Το ELNIPLEX εμπνέεται από το αυθεντικό ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΠΡΟΥΣΤ και αναδεικνύει τους λειτουργούς της ελληνικής εκπαίδευσης. Κάθε εβδομάδα η σκυτάλη θα παραδίδεται από το παρόν στο επόμενο πρόσωπο της εκπαίδευσης.
Ξεκινάμε με τον Δωδεκάλογο της Γαρυφαλιάς Τεριζάκη, Νηπιαγωγού- ΜΑ Θεατρικές Σπουδές (θεατρική Αγωγή).
“Το 2001 διορίστηκα στην Ερμούπολη και από το 2002 είμαι στο αγαπημένο μου 1ο Νηπιαγωγείο Γαργαλιάνων – το εξοχικό μου, όπως συνηθίζω να λέω. blogs.sch.gr/1nipgarg/ και thegivinglibraryonwheels.blogspot.com είναι δύο ιστολόγια που με χαρακτηρίζουν. Ευγνωμονώ την τύχη που με έκανε νηπιαγωγό“.
Η Σκυταλοδρομία της Εκπαίδευσης ξεκινάει από τους Γαργαλιάνους! 3, 2, 1… Φύγαμε!
Πώς συστήνεσαι στα παιδιά, πώς στους γονείς και τις πληροφορίες δίνεις για σένα την πρώτη φορά που σε βλέπουν;
Στα παιδιά: Είμαι η Γαρυφαλιά αλλά με φωνάζουν και Λίτσα ή Λιτσού. Η μαμά μου με φώναζε «Γαρυφαλάκι» και ο μπαμπάς μου «Γαρούφω». Πέρυσι τα παιδιά με φώναζαν «κυρία Γαρύφαλο». Εσείς μπορείτε να με λέτε όπως θέλετε! Λατρεύω τα παγωτά, το κουκλο-θέατρο, τα παραμύθια και τις εκδρομές με το λεωφορείο! Και φυσικά, λατρεύω το ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΊΟ! (κάθε χρόνο γίνομαι λίγο πιο πλούσια με μερικά ακόμα υποκοριστικά που μου «κολλάνε» τα παιδιά)
Τους γονείς, πάλι, τους καλωσορίζω, τους συστήνομαι (αν και το μέρος εδώ είναι μικρό και γνωριζόμαστε μεταξύ μας) αναφέρομαι στην φιλοσοφία μου, από που εμπνέομαι κλπ. και ανυπομονώ να ξεκινήσουμε το φετινό ταξίδι μαζί!
Ποιος είναι ο μεγαλύτερός σου φόβος κατά τη διάρκεια της συνύπαρξής σου με τα παιδιά στην τάξη;
Ο πνιγμός κατά τη διάρκεια φαγητού, να μη με αγαπάνε και να μη με θυμούνται μετά από χρόνια. Θα αποσυρόμουν, πιστεύω, αν καταλάβαινα κάτι τέτοιο. Έχω συνειδητοποιήσει τη σημασία που έχει η παρουσία ενός εκπαιδευτικού στο νηπιαγωγείο. Είμαι ειλικρινής απέναντί τους, δεν προσποιούμαι κάποιον άλλον ούτε και αντιγράφω παιδαγωγικά στυλ άλλων συναδέλφων. Τα παιδιά τα νιώθουν αυτά. Και οι γονείς. Προσπαθώ να δημιουργώ τις καλύτερες δυνατές προϋποθέσεις ώστε οι μαθητές μου να ζουν αξέχαστες εμπειρίες στο νηπιαγωγείο. Να γίνουν αυτές οι εμπειρίες τους αναμνήσεις δυνατές, εφόδια για την ζωή τους αργότερα. Και να είμαι κι εγώ, εκεί, σε μια ακρούλα, στις αναμνήσεις τους, να τους λέω πόσο τα αγαπάω.
