Το καλοκαίρι ίσως φεύγει, θεωρητικά πάντα, σιγά σιγά. Το χρώμα του όμως δεν φεύγει έτσι εύκολα. Κι αν χάνεται στη φύση, για να έρθει, έστω κουτσουρεμένο το φθινόπωρο, στις μνήμες, στον νου μας, μένει πάντα ζωηρό, μέχρι τουλάχιστον το επόμενο.
Όταν οι Εκδόσεις Υδροπλάνο έβγαλαν Το χρώμα του καλοκαιριού, καταλάβαμε αμέσως ότι είχαμε να κάνουμε με ένα πολύ ιδιαίτερο βιβλίο. Η ανάδειξή του στο καλύτερο της κατηγορίας του στη Χρυσή Λίστα 2024 από την Κριτική Επιτροπή ήταν μια επιβεβαίωση εκείνης της αρχικής αίσθησης. Αλλά υπήρχε κι άλλη θάλασσα, πολλή, με ιστορίες μαγικές, γοητευτικές, στα όρια μεταξύ πραγματικότητας, θαύματος και μύθου. Η αληθινή ιστορία ενός θαλασσόγατου που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Καλέντη είχε σκληρά καλοκαίρια για τους ανθρώπους. Αλλά είχε και στιγμές που πιστεύεις ότι η ανθρωπότητα μπορεί να επιβιώσει παρέα με τους καλούς της φίλους.
Υπάρχει πολύ καλοκαίρι ακόμα, μέσα και έξω μας. Γιατί δεν είναι μια εποχή απλώς. Είναι αίσθηση, βίωμα και πορεία μετά την αναγέννηση.
#diavazoume /#diavazoume mazi τη συγγραφέα Μαρία Ανδρικοπούλου σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Τι χρώμα είχαν τα καλοκαίρια της παιδικής σου ηλικίας, Μαρία;
Τα καλοκαίρια των παιδικών μου χρόνων χρωματίστηκαν με το πράσινο των ελάτων του ορεινού χωριού, γενέτειρας του πατέρα μου, όπου περνούσα τις μισές διακοπές μου, αλλά και με μπόλικο γαλάζιο από τις θαλασσινές βουτιές στο κυκλαδονήσι απ’ όπου κατάγομαι από την πλευρά της μητέρας μου.
Το χρώμα, όμως, που έχει ανεξίτηλα σημαδέψει τις αναμνήσεις μου είναι το εκτυφλωτικό κίτρινο του ήλιου όπως πέφτει στα ασβεστωμένα σπίτια του νησιού. Καταλήγω, λοιπόν, πως το χρώμα του καλοκαιριού μου είναι κατακίτρινο.
Πώς μπήκε ο Νίκος Λύτρας στο καλοκαίρι σου;
Ο Νίκος Λύτρας, γιος του Νικηφόρου Λύτρα, είναι ο αγαπημένος μου Έλληνας ζωγράφος. Ένα αντίγραφο του έργου του «Ψάθινο καπέλο», για το οποίο έχει γραφτεί πως θα μπορούσε να αποτελεί το ιδεόγραμμα του ελληνικού καλοκαιριού, κοσμεί ένα τοίχο του σπιτιού μου. Το παιδί του πορτρέτου, μάλιστα, έχει εξελιχτεί με τον καιρό σε ένα είδος φανταστικού μου φίλου με τον οποίο συνδιαλέγομαι καθημερινά.
Έτσι, όταν σχεδιαζόταν από τις εκδόσεις Υδροπλάνο η σειρά που αφορά τους Έλληνες εικαστικούς και κλήθηκα να συμμετάσχω σε αυτή, εντελώς αβίαστα επέλεξα να συστήσω στους μικρούς αναγνώστες τον συγκεκριμένο ζωγράφο. Το ίδιο αβίαστα το παιδί με το «Ψάθινο καπέλο» διεκδίκησε και πήρε το ρόλο ενός από τους ήρωες του βιβλίου μου «Το χρώμα του καλοκαιριού» με το οποίο εγκαινιάστηκε η σειρά. Συνοδοιπόρος μου στο εγχείρημα αυτό ήταν ο εξαιρετικός εικονογράφος Βασίλης Κουτσογιάννης.
