Γεννήθηκε στο Έσσεν της Γερμανίας τον Απρίλιο του 1966. Δάσκαλος σήμερα, αγαπάει τη μουσική, τα βιβλία, το θέατρο. Αγαπάει και τις ιστορίες. Και έχει γράψει μερικές από τις πιο όμορφες που έχουμε διαβάσει. Για πολλές από αυτές μάλιστα έχει τιμηθεί με βραβεία και άλλες διακρίσεις. Τα βιβλία του συχνά βρίσκονται στη Χρυσή Λίστα του ELNIPLEX.
Το τελευταίο διάστημα κυκλοφόρησαν από τις Εκδόσεις Ίκαρος δύο βιβλία του, το εξαιρετικό εικονογραφημένο Ούτε νότα και το ενδιαφέρον μυστήριο για προεφήβους και εφήβους Ο Πελεκάνος.
Μάθετε περισσότερα στην ιστοσελίδα του www.thodorispapaioannou.com
Ο σημαντικός συγγραφέας Θοδωρής Παπαϊωάννου σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Πόσο σημαντική είναι η συνεργασία με τον εικονογράφο για να δημιουργηθεί ένα τέτοιο αποτέλεσμα όπου ο εικονογράφος δεν εικονογραφεί απλώς αλλά συμμετέχει ουσιαστική στην αφήγηση;
Πιστεύω πως είναι καθοριστική. Αισθάνομαι πολύ τυχερός γιατί συναντηθήκαμε στον δρόμο των βιβλίων με πολύ αξιόλογους εικονογράφους. Και νιώθω διπλά τυχερός γιατί με όλους και όλες υπήρξε από την πρώτη σχεδόν στιγμή μια επικοινωνία μέσω των κειμένων -χωρίς να γνωριζόμαστε προσωπικά στην αρχή– και το αποτέλεσμα στα βιβλία πιστεύω πως αποτυπώθηκε εξαιρετικά. Τα κείμενά μου εικονογραφήθηκαν με επαγγελματισμό αλλά και αγάπη, με ενδιαφέρον και με φροντίδα. Παρακολουθώ το εικονογραφημένο βιβλίο και διαπιστώνω πως αυτό συμβαίνει σε πολλές εκδόσεις. Αισιόδοξο.
Το εικονογραφημένο βιβλίο είναι για δύο.
Πειραματίσου παιδί μου από τη μια, μην κάνεις φασαρία από την άλλη. Εσύ προτείνεις έναν δρόμο, αλλά το θέμα είναι τι συμβαίνει σε ένα παιδί που δεν ωθείται, από το σπίτι ή το σχολείο, στον πειραματισμό, στη δοκιμή…
Τα παιδιά από την στιγμή που αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τον κόσμο βρίσκονται επάνω σ έναν πύραυλο, έτοιμα για απογείωση. Η ώθηση από το σπίτι πρώτα και το σχολείο έπειτα είναι απαραίτητη. Οι γονείς και οι δάσκαλοι οφείλουν να κάνουν ένα απλό πράγμα: Να βάλουν φωτιά στον πύραυλο.
Δυστυχώς, ενώ έτσι έπρεπε να είναι για κάθε παιδί που έρχεται στον κόσμο, το ξέρω πως δεν είναι. Οι λόγοι; Πάρα πολλοί και διαφορετικοί. Το παιδί που περιμένει τη φλόγα που δεν έρχεται, απογοητεύεται σίγουρα. Πιστεύω, όμως, πως όλοι γεννιόμαστε με κάτι δυνατό μέσα μας. Έτσι, αν και οι ευκαιρίες για πειραματισμό και δοκιμή λιγοστεύουν γι’ αυτά τα παιδιά, ευτυχώς δεν χάνονται. Υπάρχουν οι φίλοι, οι συμμαθητές, οι συγγενείς. Κάποιος, κάπου, θα βρεθεί να ανάψει μια φλόγα. Είμαι αισιόδοξος γι’ αυτό, όμως θυμωμένος με όσους δεν ανάβουν φλόγες ή ακόμα χειρότερα προσπαθούν να τις σβήσουν.
