Ένα μεταφραστικό συνέδριο στην Σµύρνη τελειώνει τις ημέρες του Πάσχα. Η Σμύρνη, η Ιζμίρ η μοντέρνα με τα ψηλά κτίρια για τους άλλους, που για τους Έλληνες δε θα γινόταν ποτέ τέτοια, πάντα τα κύτταρά της ήταν αλλιώτικα κι αλλοτινά. Στον κήπο της Αγίας Φωτεινής, μιας µικρής εκκλησίας που έχει παραχωρήσει το ολλανδικό προξενείο για τις θρησκευτικές ανάγκες της μικρής ορθόδοξης κοινότητας, δυο άνθρωποι συναντιούνται τυχαία το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, λίγο πριν βγει ο Επιτάφιος. Ένας νεαρός µεταφραστής, ο Ραφαήλ, με καταγωγή από την Σμύρνη κι ένας γέρος, ο κυρ Μανουήλ, παλιός µαθητής της άλλοτε ένδοξης Ευαγγελικής Σχολής Σµύρνης.
Μια μαθητική εργασία από τότε που ήταν μαθητής στην Ευαγγελική Σχολή, ένα τετράδιο κι ένα κουρελιασµένο πουκάµισο…
«Πάω να σου φέρω πεσκίρια» είπε «και δώσε µου αυτό το πουκάµισο, παιδάκι µου, να το πετάξω, κουρέλι έγινε, δεν µπορείς να το ξαναφορέσεις πια».
Έκανα µια κίνηση να βγάλω το σκισµένο και καταλερωµένο πουκάµισο που φορούσα την προηγούµενη µέρα και τότε έγινα πάλι εγώ.
Κράτησα το πουκάµισο σφιχτά στο στήθος µου.
«Όχι!» είπα. «Όχι, κόνα Ανεζίνα, αυτό το πουκάµισο. Έχει πάνω του το αίµα του δεσπότη!»
Το ξεθωριασμένο γαλάζιο τετράδιο φεύγει από τα χέρια του αιωνόβιου Μανουήλ, του τελευταίου Έλληνα της Σμύρνης, και έρχεται σε εκείνα του μεταφραστή Ραφαήλ. Ένα παλιό χρέος που δεν ξεπληρώθηκε τώρα παίρνει έναν δρόμο που χρωστούσε στην ιστορία.
Ευαγγελική Σχολή-Τετράδιο Εργασιών του μαθητή Εμμανουήλ Βουλγαρίδη.
Ο Ραφαήλ ξεκινά την ανάγνωση της εργασίας του Μανουήλ. Ένα αληθινό ημερολόγιο. Παντού η Σμύρνη, τα σοκάκια της, οι μυρωδιές της, οι άνθρωποί της, οι όμορφες μέρες της συνύπαρξης, η χαρά της υποδοχής του ελληνικού στρατού, οι άλλες που ήρθαν και μύριζαν μπαρούτι, οι ψίθυροι της ανησυχίας, η αρχή του τέλους, οι φωτιές, η “Σμύρνη μάνα καίγεται”, τα καραβάνια των Ελλήνων που φτάνουν στο λιμάνι της Σμύρνης από τις επαρχίες της Ανατολίας. Και το μαρτυρικό τέλος του Μητροπολίτη Χρυσοστόμου, στο οποίο ο Μανουήλ δήλωνε παρών. Όλη η ευωδιά και η δυσοσμία, όλη η ομορφιά και η ασχήμια. Από την πόλη την όμορφη, μέχρι το μίσος εναντίον χιλιάδων Ελλήνων και του ίδιου του Μητροπολίτη που σύρθηκε γυμνός στα σοκάκια της πόλης υπομένοντας.
Ο Ραφαήλ μέχρι σήμερα μετέφραζε λέξεις άλλων. Τώρα καλείται να χρησιμοποιήσει την μεταφραστική του δεινότητα και να ερμηνεύσει, να “μεταφράσει” εν τέλει γεγονότα και συναισθήματα, να αναδιατάξει και να ανοικοδομήσει σε σελίδες μια ολόκληρη εποχή. Το χρέος που δεν κατόρθωσε ο Μανουήλ περνάει πλέον σε εκείνον.
Σκληρό, ρεαλιστικό, συγκινητικό ιστορικό μυθιστόρημα από την Ελένη Δικαίου που αισθάνεσαι ότι δεν θέλει την παραγραφή της μνήμης, ούτε και την παραχάραξη της ιστορίας σε μια εποχή όπου το στρογγύλεμα και η πολιτική ορθότητα των ισορροπιών φύονται γρηγορότερα κι από τα μανιτάρια μετά τη βροχή. Η γραφή της σε αρκετά σημεία είναι καθηλωτική, η συνοχή των γεγονότων με το παρόν καλοδουλεμένη, ενώ φανερά απέχει του εκβιασμένου μελοδραματισμού και των συναισθηματικών εξαναγκασμών, καθώς η συγκίνηση έρχεται αβίαστα από την φυσική σκληρότητα των γεγονότων και την προσεγμένη αφήγηση.
Παράλληλα με την διατήρηση της ιστορικής μνήμης, η συγγραφέας κατορθώνει να φανερώσει το μαύρο σύννεφο του πολέμου, την θλιβερή τύχη των προσφύγων, τα αποτελέσματα του μίσους, του εθνικισμού και των εξτρεμισμών, και όλα αυτά να προσφέρονται για σύγχρονες αναγωγές, τώρα που δεν είναι οι Έλληνες οι πρωταγωνιστές της προσφυγιάς και του κατατρεγμού μα κάποιοι παραδίπλα. Εν τέλει η Ελένη Δικαίου αντικατοπτρίζει μέσα από τον ρεαλισμό της θλιβερής πραγματικότητας πέριξ του 1922, ολόκληρο τον παραλογισμό όσων σπέρνουν πόλεμο, φωτιά και προσφυγιά, συνθέτοντας μέσα από τις φλόγες της Σμύρνης έναν αντιπολεμικό θρήνο και έναν ύμνο στο χρέος.
Στη βραχεία λίστα του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου
 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ |
|
|---|---|
| Τίτλος: | Ο τελευταίος Έλληνας της Σμύρνης |
| Σειρά: | Σύγχρονη λογοτεχνία για νέους |
| Συγγραφέας: | Ελένη Δικαίου |
| Εξώφυλλο-βινιέτες: | Θέντα Μιμηλάκη |
| Φιλμ μοντάζ: | Μαρία Ποινιού-Ρένεση |
| Εκδόσεις: | Πατάκη, Νοέμβριος 2018 |
| Επιμέλεια-Διόρθωση: | Αντωνία Γουναροπούλου |
| Σελιδοποίηση: | Κωνσταντίνος Καπένης |
| Σελίδες: | 256 |
| Μέγεθος: | 14 Χ 21 |
| ISBN: | 978-960-16-8062-0 |