Σε ποια λάθη ή αταξίες των παιδιών δείχνεις την μεγαλύτερη επιείκεια και σε ποια περίπτωση είναι κάθετη;
Στην αρχή της χρονιάς δείχνω επιείκεια/κατανόηση σε όλες τις περιπτώσεις γιατί είναι αφορμές για διάλογο, για μαθητικό συμβούλιο και τελικά για την καταγραφή των κανόνων της τάξης μας και για το δέσιμο της ομάδας μας. Από τη στιγμή που έχει δημιουργηθεί το συμβόλαιό μας, όμως, γίνομαι πιο αυστηρή με όλα όσα έχουμε υπογράψει. Τότε, άλλωστε, έχει και νόημα η αυστηρότητα και η συνέπεια γιατί τους θυμίζω τις ευθύνες, υποχρεώσεις και δικαιώματά τους σε αντιπαραβολή πάντα με των άλλων. Σίγουρα κάθετη όμως είμαι με την χρήση της βίας και την έλλειψη σεβασμού απέναντι στους άλλους και στα παιχνίδια. Α! και στο … «παράνομο παρκάρισμα» της καρέκλας τους έξω από το τραπέζι. Και σ’ αυτό επιμένω πολύ μια που προλαμβάνονται και ατυχήματα. Γενικά με απασχολεί έντονα η πρόληψη σοβαρών ατυχημάτων.
Ποιες λέξεις ή φράσεις χρησιμοποιείς πιο συχνά κατά τη διάρκεια της ημέρας στο σχολείο και ποια θα ήθελες να χρησιμοποιείς περισσότερο;
Χρησιμοποιώ συχνά στο λόγο μου το «ωστόσο». Κάποιες φράσεις όμως τις χρησιμοποιώ καθημερινά γιατί πιστεύω ότι βοηθάνε στην καλλιέργεια της ενσυναίσθησης, της αλληλεγγύης, της προσφοράς, της τόνωσης αυτοπεποίθησης και έκφρασης συναισθημάτων.
Ο κανόνας της κυρίας: «ρώτα τρεις πριν σε μένα ρθεις». Σίγουρα κάθε μέρα ακούγεται/βιώνεται η λέξη «αλληλεγγύη» -υπάρχει και στο συμβόλαιο της τάξης. Πάντα υπάρχει μια αφορμή για να την βιώσουν. Άλλωστε, μόνο τότε περνάει μέσα τους αυτή η σπουδαία λέξη. Όταν γίνει πράξη και συναίσθημα. Αλλιώς, είναι μόνο γράμματα σε μία λέξη. Συνηθίζω επίσης κάθε μέρα να τους λέω «σας αγαπάω πολύ!» ή όταν θέλω να τα πειράξω λέω με ύφος ανάμεσα σε ερώτηση και παραδοχή «Δεν σας είπα ακόοομα πόσο πολύ σας αγαπααάωωω;» (Φωνάζουν όλα μαζί γελώντας «όχι κυρία … δεν μας είπες» – και ας τους έχω πει).
Λέμε ακόμα αν τύχει και ακουστεί το «δε μπορώ κυρία …» «δεν υπάρχει δε μπορώ αλλά προσπαθώ» και «η υπομονή είναι αρετή». Αυτά τα τελευταία τα λένε μόνα τους πια!
Δεν ξεχνάω να τους θυμίζω «Είμαι περήφανη για σένα/σας» όταν υπάρχει λόγος.
Έχω φτιάξει και ένα τραγουδάκι που τους το λέω καθημερινά την ώρα του δεκατιανού είτε όταν μπαίνουμε από το διάλειμμα: «όταν βλέπω τα γλυκά μου μαθητούδια νιώθω σα να βρίσκομαι σε κήπο με λουλούδια» Αυτό το λέω κάθε μέρα και τους αρέσει πολύ! Λάμπουν!
Δεν υπάρχει κάτι που θα ήθελα να πω και δεν το λέω.
Πες μας την πιο όμορφη, πιο διαφορετική ή πιο αστεία ατάκα που άκουσες ποτέ από παιδί.
Πριν χρόνια που είχαμε αναλάβει ένα πρόγραμμα για το νερό, ένας μαθητής μου (τώρα πηγαίνει στη Β’ Λυκείου) είπε με ύφος επιστημονικό όταν επέστρεψε από την τουαλέτα: «Ακούστε, παιδιά. Πρέπει να πατάμε το μισό καζανάκι στην τουαλέτα γιατί έτσι κάνουμε εξοικονόμηση … της λεκάνης!»