Το σχολείο πάντως σήμερα αυτόν τον προσανατολισμό έχει σε γενικές γραμμές: «Μην ασχολείστε με τις φλόγες». «Μπείτε στη σειρά».
Πρέπει να το αλλάξουμε αυτό.
Είναι εμπόδιο η οικονομική δυσκολία μιας οικογένειας στην εξέλιξη των ταλέντων ενός παιδιού;
Νομίζω πως ναι, είναι ένα εμπόδιο. Ας μη γελιόμαστε για να εξελίξει ένα παιδί το ταλέντο του στη μουσική ή στη ζωγραφική για παράδειγμα χρειάζονται χρήματα. Το δημόσιο εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν μπορεί να ανταποκριθεί καθόλου σ αυτό. Από την άλλη τα εμπόδια είναι για να ξεπερνιούνται. Καθημερινά ζούμε τέτοια θαύματα που πετυχαίνουν παιδιά στον αθλητισμό ή στη μουσική για παράδειγμα, στις τέχνες γενικά, κι ας είχαν οικονομικές δυσκολίες τις οποίες όφειλε ένα δίκαιο κοινωνικό σύστημα να τις ξεπερνά για λογαριασμό τους ή τουλάχιστον να βοηθά να ξεπερνιούνται πιο εύκολα.
Ξέρω γονείς -υποθέτω κι εσύ- που θεωρούν πολύ πιο σημαντική την ακαδημαϊκή πορεία του παιδιού τους από την επαφή με τις τέχνες, η οποία είναι λίγο πολύ χάσιμο χρόνου. Θέλω την άποψή σου.
Αχ, αυτή είναι η διαρκής αγωνία μου στο σχολείο τόσα χρόνια. «Γραμματική δάσκαλε να μάθει το παιδί…Συντακτικό! Προπαίδεια! Κάνει κάτι ορθογραφικά..» Κι εγώ να επιμένω. Είναι χρήσιμα όλα αυτά αλλά δεν είναι μόνο αυτά! Δείτε ταινίες με τα παιδιά σας, διαβάστε βιβλία, επισκεφτείτε Μουσεία, ακούστε μουσικές, πηγαίνετε εκδρομές. Οδηγήστε τα στην ομορφιά της τέχνης.
Οι γνώσεις δεν αρκούν να σε κάνουν καλύτερο άνθρωπο. Οι τέχνες όμως μπορούν. Είναι μεγάλος αγώνας αυτός. Να στρέψεις τα βλέμματα και τις καρδιές των παιδιών στις τέχνες.
Τι μαθαίνει ένα παιδί μέσα από το ελεύθερο, αυτοσχεδιαστικό, απενοχοποιημένο παιχνίδι και ακόμα πιο σημαντικό… τι μαθαίνουν οι γονείς του για το παιδί τους από αυτή τη διαδικασία;
Το παιδί δοκιμάζει, γνωρίζει και μαθαίνει τον εαυτό του, ανακαλύπτει τις δυνατότητές του, ανοίγει ορίζοντες, αποκτά αυτοπεποίθηση. Οι γονείς από την άλλη ανακαλύπτουν το παιδί τους.
Νομίζω πως το ελεύθερο αυτοσχεδιαστικό παιχνίδι τους βοηθά να μάθουν πράγματα για το παιδί τους που θα μπορούσαν να περάσουν απαρατήρητα.
Τα παιδιά αλλάζουν πιο συχνά προτιμήσεις πλέον. Βαριούνται εύκολα, θέλουν να δοκιμάζουν συχνότερα από ό,τι εμείς παλιότερα. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Νομίζω πως έχει να κάνει με τις πληροφορίες και τη διαχείρισή τους. Θυμάμαι όταν εμείς ήμασταν παιδιά παίζαμε τα κλασικά παιχνίδια. Ποδόσφαιρο, τζαμί, κρυφτό, τα παιχνίδια δηλαδή τα οποία μάθαμε από τα μεγαλύτερα παιδιά. Όταν κάποτε ήρθε στο χωριό ένα παιδί που ζούσε στην Αμερική μας έδειξε πως παίζουν εκεί μπέιζμπολ. Ενθουσιαστήκαμε. Καινούριο πράμα! Ε, λοιπόν ένα ολόκληρο καλοκαίρι παίζαμε όλοι το αμερικάνικο παιχνίδι που μας έμαθε ο γιος του συγχωριανού μετανάστη.
