγει την ιστορία αυτού του Μικρόκοσμου που στήνει, είναι παραπάνω από ουσιώδης, καθώς οργανώνει και αναπτύσσει αφηγηματικά έναν ολόκληρο κόσμο, ο οποίος αποτελεί μια σχεδόν μηχανική προσομοίωση του ανθρώπινου. Αυτή η ικανότητα του Γ. Παναγιώτακη, που θαυμάσαμε στην τετραλογία των Αλλόκοτων Πλασμάτων στον υπέρτατο βαθμό, καθώς και σε άλλα βιβλία, είναι παρούσα ήδη εδώ, δώδεκα χρόνια πριν (α’ έκδοση 2011, Κέδρος), πριν θεωρητικά ο συγγραφέας εισέλθει στην ώριμη φάση που διανύει. Μάλλον είχε ήδη εισέλθει. Έτσι, πλησιάζει τον κόσμο των σημερινών εφήβων μέσα από τα υλικά των παραμυθιών, της ζωντάνιας του animation και του κινηματογραφικού κώδικα, της μεταφοράς ανθρώπινων κοινωνιών και χαρακτηριστικών συμπεριφορών στην κοινωνία των μυρμηγκιών
Αναλαμβάνοντας την ευθύνη της αφηγηματικής πράξης απολύτως, ο συγγραφέας θέτει ερωτήματα δίχως ουσιαστικά ποτέ να τα διατυπώσει γραπτά, αλλά αποκρυπτογραφώντας τα με γοητευτική απλότητα και αμεσότητα.
“Όποιος δεν τρώει, κακό του κεφαλιού του. Οι άρρωστοι και οι παράξενοι- οι αδύναμοι γενικά- δεν έχουν καμία χρησιμότητα. Βαρίδια είναι για μας τους υπόλοιπους. Κατανοητό, κορίτσι με τα πέντε πόδια;” (σελ.49-50).
“Η αδυναμία του κατηγορουμένου να αντέξει τις συνθήκες της προφυλάκισής του αντικατοπτρίζει την αδυναμία του να προσφέρει στο σύνολο. Οπότε, αθώος ή ένοχος, δεν έχει λόγο ύπαρξης” (σελ. 59).
Πώς συναρτάται και πώς οικοδομείται η έννοια του πολίτη μέσα σε ένα καταπιεστικό, περιοριστικό, ανελεύθερο καθεστώς; Πώς διαφοροποιείται ο ένας, ποια είναι η προσωπική ευθύνη και ποιο το χρέος του μέσα στον σωρό της ομοιογένειας και τη σκιά του φόβου; Πού ζουν και πώς ταΐζονται οι ευκαιρίες που εμφανίζονται στη ζωή μας; Πόσο κοντά είναι ένα δυστοπικό κοινωνικό οικοδόμημα μεταξύ Μικρόκοσμου και Black Mirror; Τι σημαίνει αξιοπρέπεια, άποψη, ηθικό ανάστημα, ιδεολογικό στίγμα; Ποια η δύναμη του έρωτα ως κινητήριος δύναμη του κόσμου; Όλα εδώ, βιωμένα λίγο κάτω από το χώμα, εκεί που καταλήγουν όλ@ και όλοι.
Διαβάστε υπεύθυνα.
Για αναγνώστες από 11-12 περίπου ετών.
Εκδόσεις Πατάκη.
Απόσπασμα
Διαβάστε απόσπασμα εδώ
Διακρίσεις
Αναγραφή στη λίστα White Ravens
Βραχεία λίστα – Ελληνικό Τμήμα ΙΒΒΥ – Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου
Βραχεία λίστα – Κρατικά Βραβεία
Βραχεία Λίστα – Βραβεία Λογοτεχνικού Περιοδικού ΔΙΑΒΑΖΩ
Το Soundtrack του βιβλίου
 TAYTOTHTA |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Μικρόκοσμος |
| Συλλογή: | Κύκνοι-105 |
| Συγγραφέας: | Γιώργος Κ. Παναγιωτάκης |
| Εικονογράφος εξωφ.: | Βασίλης Κουτσογιάννης |
| Εκδόσεις: | Πατάκη, Μάρτιος 2023, Α’ έκδοση Κέδρος 2011 |
| Υπεύθυνη έκδοσης: | Φαίη Κολοκυθά |
| Διόρθωση: | Νικόλας Αλκίνοος Νταουλτζής Ταμπακάκης |
| Σελίδες: | 192 |
| Μέγεθος: | 14 Χ 21 |
| ISBN: | 978-618-07-0074-9 |
