O captain! My captain! έλεγαν οι μαθητές του κύριου Τζον Κίτινγκ. Πρόκεται για τον τίτλο ενός ποιήματος του 1865 από τον Γουόλτ Γουίτμαν και αναφέρεται στο θάνατο του Αμερικανού προέδρου Αβραάμ Λίνκολν. Η παράφραση του στίχου έρχεται να επανασυστήσει έναν κύκλο όπως έκαναν οι μαθητές του Κίτινγκ (Ρόμπιν Γουίλιαμς) στην ταινία του Πίτερ Γουίαρ “Ο κύκλος των χαμένων ποιητών” (1989).
Ο κύκλος των χαμένων… υλικών. Όλα τα υλικά εκείνα που πετάμε δίχως δεύτερη σκέψη. Οι νηπιαγωγοί ίσως είναι οι άνθρωποι με την πιο αυξημένη δεύτερη ματιά. Ή έστω θα έπρεπε να είναι. Τουλάχιστον, προσωπικά γνωρίζω αρκετούς που πριν πετάξουν κάτι το κοιτάνε σα χάνοι για μερικά λεπτά σκεπτόμενοι. “Μήπως μπορεί να γίνει κάτι άλλο; Μήπως μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάπου;” Κάπως έτσι πιστεύω θα έπρεπε να μάθουν να σκέφτονται και τα παιδιά. Όλα τα παιδιά και σε κάθε ηλικία. Δεν έχει σημασία ούτε πόσες κατασκευές θα φτιάξουμε όλο το χρόνο ούτε πόσο άρτιες θα είναι. Το πραγματικό σπουδαίο είναι να γίνουν όσο το δυνατόν περισσότερες από υλικά που ήταν… για πέταμα.
Εδώ και μερικά χρόνια αξιοποιώ στην τάξη μου τις δυνατότητες που σου προσφέρει μια οθόνη. Τηλεόραση, υπολογιστή, δεν έχει σημασία. Σε μια παλιά τηλεόραση βάζουμε έναν media player (από 55 ευρώ στην αγορά) μέσω του οποίου, με ένα στικάκι, μπορούμε να προβάλουμε στην τηλεόραση φωτογραφίες και βίντεο της αρεσκείας μας. Κάπως έτσι, φτιάχνω φακέλους με ιδέες από κατασκευές ξένων αλλά και ελληνικών κάποιες φορές site και τις δείχνω στα παιδιά. Τα καλώ να μαντέψουν από τι υλικά είναι φτιαγμένο αλλά κυρίως να αποφασίσουν ποιο τους αρέσει περισσότερο και αν θα το υλοιποιήσουν έτσι όπως το βλέπουν ή με παραλλαγές αφού δεν υπάρχουν πάντα διαθέσιμα όλα τα υλικά. Φωτογραφίες ασφαλώς μπορούν να προβληθούν και μέσω κάποιου λάπτοπ ή σταθερή μονάδας, κάποιου τάμπλετ, διαδραστικού πίνακα αλλά και προτζέκτορα χειρός.
Την χαίρομαι και τη χαίρονται πολύ αυτή τη διαδικασία. Και ο τρόπος που τα ωριμάζει στον τρόπο που δημιουργούν μου αρέσει πολύ. Ο κύκλος των χαμένων υλικών, λοιπόν, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως εξής. Κάθε φορά που ένα παιδί έχει μια ιδέα για κάποια κατασκευή μπορεί να έρχεται στον εκπαιδευτικό και να του λέει “O Captain, my captain”. Θα είναι το συνθηματικό τους, εκείνος ο μαγικός κωδικός που ξεκλειδώνει μια συζήτηση για την κατασκευή και τα υλικά της, για το αν θα τη φτιάξουν όλα τα παιδιά ή μια παρέα από αυτά.
Στην αρχή της χρονιάς, οι γονείς μπορούν να ενημερωθούν με ένα φυλλάδιο το οποίο μπορεί να αναρτηθεί και στην τάξη. Ένα φυλλάδιο σαν κι αυτό:
Ε, εντάξει, αν σας άρεσε ο… Κύκλος, στο τέλος της ανάρτησης θα το βρείτε και σε pdf για να το κατεβάσετε.
Σε κάθε τάξη που βρέθηκα τα τελευταία 13 χρόνια ονειρεύτηκα πολλά. Τα τελευταία χρόνια σκέφτομαι πολύ συχνά τη σημασία ενός πάγκου εργασίας. Ενός πάγκου που θα τροφοδοτείται κάθε μέρα με υλικά και θα προκαλεί διαφορετικά κάθε μέρα παιδιά να δημιουργήσουν, να συνθέσουν, να φτιάξουν, να δώσουν μορφές. Τα οικονομικά των σχολείων δεν είναι ικανοποιητικά στην Ελλάδα, γι’ αυτό και ο πάγκος εργασίας δεν έγινε ποτέ όπως τον ήθελα. Ποτέ όμως δεν είναι αργά.
Καλέστε τους γονείς να ενισχύσουν το “όραμά” σας. Προσωπικά, θεωρώ την αξιοποίηση και επαναχρησιμοποίηση των υλικών ως μια από τις πιο σημαντικές και μαγικές διαδικασίες που μπορείς να χαρίσεις σε ένα παιδί. Τα υλικά μπορείτε να τα συγκεντρώνετε σε κουτιά, σε δοχεία, όπου μπορείτε (και ξέρετε καλύτερα). Αν είναι ορατά και διαθέσιμα στα παιδιά (στον πάγκο εργασίας ή αλλού) ακόμα καλύτερα.
Στις χώρες που οδηγούν συνήθως τις επιστημονικές εξελίξεις, η έννοια της ανακύκλωσης έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα. Οι άνθρωποι εκεί, χωρίς να υποτιμούν την ανακύκλωση, συζητούν πολύ ανοιχτά με τους μαθητές τους εντάσσοντας την ανακύκλωση σε ένα τρίπτυχο: ReDuce- ReUse- ReCycle. Μείωσε. Ξαναχρησιμοποίησε. Ανακύκλωσε. Η σειρά δεν είναι διόλου τυχαία. Πρώτα μάθε στα παιδιά την έννοια της αυτάρκειας και της κατανάλωσης “τόσο όσο”, κατόπιν να σκέφτεται αν κάτι μπορεί να το ξαναχρησιμοποιήσει, να του δώσει άλλες μορφές, να το δανείσει και τέλος αν τίποτα από όλα αυτά δε μπορεί να συμβεί τότε να μάθει να το πετάει στους κάδους για ανακύκλωση.
Θεωρώ μια τέτοια ιεράρχηση πολύ σημαντική για τη σύγχρονη εκπαίδευση. Να αφήσουμε κατά μέρους τις επιδείξεις κατασκευών και συγχαρητηρίων και να περάσουμε στα βασικά συστατικά των μελλοντικών πολιτών. Ναι, εμείς θα τους ξεκινήσουμε. Ποτέ δεν είναι αργά.
Ο κύκλος των χαμένων υλικών
(κατεβάστε το)