Ο οποίος, Βασίλης Κουτσογιάννης, έκανε μια εξαιρετική αποτύπωση συλλέγοντας τα χρώματα του καλοκαιριού και μεταβολίζοντάς τα μέσα στην ιστορία σου. Πώς ήταν η συνεργασία σας;
Η συνεργασία με τον Βασίλη, του οποίου τη δουλειά θαύμαζα, ήταν η εκπλήρωση μιας επιθυμίας που είχα από καιρό. Από την πρώτη στιγμή κρατήσαμε ο ένας το χέρι του άλλου με εμπιστοσύνη και αφεθήκαμε σε ένα ταξίδι στο σύμπαν του σπουδαίου ζωγράφου. Ακολουθήσαμε σαν μαγεμένοι τα χνάρια του από φως και χρώμα που μας οδήγησαν από την Εθνική Πινακοθήκη όπου εκτίθενται αρκετά έργα του-ανάμεσά τους και το Ψάθινο καπέλο -ως την Τήνο που τα τοπία της αποτυπώνονται σε αρκετούς πίνακές του και οι οποίοι είναι «κρυμμένοι» στο βιβλίο.
Ο Βασίλης είχε αναλάβει ένα πολύ δύσκολο έργο, να συστήσει στα παιδιά το μεγαλείο της τέχνης του Νίκου Λύτρα, να αναμετρηθεί με ένα μεγάλο ζωγράφο δίνοντας ταυτόχρονα το δικό του σθεναρό εικαστικό στίγμα. Νομίζω ότι το κατάφερε απόλυτα.
Γιατί αγαπάς τη θάλασσα; Οι ιστορίες σου σε προδίδουν…
Αγαπώ τη θάλασσα, τα πλοία και τα ταξίδια. Τώρα που το σκέφτομαι, στα περισσότερα από τα βιβλία μου η θάλασσα έχει τη θέση της. Τα δύο πρώτα μου εκτυλίσσονται το βυθό, θαλασσινά τοπία εναλλάσσονται στις σελίδες του προαναφερθέντος βιβλίου, από τους ήρωες του 1821 επέλεξα να ασχοληθώ με τον θαλασσομάχο Κωνσταντίνο Κανάρη. Και στο τελευταίο μου πρωταγωνιστεί ένας θαλασσόλυκος ή μάλλον ένας θαλασσόγατος, ο Σαμ ο Αβύθιστος…
Αγαπώ τη θάλασσα γιατί στα παιδικά μου μάτια ήταν ο μαγικός τόπος που κατοικούσε η Μικρή γοργόνα του Άντερσεν, αλλά και πολλά μαγευτικά πλάσματα της ελληνικής μυθολογίας. Ήταν επίσης το φόντο όπου διαδραματίζονταν οι πολύπαθες περιπέτειες του πολυαγαπημένου μου Οδυσσέα, αλλά και συναρπαστικές κουρσάρικες ιστορίες.
Αγαπώ τη θάλασσα γιατί είναι συνυφασμένη με την ελευθερία και το ταξίδι. Θα μοιραστώ μαζί σας μια εμπειρία μου: κάποτε βρέθηκα στο δυτικότερο σημείο της Ευρώπης, στο ακρωτήριο Cabo da Roca της Πορτογαλίας κι εκεί με τον ωκεανό να ανοίγεται μπροστά μου ένιωσα την αίσθηση της απόλυτης ελευθερίας, αλλά και μια ζήλια για τους θαλασσοπόρους και τα ταξίδια τους στο άγνωστο.
Η θάλασσα για μένα είναι δρόμος. Ο δρόμος προς την περιπέτεια, τους νέους κόσμους και τις ανακαλύψεις. Η θάλασσα είναι το πεδίο δόξης των ναυμάχων και των εξερευνητών. Και θα συμφωνήσω απόλυτα με τον ποιητή Dereck Walkott πως «η θάλασσα είναι η Ιστορία».
