Το elniplex παρουσιάζει μια πολύ μεγάλη και ουσιαστική συλλογή από πίνακες ζωγραφικής, αυτήν την φορά αναφορικά με τον τρύγο, το σταφύλι, το αμπέλι, το θεό Διόνυσο. Η τελική επιλογή έγινε ανάμεσα σε περίπου 50 πίνακες ζωγραφικής.
Για τα παιδιά πολλών επαρχιακών πόλεων σίγουρα είναι μια διαδικασία που γνωρίζουν καλά και μπορούν να περιγράψουν με λεπτομέρειες από προσωπικά τους βιώματα: πολλές οικογένειες έχουν αμπέλια, ερασιτεχνικά ή πιο επαγγελματικά.
Ο Σεπτέμβρης λοιπόν ή αλλιώς ο τρυγητής είναι ο μήνας του τρύγου που φυσικά αρχίζει από το τέλος Αυγούστου.
Τα παιδιά παρατηρούν και περιγράφουν τις λεπτομέρειες σε κάθε πίνακα και τι συναισθήματα τους προξένησε. Είναι μια πηγή που μας δίνει πληροφορίες για μια άλλη εποχή και τον τρόπο ζωής των τρυγητών. Μπορούμε να ψάξουμε να βρούμε τραγούδια από τη λαϊκή μας παράδοση και έθιμα που τηρούνται ακόμη σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Να ανακαλύψουμε τα μέρη στο γεωγραφικό χάρτη που παράγουν σταφύλι και κρασί και να τα σημειώσουμε. Να γνωρίσουμε τις διαφορετικές ποικιλίες σταφυλιού και να πιούμε σταφυλοχυμό. Να φέρουμε σταφύλια όλοι και να φτιάξουμε σταφυλοσουβλάκι, ένα από τα πιο νόστιμα σουβλάκια που θα έχετε φάει. Να πειραματιστούμε με ποσότητες και να γεμίσουμε μικρά και μεγάλα καλάθια με σταφύλια. Να μάθουμε παροιμίες για τον τρύγο και το μύθο του θεού Διόνυσου και το κρασί στην αρχαία Ελλάδα.
Είναι σημαντικό να ασχολούμαστε με έναν πίνακα κάθε φορά ώστε να μπορέσουν τα παιδιά να επικεντρωθούν στα στοιχεία του πίνακα και να υπάρχει πάντα το στοιχείο της έκπληξης που θα είναι είτε ένα ποίημα, μια απαλή μουσική, ένα στοιχείο του πίνακα (π.χ τσαμπί σταφύλι) ή χρωματιστά υφάσματα για υποδυθούν τα παιδιά κάποιο πρόσωπο και να ζωντανέψουν τον πίνακα. Όταν τα παιδιά εξοικειωθούν με την παρουσίαση ενός πίνακα και ανακαλύψουν τρόπους έκφρασης και δημιουργίας τότε μπορούμε να επιλέξουμε περισσότερους πίνακες, ακόμη και να φτιάξουμε μια μικρή ιστορία με αυτούς.
Ο “Μικρός Βάκχος” του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ έχει καθίσει σ’ ένα βαρέλι ζαλισμένος από το κρασί που πίνει. Ο μικρός Διόνυσος στεφανωμένος με τσαμπιά από σταφύλια κρατάει ένα σκήπτρο με σταφύλια στο δεξί του χέρι, ενώ με το αριστερό του χέρι σηκώνει ένα ποτήρι κρασί, σα να εύχεται «εις υγείαν». Στον πίνακα αναγράφεται ο τίτλος «Βάκχος,θεός του οίνου, θεός των αρχαίων»
Ο Καραβάτζιο θεωρείται ως ο ζωγράφος της πραγματικότητας όπως μας αποδεικνύει η αναπαράσταση του “Έφηβου Βάκχου” (1594-96). Ο Βάκχος τυλιγμένος σ ‘ένα λευκό σεντόνι, με ύφος νυσταγμένο- ή μήπως ζαλισμένο- λουσμένος στο φως, έρχεται σε αντίθεση με τα σκούρα χρώματα που έχουν τα κληματόφυλλα που τον στεφανώνουν. Κρατάει στο αριστερό του χέρι ένα ποτήρι γεμάτο κρασί ενώ πάνω στο τραπέζι μια μποτίλια με κρασί και ένα πανέρι με πολλά φρούτα.
Ο Γκουίντο Ρενί απεικονίζει το “παιδί Βάκχο” (1615-20), στεφανωμένο με σταφύλια να κρατάει ένα δίσκο με μια γυάλα με κρασί. Δίπλα του ένα μικρότερο αγόρι που κρατάει κι αυτό μια κανάτα με κρασί.
Ο Καραβάτζιο εμπνεύστηκε τον πίνακα «Ο άρρωστος Βάκχος» (1593-94), το διάστημα που βρισκόταν στο νοσοκομείο και έπασχε από ελονοσία και θεωρείται πως πρόκειται για αυτοπροσωπογραφία. Εδώ ο Βάκχος δείχνει ωχρός από την αρρώστια και τα μάτια του υγρά ενώ γέρνει ταλαιπωρημένος από τον πυρετό.
Ο Gabor Urban απεικονίζει το θεό Διόνυσο στεφανωμένο να κρατάει ένα μισογεμάτο ποτήρι κρασί στο αριστερό του χέρι και μπροστά του ένας δίσκος με φρούτα και ένα αρχαίο αγγείο με χερούλι (κρατήρας). Ζωντανά χρώματα και εικόνες από την μυθολογία.
