Αν και η Ελλάδα απελευθερώθηκε στις 12 Οκτωβρίου του 1944 με την αποχώρηση των Γερμανών και είναι η μοναδική χώρα στην Ευρώπη που δεν γιορτάζει την απελευθέρωσή της αλλά μόνο μια προσωρινή νίκη έναντι των Ιταλών του Μουσολίνι, ωστόσο κάποια ακούσματα που ξεφεύγουν από το “Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του” μπορώ να αναφέρω ως πιο κατάλληλα, πιο άρτια αισθητικά ή πιο σατυρικά…
Αβάντι, μαέστρο…
Ο μικρός στρατιώτης
Στίχοι: Δημήτρης Χριστοδούλου, Μουσική: Λίνος Κόκκοτος
Ερμηνεία: Νίκος Ξυλούρης
Δίσκος: Τα αντιπολεμικά, 1978
Ένα δέντρο που ανθίζει
μέσα στον κόσμο μόνο του
είναι ο μικρός στρατιώτης
που μετράει τον πόνο του
είναι ο μικρός στρατιώτης
που μετράει τον πόνο του.
Του μουσκεύουνε την χλαίνη
χιόνια και άγριες βροχές
και ένα γύρο σταυροπόδι
του φυλάνε οι κορφές
Του μουσκεύουνε την χλαίνη
χιόνια και άγριες βροχές
και ένα γύρο σταυροπόδι
του φυλάνε οι κορφές
Ένα χέρι που παγώνει
με το όπλο μόνο του
είναι αυτό που θα καρφώσει
στην καρδιά τον πόνο του
είναι αυτό που θα καρφώσει
στην καρδιά τον πόνο του
Του μουσκεύουνε την χλαίνη
χιόνια και άγριες βροχές
και ένα γύρο σταυροπόδι
του φυλάνε οι κορφές
Του μουσκεύουνε την χλαίνη
χιόνια και άγριες βροχές
και ένα γύρο σταυροπόδι
του φυλάνε οι κορφές
***
Έκτορας και Ανδρομάχη
Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης, Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Πρώτη εκτέλεση: Λάκης Παππάς
Άλλες ερμηνείες: Καίτη Χωματά, Αλκίνοος Ιωαννίδης
Δίσκος: Ματωμένος Γάμος/Παραμύθι χωρίς όνομα, 1965
(έμφαση στα δύο ρεμφραίν)
Από το Τρωικό κάστρο η Ανδρομάχη
στον Έκτορα που κίναε για τη μάχη
φώναξε με φωνή φαρμακωμένη:
«Στρατιώτη μου, τη μάχη θα κερδίσει,
όποιος πολύ το λαχταρά να ζήσει.
Όποιος στη μάχη πάει για να πεθάνει,
στρατιώτη μου για πόλεμο δεν κάνει»
Έτσι κι εμένα η κόρη του Γαβρίλη
σαν έφευγα στις 20 τ’ Απρίλη
μου φώναξε ψηλά από το μπαλκόνι:
«Στρατιώτη αν θες τη μάχη να κερδίσεις,
μια κοπελίτσα κοίτα ν’ αγαπήσεις.
Όποιος το γυρισμό του όρκο δεν κάνει,
στρατιώτη μου, τον πόλεμο τον χάνει»
***
Στην ποταμιά σωπαίνει το κανόνι
Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης, Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Πρώτη εκτέλεση: Λάκης Παππάς
Άλλες ερμηνείες: Καίτη Χωματά, Αλκίνοος Ιωαννίδης
Δίσκος: Ματωμένος Γάμος/Παραμύθι χωρίς όνομα, 1965
Στην ποταμιά
σωπαίνει το κανόνι
στην ερημιά
φτεροκοπάει ένα αηδόνι.
Πετούν τα παλιομάχαιρα
με χαρές και πάνε
πετούν τα παλιομάχαιρα
οι γειτονιές αχολογάνε.
Γελά ο Θεός
στο φως του αποσπερίτη
χαμογελά
στο δρόμο για το σπίτι.
***
Στα χρόνια τα παλιά
Στα χρόνια τα παλιά
οι Ιταλοί με τα φτερά
ζητούν απ’ την Ελλάδα μας
να πάρουν τα κλειδιά (δις).
Στης Τήνου το νησί
χωρίς καμιά αφορμή
χτυπούν την Έλλη μας παιδιά
και τη βουλιάζουν στα βαθιά (δις).
Και τότε η Ελλάς
φαντάρος και τσολιάς
“αέρα” τους φωνάζουνε
κι οι Ιταλοί τρομάζουνε (δις).