Πώς έφτασε, λοιπόν, στη γνώση σου ο Unsinkable Sam, «Η αληθινή ιστορία ενός θαλασσόγατου»;
Την διάβασε ο γιος μου σε κάποιο ναυτικό site που επισκέπτεται λόγω σπουδών και μου τη διηγήθηκε. Αμέσως μου έφερε στο νου ένα από τα ωραιότερα ποιήματα του Νίκου Καββαδία, αυτό που μιλάει για τις γάτες των φορτηγών πλοίων (σημ.: Οι γάτες των φορτητών, Μαραμπού, 1933). Κι αν λάβει κανείς υπόψιν του, ότι όταν ήμουν παιδί ονειρευόμουν να γίνω ασυρματίστρια στα πλοία, εύκολα αντιλαμβάνεται πόσο με γοήτευσε μια ιστορία της οποίας ο θαλασσόλυκος ήρωας αποκτά το αρχικό του όνομα, Όσκαρ, από μια λέξη του ναυτικού κώδικα που σημαίνει «άνθρωπος στη θάλασσα».
Αργότερα, σε μια περίοδο που σχεδίαζα να γράψω ένα βιβλίο για τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο έπεσα ξανά πάνω στην ιστορία του γάτου που κατατάχτηκε στο Πολεμικό Ναυτικό και μέσα στη δίνη του πολέμου κατόρθωσε να επιβιώσει από 3 ναυάγια. Και τότε συνειδητοποίησα ότι είχα βρει μια ιστορία ικανή να κεντρίσει το ενδιαφέρον των παιδιών, έχοντας το στοιχείο της περιπέτειας, ανατροπές της τύχης, ναυμαχίες και κυρίως ένα αξιολάτρευτο τετράποδο για πρωταγωνιστή. Κι όλα αυτά στο ιστορικό πλαίσιο που με ενδιέφερε. Έτσι προέκυψε «Η αληθινή ιστορία ενός θαλασσόγατου» (εκδόσεις Καλέντη).
Διαδοχικά θαύματα μέσα στο πιο σκληρό ιστορικό φόντο. Αυτή είναι η γοητεία τέτοιων ιστοριών; Η υπέρβαση; Το ακατόρθωτο; Η νίκη κόντρα στις συντριπτικές πιθανότητες;
Προσωπικά με γοητεύουν οι μικρές στιγμές στο πλαίσιο μιας ιστορικής εποχής, οι μικρές ψηφίδες που συνθέτουν το τεράστιο ψηφιδωτό της Ιστορίας, οι ιστορίες μέσα στην Ιστορία.
Η ιστορία του Σαμ μοιάζει ασήμαντη μπροστά στα σημαντικά γεγονότα της εποχής. Αποτυπώνει, ωστόσο, τις απώλειες του πολέμου που αφορούν όλα τα έμψυχα όντα και την ανθρωπιά που ανθίζει ακόμα και στις πιο απάνθρωπες συνθήκες: η σωτηρία ενός γάτου στο λιμάνι από έναν ναύτη την ώρα που φεύγει για τον πόλεμο, η διάσωση των ναυαγών αντιπάλων που υπαγορεύεται από το Δίκαιο εν καιρώ πολέμου.
Αποτυπώνει και τη δύναμη της ελπίδας που σε ωθεί να παλέψεις γι’ αυτό που μοιάζει ακατόρθωτο. Η απίστευτη τύχη του αβύθιστου γάτου μέσα στις σκληρές πολεμικές συνθήκες είναι η θαυμαστή νίκη της ζωής εκεί που βασιλεύει ο θάνατος.
Η σκέψη της σύνδεσης με τον πίνακα Portrait of Unsinkable Sam της Georgina Shaw-Baker ήταν δική σου; Σου αρέσουν, υποθέτω, αυτές οι συνομιλίες μεταξύ έργων τέχνης και ιστοριών;
Ο πίνακας της Baker είναι κομμάτι της θρυλικής ιστορίας του Σαμ του αβύθιστου, οπότε δεν θα μπορούσε να λείπει από τη δική μου που μιλάει γι’ αυτόν. Ακόμα κι αν αγνοούσα την ιστορία του Σαμ, αν τυχόν επισκεπτόμουν το Ναυτικό Μουσείο του Γκρίνουιτς θα με είχε ιντριγκάρει σίγουρα η ύπαρξη του πορτρέτου ενός γάτου ανάμεσα στα εκθέματα ενός ναυτικού μουσείου. Έχω την αίσθηση πως ήταν γραφτό να πέσει στην αντίληψή μου η ιστορία του γάτου αυτού και να τη διηγηθώ.