Ο Βαν Γκονγκ κατάφερε να πουλήσει μόνο ένα πίνακα του από «Το κόκκινο αμπέλι» (1888), μόλις τέσσερις μήνες πριν το θάνατό του. Η σκληρή αγροτική ζωή, ο ήλιος που βοηθά αλλά και δυσκολεύει τη ζωή και την εργασία, οι αγρότες που σκυμμένοι μαζεύουν με κόπο τα σταφύλια μέσα σε μεγάλα καλάθια. Το κόκκινο κυριαρχεί ως χρώμα εξ’ ου και το όνομα το Κόκκινο Αμπέλι.
Ο Henri Edmond Cross (1856-1910) και η ελαιογραφία του σε καμβά “The Grape Harvest” (Ο τρύγος, 1892). Κοφίνια εναγύρω, σκυμμένοι αγρότες στο γνωστό κοπιαστικό μοτίβο της περισυλλογής των σταφυλιών και αποχρώσεις της ώχρας και του πράσινου.
“Μελέτη για τους συλλογείς σταφυλιών” (Study for ‘The Grape Pickers’, π.1892) και πάλι από τον Edmond Henri Cross.
Όπως κι εδώ, η ίδια ιμπρεσιονιστική προσέγγιση στους εργάτες των αμπελιών. Από τον ίδιο καλλιτέχνη.
1888, λάδι σε καμβά, μετα-ιμπρεσιονισμός από τον Πολ Γκογκέν (Paul Gauguin) στον “Τρύγο στην Αρλ” (Grape Harvest in Arles). Είναι η εποχή που ο Γκογκέν ζει στη Βόρεια Γαλλία και ζωγραφίζει μαζί με τον Βίνσεντ Βαν Γκονγκ.
Ο ιταλοαυστριακός Eugene de Blaas και ο “Ακαδημαϊκός Κλασικισμός” του όπως αποτυπώνεται στον πίνακα “The Grape Picker”.
Νεοκλασικισμός εν έτει 1902. John William Godward στον πίνακα “Young Girl Picking Grapes” (Νεαρό κορίτσι μαζεύει σταφύλια).
“Ένα κορίτσι κουβαλά σταφύλια” (A girl carrying grapes ή αλλιώς Salome-Σαλώμη) λέγεται αυτός ο πίνακας της Valentine Cameron Prinsep, γνωστής και ως Val Prinsep. Συναισθήματα, εκφράσεις, χρώματα κι ο πανταχού παρών κάματος.
Η Αμερικανίδα Elizabeth Jane Gardner (1837-1922) και ο πίνακάς της “Ένα νεαρό κορίτσι που κρατά ένα καλάθι σταφύλια” (A Young Girl Holding a Basket of Grapes).
Ο Γάλλος διάσημος ζωγράφος Ζιλ Μπρετόν (Jules Breton, 1827-1906) και ο πίνακάς του “The Grape Harvest at the Chateau Lagrange” (Ο τρύγος στο Σατό Λαβράνζ). Ο Μπρετόν λάτρευε την ύπαιθρο, τους ανθρώπους του μόχθου, τους αγρότες/αγρότισσες και τις αγροτικές εργασίες. Ουσιαστικά αυτή η θεματική είναι που τον έκανε διάσημο σε όλο τον κόσμο.
“Η Συγκομιδή των Σταφυλιών” ή “Φθινόπωρο (Grapes Harvest ή Autumn) του Ισπανού Φρανθίσκο Γκόγια (Francisco José de Goya y Lucientes) του 1887 απεικονίζει έναν νέο άντρα που προσφέρει σε μια γυναίκα ένα τσαμπί σταφύλι και ένα παιδί υψώνει τα χέρια να φτάσει το τσαμπί. Η όρθια γυναίκα με το καλάθι με τα σταφύλια παραπέμπει μάλλον στη θεά Δήμητρα. Τα κίτρινα χρώματα των ρούχων συμβολίζουν το φθινόπωρο.
Σκέφτονται για το σταφύλι ή αγγλιστί Are They Thinking About The Grape (1747) του Γάλλου ζωγράφου του Ροκοκό Francois Boucher.
Ο Ισπανός μπαρόκ ζωγράφος Bartolome Esteban Murillo (1617-1682) αγαπούσε πολύ να ζωγραφίζει γυναίκες και παιδιά. Ο παρακάτω πίνακας ονομάζεται “Vendedores de fruta” (Πωλητές Φρούτων).
Bartolome Esteban Murillo και πάλι και ο πίνακάς του “Beggar Boys Eating Grapes and Melon” (Αγόρια ζητιάνοι τρώνε σταφύλια και πεπόνι).
William Adolphe Bouguereau (1825-1905), σύζυγος της παραπάνω κυρίας Elizabeth Jane Gardner. Ο πίνακάς του “The Bunch Of Grapes” (Το τσαμπί σταφύλι), ένα χαριτωμένο παιχνίδισμα μάνας και γιου με “έπαθλο” ένα τσαμπί σταφύλι.
Madonna with Grape (1510) του Γερμανού αναγεννησιακού ζωγράφου Burgkmair Hans (1473-1531). Μουσείο Νυρεμβέργης. Η Παναγία με σταφύλι.
Μιχαήλ Αξελός – Ο τρύγος (1924), λάδι σε hard-board, μεγ. 32 x 43,7 εκ.
Léon Augustin Lhermitte- Ο τρύγος (1884), The Grape Harvest. Θεωρείται ιδιοφυής ο τρόπος που παρουσίασε τους εργάτες του τρύγου.