Τώρα η πληροφορία για οτιδήποτε είναι συνεχώς γύρω σου, στο διαδίκτυο, στην τηλεόραση… Αμέτρητες πληροφορίες. Η δεξιότητα που τους είναι πια απαραίτητη είναι πως να διαχειρίζονται τις πληροφορίες. Είναι σαν να βρίσκεσαι σε ένα απέραντο λιβάδι με αγριολούλουδα, χόρτα, αγκάθια…Πρέπει να επιλέξεις που θα σταθείς. Τι θα προσπαθήσεις να γνωρίσεις, τι σου αρέσει πραγματικά.
Όσο περισσότερα έχεις να διαχειριστείς τόσο πιθανότερο είναι να μπερδευτείς και να βαρεθείς. Κάποτε είχες δύο κανάλια στην τηλεόραση και κάτι παρακολουθούσες. Σήμερα ο περισσότερος κόσμος κάνει ζάπινγκ. Ε, και τα παιδιά ζάπινγκ κάνουν. Συνεχώς υπάρχει κάτι καινούριο που το παλιό το κάνει βαρετό. Η βαρεμάρα τελικά είναι καθαρά δημιούργημα του καταναλωτισμού από τον οποίο πρέπει να προστατέψουμε τα παιδιά. Να τους δείξουμε άλλους δρόμους.
Τι λέει σε αυτό το θέμα η προσωπική σου εμπειρία με τα παιδιά σου;
Εμείς, αν και δάσκαλοι και οι δυο δεν «διαβάσαμε» τα παιδιά μας σχεδόν ποτέ. Τα βοηθούσαμε όπου χρειαζόταν και τους δείχναμε απεριόριστη εμπιστοσύνη. Ακολουθήσαμε και ενθαρρύναμε τις επιθυμίες τους. Τους αφηγούμασταν ή διαβάζαμε ιστορίες.
Κάθε εβδομάδα είχαμε προβολή ταινίας στο σπίτι λόγω έλλειψης κινηματογράφου στην πόλη. Από κάποια στιγμή και μετά τις ταινίες τις επέλεγαν τα παιδιά μας. Πηγαίναμε εκδρομές στο εσωτερικό και στο εξωτερικό μαζί τους. Ακούγαμε δίσκους στο πικάπ κι αργότερα από CD ή από το διαδίκτυο. Μοιραζόμαστε τις μουσικές μας. Ακούγαμε ό,τι καινούριο έφερναν στο σπίτι ως έφηβοι, ακολουθούσαμε τις προτιμήσεις τους στις ταινίες, βλέπαμε μαζί θέατρο…
Κάπως έτσι -ενήλικοι πια τα παιδιά μου- βλέπω πως όλο αυτό βοήθησε στις επιλογές τους στο να μη βαριούνται και να ψάχνουν συνεχώς καινούρια πράγματα που αξίζουν το ενδιαφέρον τους αφήνοντας στην άκρη τις τόσο ανούσιες επιλογές που πλασάρονται σήμερα από τα μέσα και το διαδίκτυο.
Μέσα από την ιστορία σου αναδεικνύεις την επαναχρησιμοποίηση, τις δεύτερες ευκαιρίες, τα ανακυκλώσιμα υλικά. Γιατί πιστεύεις ότι είναι σημαντική μια τέτοια δεξιότητα, μια τέτοια επιλογή;
Καταρχάς είναι μια καλή πρακτική που κληρονομήσαμε και την ξεχάσαμε στον δρόμο. Οι γιαγιάδες κι οι παππούδες μας δεν πετούσαν σχεδόν τίποτε. Έκαναν τον τενεκέ γλάστρα γιατί το σημαντικό είναι το λουλούδι, όχι η γλάστρα. Εμείς πως τα καταφέραμε έτσι, γεμίσαμε τον τόπο με πλαστικά μπουκάλια, σακούλες κονσερβοκούτια κι ένα σωρό άλλα και τρέχουμε τώρα να προλάβουμε το κακό. Δεν θυμάμαι να επισκέφτηκα ένα μέρος στο βουνό ή στη θάλασσα και να μην βρήκα πλαστικό σκουπίδι.