Και πράγματι γοητεύομαι από τη συνομιλία έργων τέχνης και ιστοριών. Κάθε έργο τέχνης είναι μια αφήγηση. Θα με βρείτε συχνά να αφουγκράζομαι τις αφηγήσεις ενός γλυπτού, ενός μουσειακού εκθέματος, ενός πίνακα ζωγραφικής. Και κάποια από τα βιβλία μου μαρτυρούν πόσο απολαμβάνω τη συνομιλία έργων τέχνης και ιστοριών. Η γοητεία αυτής της συνομιλίας με έχει κατά κάποιο τρόπο ωθήσει και στη συγγραφή παιδικών βιβλίων. Ένα εικονογραφημένο βιβλίο δεν είναι μια συνομιλία ενός ζωγραφικού έργου με μια ιστορία;
Η σχέση μας με τα ζώα από τι καθορίζεται; Από τη συμπόρευση και τις κοινές εμπειρίες όπως στην περίπτωση του Σαμ; Από το συλλογικό βίωμα; Από την παιδεία;
Τόσο η εμπειρία όσο και η παιδεία διαμορφώνουν τη σχέση μας με τα ζώα. Ο τόπος π.χ. που ζει κανείς παίζει τον ρόλο του, άλλη σχέση έχουν με τα ζώα οι άνθρωποι της υπαίθρου και άλλη οι άνθρωποι της πόλης. Χάρη στο τυχαίο συναπάντημα με κάποιο ζώο μπορεί, επίσης, κάποιος να αναπτύξει ζωοφιλικά συναισθήματα που δεν ήξερε ότι είχε. Πολλές ιστορίες ζωοφιλίας έχουν ξεκινήσει από την σωτηρία ενός αδέσποτου ζώου.
Πάντως, ο σεβασμός προς τα ζώα καλλιεργείται και είναι ζήτημα παιδείας.
Η δική σου σχέση με τα ζώα; Έχεις σπίτι σου κάποιο; Έχεις κάποια άλλη σχέση μαζί τους;
Στην εφηβική μας ηλικία είχαμε με την αδελφή μου έναν γάτο. Αργότερα έφερα στο σπίτι ένα εγκαταλελειμμένο κουτάβι. Η απώλειά τους ήταν τραυματική εμπειρία. Τώρα δεν συγκατοικούμε με κάποιο ζώο. Το διαμέρισμά μας στο κέντρο της Αθήνας μου φαίνεται χώρος που περιορίζει την ελευθερία ενός ζώου.
Πάντως η ζωή μου, όπως τη φαντάζομαι στο μέλλον, περιλαμβάνει τη συγκατοίκηση με ένα τουλάχιστον γατί. Προς το παρόν, μας έχει υιοθετήσει οικογενειακώς ο Πάνθηρας, ένας πανέμορφος μαύρος γάτος που εμφανίζεται στο εξοχικό μας μόλις φτάνουμε και ξεκαλοκαιριάζει μαζί μας.
Ποιο θα ήταν το ιδανικό καλοκαίρι για σένα; Μήπως το έχεις ζήσει;
Θα δανειστώ ένα στίχο του Οδυσσέα Ελύτη για να απαντήσω: στον παράδεισο έχω σημαδέψει ένα νησί (σημ.: Μονόγραμμα, 1972). Περνώ τα καλοκαίρια μου στην Αντίπαρο κι όταν βρεθώ εκεί νιώθω πως ο κόσμος έρχεται στα ίσα του. Εκεί, παρά την πολυκοσμία της έχω τον δικό μου ιδανικό τόπο όπου ζω αυτό που αποκαλώ «αγία ρουτίνα»: ήλιος, θάλασσα, χαλαρές οικογενειακές στιγμές και ατέλειωτες ώρες ανάγνωσης στην παραλία. Εκεί και τότε αισθάνομαι πως δεν χρειάζομαι τίποτε άλλο, νιώθω πλήρης.
Μαρία Ανδρικοπούλου
Το χρώμα του καλοκαιριού
Εκδόσεις Υδροπλάνου
Η αληθινή ιστορία ενός θαλασσόγατου
Εκδόσεις Καλέντη
—–
#diavazoume/#diavazoume_mazi