Προχθές άκουσα την πιο ευφάνταστη δικαιολογία για να φύγει μία μαθήτρια (προνήπιο)
«Κυρία …; Θέλω να πάρεις τηλέφωνο το μπαμπά μου να φύγω». Στην ερώτησή μου για ποιο λόγο θέλει να φύγει μου απάντησε – και με ανάλογο μορφασμό «επειδή έχουν μπει … μύγες μέσα στ’ αυτιά μου»!
Τι θέση έχει το βιβλίο στην τάξη σου;
Κε-ντρι-κή! Δίνω στα μαθητούδια μου το καλύτερο που έχω μέσα μου και έτσι τους διαβάζω και βιβλία που αγαπώ πολύ ή τα έχω ξεχωρίσει για δικούς μου λόγους. Δυστυχώς, συχνά, τα βιβλία διαβάζονται όταν υπάρχουν «αφορμές». Τότε όμως το βιβλίο μετατρέπεται κάτι σαν «θεραπευτικό» μέσο και, από προσωπική εμπειρία, τα παιδιά το αντιλαμβάνονται αυτό. Δεν είναι αυτός ο ρόλος ενός βιβλίου όμως. Τουλάχιστον δεν είναι μόνο και κυρίως αυτός. Έχω διαβάσει βιβλία με τέτοια οπτική τότε, όμως νιώθω πως χάνεται η λογοτεχνική του αξία, επειδή εστιάζεις στο «φλέγον» θέμα και όχι στη μουσική των λέξεων και των εικόνων, στα μυστικά του βιβλίου, σ’ αυτά που φαίνονται και σ’ αυτά που πρέπει να ψάξεις. Ό,τι και αν συμβεί στην τάξη ή στο σπίτι το πρώτο πράγμα που θα σκεφτούν γονείς και πολλοί εκπαιδευτικοί είναι «θα διαβάσουμε «κανένα» βιβλίο …».
Θεωρώ ότι αυτή η λογική αδικεί τα βιβλία. Υπάρχουν «διαμάντια» για κάθε θέμα. Η βιβλιοθήκη μου είναι γεμάτη από τέτοια. Αυτά τα διαμάντια όμως, επιδιώκω να τα διαβάζω χωρίς … αφορμές. Να τα μετατρέπω σε συναισθήματα, σε εικόνες, σε μουσική, σε θέατρο, σε βίωμα μέσα στην τάξη -ή έξω- Όταν εμφανιστεί η αφορμή -ή τη δημιουργήσω- θα είναι πιο εύκολο να ανακαλέσω στη μνήμη των παιδιών το βιβλίο που είναι ήδη μέσα τους και να λειτουργήσει και «θεραπευτικά». Όταν τα βιβλία τα διαβάζουμε με «αφορμές» γίνονται «εργαστήρια δεξιοτήτων». Καταλαβαίνετε τι εννοώ …
Από ποιον παιδαγωγό (Έλληνα ή ξένο, εν ζωή ή μη) έχεις επηρεαστεί περισσότερο και γιατί;
Celestin Freinet, Loris Malaguzzi, Μίλτος Κουντουράς. Δεν κάνω ιδιαίτερη μνεία στη Maria Montessori γιατί η επιρροή της είναι αυτονόητη σε κάθε εκπαιδευτικό. Η φιλοσοφία τους, το έργο τους και η ζωή τους με έχουν εμπνεύσει/επηρεάσει πολύ. Ο σεβασμός στο παιδί – δεν είναι μικρογραφία των ενηλίκων αλλά έχει τις δικές του ανάγκες – η ελεύθερη έκφραση των παιδιών, τα μαθητικά Συμβούλια, η επαφή με την «αληθινή» ζωή, η αναγνώριση της παιδαγωγικής αξίας του περιβάλλοντος αλλά και της παρουσίας των γονέων στην εκπαιδευτική διαδικασία, η προώθηση της κριτικής σκέψης, η αυτενέργεια και η ελευθερία επιλογών, η αξιοποίηση του θεάτρου και κάθε μορφής τέχνης γενικότερα στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι αρχές/τεχνικές που έχω υιοθετήσει και εφαρμόζω πολλά χρόνια τώρα. Όσο περισσότερο αναζητάμε νέα μονοπάτια στη γνώση και στην αυτοβελτίωση, τόσο περισσότερους παιδαγωγούς της πράξης θα ανακαλύπτουμε που έχουν μιλήσει πολύ νωρίτερα για πράγματα που προβληματίζουν εμάς τώρα. Είναι κι άλλοι φυσικά αλλά στέκομαι σ’ αυτούς γιατί έχουν εμπνεύσει τη δουλειά μου περισσότερο.