Η επιλογή πρώτα της μείωσης της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης είναι μονόδρομος πια. Αυτό κατά τη γνώμη μου σημαίνει με απλά λόγια αλλαγή τρόπου ζωής. Γι’ αυτό το λόγο αυτή η δεξιότητα είναι τόσο σημαντική. Αλλάζει χρήση το αντικείμενο; Αλλάζει και ο τρόπος σκέψης του παιδιού. Κάπως έτσι συμβαίνουν οι αλλαγές. Είναι τόσο σπουδαίο να φτιάχνει κάτι με τα χέρια του το παιδί. Συμμετέχει όλο του το είναι. Η ψυχούλα του. Απελευθερώνεται η φαντασία του. Αναπτύσσονται θετικά συναισθήματα που οδηγούν από το εγώ στο εμείς. Μοναδική μας ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο.
Ζούμε μια άλλη εποχή πια. Πώς μπορεί να αντισταθεί ένα παιδί και μια οικογένεια στην επέλαση των οθονών μετά τα 5-6-7 έτη;
Φυσικά και μπορεί. Αλλά δεν είναι εύκολο. Όταν οι περισσότεροι γονείς ζουν σε φρενήρεις ρυθμούς δυστυχώς καταφεύγουν στην ευκολία της οθόνης. Η οθόνη έχει τρομερή δύναμη, ήχο, χρώμα ,κίνηση ,δεν νικιέται εύκολα. Άλλοι πάλι γονείς πιστεύω πως το κάνουν από άγνοια ή γιατί βλέπουν πως κι άλλοι συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο. Γι’ αυτό γεμίσαμε εικόνες με μωρά σε καροτσάκια να πασπατεύουν ένα κινητό. Έχω ακούσει τετράχρονο να λέει σε καφετέρια «Μαμά θα κατεβάσω ένα app!»
Τέλος, υπάρχουν οι γονείς που αντιστέκονται, ενημερώνονται, ψάχνουν για τα παιδιά τους όμορφα βιβλία, επιτραπέζια παιχνίδια, κατασκευές, και ευτυχώς δεν είναι λίγοι. Κι ο αγώνας τους δύσκολος.
Το βιβλίο ποια θέση πιστεύεις ότι μπορεί να έχει στη ζωή ενός παιδιού αυτήν την εποχή;
Η επιθυμητή είναι η πρώτη θέση. Η πραγματική είναι δυστυχώς αρκετά πίσω, προς το τέλος. Του αξίζει του βιβλίου μια καλύτερη θέση και μπορεί να την κατακτήσει. Τα τελευταία τουλάχιστον χρόνια η παραγωγή των παιδικών βιβλίων στη χώρα μας είναι πραγματικά σε πολύ ψηλό επίπεδο. Το γεγονός αυτό μαζί με μια άλλη πολιτική για το βιβλίο θα μπορούσε να εκτοξεύσει την θέση του βιβλίου πολύ ψηλά.
Ακόμη χαμηλότεροι φόροι, ενίσχυση των κρατικών και δημοτικών βιβλιοθηκών, συγγραφείς στα σχολεία, πραγματικές σχολικές βιβλιοθήκες χώροι ανάγνωσης και ψυχαγωγίας και όχι φωριαμοί με στοιβαγμένα βιβλία.
Αυτά και φαντάζομαι αρκετά ακόμα που θα μπορούσαν να επινοηθούν και να πραγματοποιηθούν μπορούν να οδηγήσουν το βιβλίο αν όχι στην πρώτη ( όνειρο) σε κάποια από τις πρώτες θέσεις.