***
Γυναίκες ηπειρώτισσες
Στίχοι: Πυθαγόρας, Μουσική: Γιώργος Κατσαρός
Ερμηνεία: Μαρινέλλα, Δίσκος: Αλβανία, 1973
Γυναίκες Ηπειρώτισσες
μέσα στα χιόνια πάνε
κι οβίδες κουβαλάνε.
Θεέ μου τι τις πότισες
και δεν αγκομαχάνε.
Γυναίκες Ηπειρώτισσες
ξαφνιάσματα της φύσης
εχθρέ γιατί δεν ρώτησες
ποιον πας να κατακτήσεις.
Γιαννιώτισσες, Σουλιώτισσες
ξαφνιάσματα της φύσης
εχθρέ γιατί δεν ρώτησες
ποιόν πας να κατακτήσεις.
Γυναίκες από τα σύνορα
κόρες, γριές, κεράδες
φωτιά μες τους βοριάδες
Εσείς θα είστε σίγουρα
της λευτεριάς μανάδες.
***
Μάνα θα τους περιμένει
Στίχοι: Πυθαγόρας, Μουσική: Γιώργος Κατσαρός
Ερμηνεία: Μαρινέλλα, Δίσκος: Αλβανία, 1973
Μες στο βάλτο ξεκομμένοι
δυο φαντάροι, δυο εχθροί
Κι ο Αντρέας σημαδεύει
στην καρδιά για να τους βρει
Μην τους τουφεκάς, Αντρέα,
μην τους τουφεκάς, γιατί
είναι παλικάρια νέα
είναι σαν κι εμάς κι αυτοί
Στη Βερόνα και στη Βρένη
μάνα θα τους περιμένει
Είν’ εχθροί μας, είναι ξένοι,
ποιος δεν το κατανοεί;
Μα το θέλουν ορισμένοι
να σκοτώνονται οι λαοί.
***
Στίχοι: Πυθαγόρας, Μουσική: Γιώργος Κατσαρός
Ερμηνεία: Μαρινέλλα, Δίσκος: Αλβανία, 1973
Μελαχρινέ Ναπολιτάνε
ο πόλεμος είναι φριχτός
εσύ μαχαίρωσες τον Πάνο
μετά σε σκότωσε κι αυτός
Τώρα κοιμάστε αγκαλιασμένοι
όπως το θέλησε ο Θεός
να ‘ναι οι λαοί αδελφωμένοι
Μαύροι , λευκοί , ένας λαός
Εσύ στη Νάπολη μπαρμπέρης
κι αυτός ψαράς στο Αιτωλικό
να μάθεις δεν θα καταφέρεις
πώς φτάσατε στο φονικό.
***
Γιούπι γιάγια (διασκευή Δ. Ποταμίτης)
Γιούπι γιάγια γιούπι γιούπι για
ας χαρούμε την ειρήνη βρε παιδιά
όχι πόλεμος και μάχη
όχι όπλα και θανάτοι
μόνο φτυάρια, αξίνες και καλή δουλειά
Γιούπι γιάγια γιούπι γιούπι για
τους πολέμους διώξτε μακριά
κι όποιος ξαναπιάσει ασπίδα
στον ποπό να βγάλει ακίδα
και στη γλώσσα να του βάλουν πιπεριά.
***
Παιδιά της Ελλάδος
Στίχοι: Μίμης Τραϊφόρος – Μουσική: Μιχάλης Σουγιούλ
Ερμηνεία: Σοφία Βέμπο
Μες στους δρόμους τριγυρνάνε οι μανάδες και κοιτάνε
ν’ αντικρύσουνε.
τα παιδιά τους π’ ορκιστήκαν στον σταθμό σαν χωριστήκαν
να νικήσουνε.
Μα για ‘κείνους που’ χουν φύγει και η δόξα τους τυλίγει
ας χαιρόμαστε
και ποτέ καμμιά ας μην κλάψει, κάθε πόνο της ας κάψει
κι ας ευχόμαστε.
Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά,
που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά,
παιδιά, στη γλυκειά Παναγιά,
προσευχόμαστε όλοι να ‘ρθετε ξανά.
Λέω σ’ όσες αγαπούνε και για κάποιον ξενυχτούνε
και στενάζουνε
πως η πίκρα κι η τρεμούλα σε μια τίμια Ελληνοπούλα
δεν ταιριάζουνε.
Ελληνίδες του Ζαλόγγου και της πόλης και του λόγγου
και Πλακιώτισσες,
όσο κι αν πικρά πονούμε, υπερήφανα ας πούμε
σαν Σουλιώτισσες.
Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά…
Με της νίκης τα κλαδιά, σας προσμένουμε, παιδιά!
Προσκυνώ τη χάρη σου λαέ μου
Στίχοι: Μιχάλης Σταυρακάκης, Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος
Πρώτη ερμηνεία: Χαράλαμπος Γαργανουράκης
Προσκυνώ τη χάρη σου λαέ μου,
σκύβω το κεφάλι στα μαρτύριά σου
και θαυμάζω λαέ μου τα έργα σου.