Αν σε ρωτούσε κάποιος/-α υπουργός παιδείας τη γνώμη σου για το ποια πράγματα θα έπρεπε να αλλάξει άμεσα για να έχουμε καλύτερα σχολεία, τι θα του/της πρότεινες;
Αχ! Ας περιοριστώ στα νηπιαγωγεία γιατί το θέμα είναι μεγάλο.
– Άμεσα -χθες δηλαδή- θα πρότεινα να καταργούσε τα εργαστήρια δεξιοτήτων. Πιστεύω ότι αυτά είναι άλλη μία θλιβερή απόδειξη ότι το Υπουργείο Παιδείας δεν γνωρίζει τι γίνεται στα ελληνικά Νηπιαγωγεία. Δεν σας κρύβω ότι ένιωσα προσβεβλημένη όταν ολοκλήρωσα την επιμόρφωση τον Αύγουστο. Προτείνω, ωστόσο, τα εργαστήρια δεξιοτήτων να τα εντάξουν σε πρόγραμμα επιμόρφωσης των Υπεύθυνων για τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα του Υπουργείου Παιδείας και του ΙΕΠ. Η καλλιέργεια ενσυναίσθησης θα βοηθήσει όλους όσοι κάνουν τις «καινοτόμες» αλλαγές στο πρόγραμμα των σχολείων να μπουν στη θέση των εκπαιδευτικών και να αντιληφθούν ότι δεν είμαστε διοικητικοί υπάλληλοι αλλά παιδαγωγοί. Τότε, πιστεύω, από μόνοι τους θα οδηγούνταν στην δημιουργία νέων θέσεων εργασίας «γραμματέων» στις σχολικές μονάδες. Τόσοι μαθητές ολοκληρώνουν τις σπουδές τους στις οικονομικές σχολές. Ας τους εξασφαλίσουν θέσεις εργασίας.
– Να καταργηθούν οι ταμπέλες μέσα στα σχολεία όπως «τμήμα ένταξης» «παράλληλη στήριξη», «τμήμα υποδοχής». Μέσα στον όρο «σχολείο» να υπάρχουν όλα αυτά αναγνωρίζοντας τις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών/τριών και εξασφαλίζοντάς τους το πλαίσιο που ταιριάζει στο καθένα και φυσικά χωρίς να αντιλαμβάνεται κανένας γονιός τίποτα. Έχω την αίσθηση ότι τα προσωπικά δεδομένα σταματάνε στα πρωτόκολλα εμπιστευτικής αλληλογραφίας. Κάθε σχολείο, φυσικά, θα έπρεπε να έχει ειδικό παιδαγωγό, βοηθητικό προσωπικό, ψυχολόγο και προσωπικό στην καθαριότητα όλη μέρα. Ιδιαίτερα σε covid εποχές.
– Να εντάξουν τις τέχνες -πραγματικά όμως- στο πρόγραμμα του σχολείου. Ακόμα και τα αγγλικά θα μπορούσαν να «παίζονται» από εικαστικό ή μουσικό ή θεατρολόγο! (Μου φαίνεται αδιανόητο παρεμπιπτόντως, να τελειώνει ένα παιδί το Λύκειο και να μην γνωρίζει για το θέατρο)
– Να δημιουργήσει μία μεταβατική χρονιά -τμήμα- ανάμεσα στο νηπιαγωγείο και στο Δημοτικό όπου θα συνεργάζονται νηπιαγωγοί και δάσκαλοι και θα επιτυγχάνεται ομαλή μετάβαση από τη μία βαθμίδα στην άλλη συνδυάζοντας το παιχνίδι, τις βόλτες, τις δραστηριότητες φιλαναγνωσίας, τα θεατρικά και τα εικαστικά, με τη διδασκαλία γραφής, ανάγνωσης και αριθμητικής, τη μουσική και τα αγγλικά. Οι απαιτήσεις είναι πολλές πλέον στο Δημοτικό και οι δυσκολίες εμφανίζονται μετά την Τρίτη. Και τα πρωτάκια πέφτουν αμέσως στα βαθιά! Αν πήγαιναν στα επτά τους χρόνια στο Δημοτικό πιστεύω θα μειωνόταν η σχολική αποτυχία και διαρροή.
