Ο χώρος του βιβλίου, στην ευρύτερη του έννοια και διάσταση, έχει δεχτεί πολλά χτυπήματα, πάνω και κάτω από τη ζώνη. Άλλοτε με ευθύνη του, άλλοτε χωρίς αυτήν. Με την έλευση των e-book, πολλοί μίλησαν για την αρχή του τέλους των έντυπων βιβλίων και για κατακόρυφη μείωση πωλησεων. Κάτι τέτοιο δε δείχνει να μαρτυράται με έμφαση. Το βιβλίο αντέχει. Κι όχι μόνο αντέχει, αλλά δείχνει ότι δύσκολα θα βρεθεί κάτι που θα μπορέσει να το αναιρέσει. Εκτός κι αν βρεθεί κάτι που ακουμπάει πάνω στη διάσημη, έντυπη μορφή του και το πάει ένα βήμα παραπέρα. Θαρρώ αυτό έχει βρεθεί εδώ και λίγα χρόνια.
Πρόκειται για τις μηχανές άμεσης εκτύπωσης βιβλίων. Η Espresso Book Machine της εταιρίας Xerox είναι με μια φράση το μέλλον στο βιβλίο. Πρόκειται για μια σύγχρονη εκτυπωτική μηχανή που μπορεί να τυπώσει μέσα σε ελάχιστα λεπτά βιβλία μέχρι και 850 περίπου σελίδων. "Πατέρας" της θεωρείται ο Τζέισον Επστάιν ο οποίος ήδη από το 1999 είχε αναφερεί σε ομιλίες του για το μέλλον στο χώρο του βιβλίου μέσα από τις επιτόπιες εκτυπώσεις βιβλίων για πελάτες μέσω σύγχρονων εκτυπωτικών μηχανών. Η μηχανή αυτή δέχεται ένα αρχείο pdf μέσα από το οποίο προβαίνει στην εκτύπωση του βιβλίου με ταχύτατους ρυθμούς. Ένα τσιγάρο δρόμος, που λέγανε παλιά. Η πρώτη Espresso Book μηχανή εγκαταστάθηκε τον Ιούνιο του 2007 στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Επιστήμης, Βιομηχανίας και Επιχειρήσεων της Νέας Υόρκης όπου για έναν μήνα οι πελάτες μπορούσαν να εκτυπώνουν δωρεάν βιβλία δίχως πνευματικά δικαιωματα (πάνω από 200.000 τίτλους).
Πριν λίγες μέρες, ένα νέο βιβλιοπωλείο άνοιξε στο έκτο διαμέρισμα της γαλλικής πρωτεύουσας στην οδό Monsieur Le Prince. Δεν πρόκειται για ένα συνηθισμένο βιβλιοπωλείο αλλά για έναν χώρο που εγκαινιάζει μια σειρά ψηφιακών καινοτομιών στο χώρο του βιβλίου. Πρόκειται για την βιβλιοθήκη/βιβλιοπωλείο των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Γαλλίας (Presses Universitaires de France, PUF) όπου δε θα υπάρχει κανένα βιβλίο αλλά… θα φεύγεις με όποιο βιβλίο θέλεις! Η Espresso Book Machine του εν λόγω βιβλιοπωλείου είναι σε θέση να τυπώσει σε λιγότερο από 5 λεπτά όποιο βιβλίο θέλει ο πελάτης από τον κατάλογο των εκδόσεων. Επιτόπου! Πρόκειται για την αποθέωση της νεωτερικότητας. Σήμερα, πάνω από 5.000 βιβλία είναι διαθέσιμα για άμεση εκτύπωση τις ημέρες και ώρες λειτουργίας του βιβλιοπωλείου (Δευτέρα 14:00-19:00, Τρίτη-Σάββατο 10:00-19:00).
Στην Αμερική, η δυνατότητα αυτή έχει έρθει αρκετά νωρίτερα. Στο βιβλιοπωλείο McNally Jackson's (bookmachine@mcnallyjackson.com) στην οδό Prince 52 της Νέας Υόρκης (Δευτέρα-Σάββατο 10:00-22:00, Κυριακή 10:00-21:00) υπάρχει εδώ και καιρό η αντίστοιχη Espresso Book Machine όπου ο πελάτης μπορεί να παραλάβει σε λίγα λεπτά εκτυπωμένο ένα από τα 4 εκατομμύρια βιβλία που είναι διαθέσιμα.
Η καινοτομία Print on demand εφαρμόζεται ήδη και σε αρκετά πανεπιστήμια ενώ να πάρει την μορφή χιονοστιβάδας σε όλες τις δυτικές (και όχι μόνο αυτές) χώρες καθώς φαίνεται να αποτελεί το μέλλον στο χώρο του βιβλίου. Κι αυτό γιατί μειώνονται δραστικά τα έξοδα εκτύπωσης, στοκ, αποθήκευσης, μεταφοράς και πώλησης ενώ η γοητεία ότι κάτι τυπώνεται για σένα (στο μέλλον μπορεί να συμβαίνει και ονομαστικά) είναι αναμφίβολα μεγάλη.
Ίσως στο χώρο της λογοτεχνίας κάθε είδους αυτό να μην είναι το μέγιστο. Αυτό θαρρώ συναντάται στο χώρο των πανεπιστημιακών εκδόσεων. Αν κάθε πανεπιστήμιο είχε μια τέτοια εκτυπωτική μηχανή, τότε τα συγγράμματα θα διανέμονταν με πολύ μικρότερο κόστος.
Καθόλου τυχαίο δεν είναι το γεγονός πως πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού έχουν ήδη την αντίστοιχη μηχανή. Επίσης, λειτουργούν σε αρκετές πόλεις του κόσμου βιβλιοπωλεία με Espresso Book Machine όπου οι πελάτες έχουν τις αντίστοιχες δυνατότητες: το Mondatori Store στο Μιλάνο, Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας στην ομώνυμη πόλη της Αιγύπτου, New York University στο Άμπου Ντάμπι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, το βιβλιοπωλείο Sanseido στο Τόκιο, το βιβλιοπωλείο της Ασιατικής Τράπεζας Ανάπτυξης στη Μανίλα των Φιλιππίνων, το American Book Center στην Ολλανδία, το Πανεπιστήμιο του Γιοχάνεσμπουργκ στη Νότιο Αφρική ενώ στην Αμερικανική Ήπειρο (Η.Π.Α. και Καναδά) υπάρχουν αρκετά περισσότερα Ιδρύματα, Πανεπιστήμια και βιβλιοπωλεία που ήδη "τρέχουν" τις συγκεκριμένες ευκολίες: Δημόσια Βιβλιοθήκη του Έντμοντον στον Καναδά, Πανεπιστήμιο της Βόρειας Ντακότα, καθώς και πολλά ακόμα Πανεπιστήμια και Βιβλιοθήκες.
Δε ξέρω πόσο σύντομα θα δούμε στην Ελλάδα κάτι τέτοιο. Γιατί δε μιλάμε για μια απλή on demand εκτύπωση που θα παραλάβει ο πελάτης σε 3-4 μέρες αλλά για ένα βιβλίο που το παραλαμβάνεις 5 λεπτά μετά την παραγγελία του.