Ματώνεις τη σκέψη σου,
ματώνεις τα νύχια σου λαέ μου
για να βγάλεις τον άρτο τον επιούσιο.
Προσκυνώ τη χάρη σου λαέ μου,
σκύβω το κεφάλι στα μαρτύριά σου
και θαυμάζω λαέ μου τα έργα σου.
***
Όμορφη και παράξενη πατρίδα
Ποίηση: Οδυσσέας Ελύτης, Μουσική: Δημήτρης Λάγιος
Πρώτη ερμηνεία: Γιώργος Νταλάρας, Δίσκος: Ο ήλιος ο ηλιάτορας, 1982
Όμορφη και παράξενη πατρίδα
ω σαν αυτή που μου ‘λαχε δεν είδα
Ρίχνει να πιάσει ψάρια πιάνει φτερωτά
στήνει στην γη καράβι κήπο στα νερά
κλαίει φιλεί το χώμα ξενιτεύεται
μένει στους πέντε δρόμους αντρειεύεται
Όμορφη και παράξενη πατρίδα
ω σαν αυτή που μου ‘λαχε δεν είδα
Κάνει να πάρει πέτρα την επαρατά
κάνει να τη σκαλίσει βγάνει θάματα
μπαίνει σ’ ένα βαρκάκι πιάνει ωκεανούς
ξεσηκωμούς γυρεύει θέλει τύρρανους
Όμορφη και παράξενη πατρίδα
ω σαν αυτή που μου ‘λαχε δεν είδα
***
Λαός
Ποίηση: Γιάννης Ρίτσος, Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Πρώτη εκτέλεση: Μαρία Δημητριάδη
Μικρός λαός και πολεμά
δίχως σπαθιά και βόλια
για όλου του κόσμου το ψωμί
το φως και το τραγούδι
Κάτω απ’ τη γλώσσα του κρατεί
τους βόγγους και τα ζήτω
κι αν κάνει πως τα τραγουδεί
ραγίζουν τα λιθάρια.
***
Τούτες τις μέρες
Στίχοι: Γιάννης Ρίτσος, Μουσική: Χρήστος Λεοντής
Πρώτη ερμηνεία: Νίκος Ξυλούρης
Δίσκος: Καπνισμένο Τσουκάλι, 1975
Τούτες τις μέρες ο άνεμος μας κυνηγάει, μας κυνηγάει
Γύρω σε κάθε βλέμμα το συρματόπλεγμα
γύρω στην καρδιά μας το συρματόπλεγμα
γύρω στην ελπίδα το συρματόπλεγμα
Πολύ κρύο, πολύ κρύο, πολύ κρύο εφέτος
Πιο κοντά, πιο κοντά
μουσκεμένα χιλιόμετρα μαζεύονται γύρω τους
Μέσα στις τσέπες του παλιού πανωφοριού τους
έχουν μικρά τζάκια να ζεσταίνουν τα παιδιά
Κάθονται στον πάγκο κι αχνίζουν
απ’ τη βροχή και την από στάση
Η ανάσα τους είν’ ο καπνός ενός τραίνου
που πάει μακριά, πολύ μακριά
Κουβεντιάζουν
και τότε η ξεβαμμένη πόρτα της κάμαρας
γίνεται σαν μητέρα που σταυρώνει τα χέρια της
κι ακούει
Πιο κοντά, πιο κοντά
Τούτες τις μέρες…
Πιο κοντά, πιο κοντά.
***
Άσμα ασμάτων
Ποίηση: Ιάκωβος Καμπανέλλης, Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης,
Πρώτη ερμηνεία: Μαρία Φαραντούρη
Δίσκος: Η Μαρία Φαραντούρη τραγουδά Μίκη Θεοδωράκη, 1965
Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου
με το καθημερνό της φόρεμα
κι ένα χτενάκι στα μαλλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.
Κοπέλες του Άουσβιτς,
του Νταχάου κοπέλες,
μην είδατε την αγάπη μου;
Την είδαμε σε μακρινό ταξίδι,
δεν είχε πιά το φόρεμά της
ούτε χτενάκι στα μαλλιά.
Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου,
η χαϊδεμένη από τη μάνα της
και τ’ αδελφού της τα φιλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.
Κοπέλες του Μαουτχάουζεν,
κοπέλες του Μπέλσεν,
μην είδατε την αγάπη μου;
Την είδαμε στην παγερή πλατεία
μ’ ένα αριθμό στο άσπρο της το χέρι,
με κίτρινο άστρο στην καρδιά.
Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου,
η χαϊδεμένη από τη μάνα της
και τ’ αδελφού της τα φιλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.