Λέω να σταματήσω τώρα. Παρασύρομαι όταν μιλάω για τέτοια θέματα.
Πιστεύεις ότι μπορεί κάποια/-ος να είναι εν ενεργεία νηπιαγωγός μέχρι τα 67 της/του;
Δυσκολεύομαι να με φανταστώ! Σωματικά και ψυχικά μειώνονται οι αντοχές με τα χρόνια και αν μη τι άλλο αυτή η δουλειά χρειάζεται ψυχική ανθεκτικότητα και σωματική αντοχή. Θα μπορούσε ωστόσο να λειτουργεί συμβουλευτικά – και εξισορροπητικά για τα παιδιά – η παρουσία μιας/ενός «υπερήλικης/ου» νηπιαγωγού μέσα στην τάξη, παράλληλα με μία/έναν νηπιαγωγό πιο νέα/ο, χωρίς, φυσικά, να αναλαμβάνει την παιδαγωγική ευθύνη του τμήματος. Η εμπειρία των χρόνων μπορεί να βοηθήσει τους νέους συναδέλφους να εξελιχθούν πιο γρήγορα. Η παρουσία ενός ατόμου μεγαλύτερης ηλικίας από την άλλη συμβολίζει και την ασφάλεια, την γνώση τη σοφία. Όπως στα παραμύθια! Πιστεύω ότι θα ωφελούνταν όλοι. Και τα παιδιά και οι νέοι συνάδελφοι. Τόπο στα νιάτα!
Τι πιστεύεις ότι έχουν μεγαλύτερη ανάγκη τα παιδιά στο σχολείο;
Περισσότερη ώρα για ελεύθερο παιχνίδι, messy play (στα ελληνικά!), βόλτες (κουράζονται σε έναν μικρό περίπατο, δεν έχουν μάθει να περπατάνε- παντού με το αυτοκίνητο πηγαίνουν) και χρόνο! Πολύ χρόνο! Να μιλήσουν, να εκφραστούν. Και ανθρώπους να τους ακούνε φυσικά, που δεν βιάζονται! Χρόνο επίσης για παραμύθια και παιχνίδια με τις τέχνες. Και τους γονείς τους κοντά, πιο κοντά στο σχολείο. Αυτό είναι και στο χέρι των εκπαιδευτικών, βέβαια.
Τι πιστεύεις ότι τους στερεί περισσότερο το ελληνικό σχολείο;
Την φαντασία, το χιούμορ, την κριτική σκέψη, την αυτενέργεια και το παιχνίδι. Με τα νέα προγράμματα μένει όλο και λιγότερος χρόνος για ελεύθερο παιχνίδι μέσα στην τάξη. Γενικά υπάρχει μια τάση σχολειοποίησης και του νηπιαγωγείου, δυστυχώς.
Μοιράσου μαζί μας την αγαπημένη σου δραστηριότητα στην τάξη.
Έχω πολλές! Θα περιοριστώ σε δύο:
Απολαμβάνω να διαβάζουμε βιβλία καθισμένοι «στον κύκλο της κάλτσας» και μετά να δημιουργούμε το περιβάλλον που ζουν οι ήρωες του βιβλίου μέσα στην τάξη με διάφορους τρόπους ανάλογα με τις προτάσεις των παιδιών: εικαστικούς, θεατρικούς, δημιουργικής γραφής κ.α.
Κάτι που επίσης λατρεύω όμως είναι τα μαθητικά μας συμβούλια. Εκεί συγκινούμαι να βλέπω τα μαθητούδια μου να βιώνουν τον βασικότερο κανόνα της δημοκρατίας: τον διάλογο. Συζητούν χωρίς να γίνονται «διακόπτες», ακούν προσεκτικά, περιμένουν τη σειρά τους, χρησιμοποιούν επιχειρήματα, προτείνουν ιδέες, λύσεις … Είναι μαγική στιγμή, πραγματικά.