Πέρα από το Ούτε νότα, λίγο καιρό πριν κυκλοφόρησε και ο Πελεκάνος, όπου ανάμεσα σε άλλα και πάλι ιχνηλατείς τη δύναμη της τέχνης και τον τρόπο που επιδρά στα παιδιά. Θα ήθελες να μου πεις τι έβαλε φωτιά στο φιτίλι αυτής της ιστορίας;
Τη φωτιά την έβαλε ο θείος μου ο Στέργιος που δεν ζει πια, όταν πριν από δεκαπέντε χρόνια στο πατρικό -εξοχικό μου στη Χαλκιδική έφτιαξε τα δοκάρια της σκεπής. Ήταν από τους λίγους πελεκάνους που είχαν απομείνει στην περιοχή της Χαλκιδικής και δούλευε τους κορμούς με το τσεκούρι του. Θυμάμαι να τον παρακολουθώ στο εργαστήρι καθισμένο σε ένα σκαμνί να πελεκάει τους κορμούς απ’ άκρη σ άκρη. Κανένα δοκάρι δεν είναι ίδιο με το άλλο κι αυτή είναι η ομορφιά τους. Τα μηχανήματα τα φτιάχνουν ολόιδια. Δεν έχουν ψυχή. Ο θείος σε κάθε κορμό έβαζε την ψυχή του. Τι κρίμα να χαθεί αυτή η τέχνη σκέφτηκα. Κράτησα κάποιες σημειώσεις από τις συζητήσεις με τον πελεκάνο θείο μου τις οποίες τις ξαναείδα μετά από χρόνια. Η φλόγα όμως δεν ήταν ακόμα δυνατή. Ήθελε φύσημα. Έτσι ένα καλοκαίρι που βρέθηκα στο Μουσείο του Θεόδωρου Παπαγιάννη στο Ελληνικό Ιωαννίνων, φύσηξε, η φωτιά άναψε για τα καλά και ξεκίνησε η μυθοπλασία που θα ένωνε αυτές τις δυο φωτιές της Χαλκιδικής και του Ελληνικού σε ένα βιβλίο . Και γεννήθηκε ο Πελεκάνος έπειτα από δύο χρόνια συγγραφής.
Τα ταξίδια γίνονται με το σώμα γίνονται και με άλλους τρόπους. Πρότεινε σε γονείς και εκπαιδευτικούς τρόπους να μην κόβουμε τα φτερά στα παιδιά και να τους ανοίγουμε θάλασσες…
Νομίζω πως είναι απλό. Να τους δείξουμε πως η ζωή είναι ένα θαύμα. Δεν μπορείς να ζεις ένα θαύμα με κομμένα φτερά. Πώς θα το κάνουμε αυτό;
Ας έχουμε εμπιστοσύνη στα παιδιά, ας τα αντιμετωπίζουμε ισότιμα χωρίς ίχνος εξουσίας. Ας θέτουμε όρια εκεί που είναι απαραίτητο. Ας αφουγκραστούμε τα δικά τους όνειρα, τα δικά τους θέλω και σε καμιά περίπτωση να μην τα μπερδέψουμε με τα δικά μας.
Θοδωρή, κλείνοντας, μπορείς να μας προτείνεις το δικό σου soundtrack (2-3-4 τραγούδια) για τα δύο αυτά βιβλία σου;
Ούτε νότα:
- We will rock you (QUEEN), για τον ρυθμό
- In the air tonight (GENESIS), για το σόλο στα τύμπανα
Ο πελεκάνος:
- Άνοιξαν τα δέντρα ούλα (παραδοσιακό Χαλκιδικής), για τη χαρά της ζωής
- Imagine John Lennon, για τα όνειρα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ
Ούτε νότα–)
Ο Πελεκάνος–)
Εκδόσεις Ίκαρος
———
Δείτε ακόμα:
Αριστούργημα–)
Όταν εσύ λείπεις…–)
Info
Ο πελεκάνος, του Θοδωρή Παπαϊωάννου (εικ.: Πέτρος Χριστούλιας)
