Η πεταλούδα είναι, λέει, έντομο, της τάξης των Λεπιδόπτερων. Ακόμα, λέει, ανήκει στο φύλο των αρθρόποδων και την τάξη των εντόμων. Κι εμάς τι μας νοιάζει; Τα είδη των διαφορετικών πεταλούδων ξεπερνούν τις 100.000 περίπου σε όλο τον κόσμο. Αυτό λίγο μας νοιάζει. Έχουν μακριές κεραίες, δυο ζεύγη φτερών υπερβαίνουν τον αριθμό των 100.000 σε όλο τον κόσμο και ποικίλουν αναλόγως το είδος και δύο ζεύγη φτερών καλυμμένα με πολύχρωμα λέπια. Αυτό μας ενδιαφέρει κάπως. Είναι φυτοφάγες. Αυτό, αν θελήσουμε κάποτε να ταΐσουμε κάποια μας ενδιαφέρει πολύ. Οι Έλληνες της αρχαίας μας χώρας ονόμαζαν τις πεταλούδες “ψυχές” καθώς πίστευαν ότι είναι οι ψυχές των νεκρών (η πεταλούδα ονομαζόταν “σκώληκας ή καμπή”) Σε άλλους πολιτισμούς η πεταλούδα λαμβάνει επίσης αρχετυπικούς συμβολισμούς και προεκτάσεις ενώ δε λείπουν και οι ομοιότητες με του Έλληνες (Μάγιας κτλ). Στο elniplex συγκεντρώσαμε τις πιο όμορφες “εμπλοκές” της πεταλούδας στην τέχνη. Ας ξεκινήσουμε το πέταγμα μας κοντά της:
Dosso Dossi- Jupiter Painting Butterflies, Mercury and Virtue, περ. 1522
Ο Ιταλός ζωγράφος Ντόσο Ντόσι τοποθετεί κάπου το 1522-24 σε καμβά το Δία να ζωγραφίζει πεταλούδες ενώ πίσω του ο Ερμής και η Αρετή λογομαχούν. Ο διάσημος πίνακας “Ο Δίας, ο Ερμής και η Αρετή” βρίσκεται στο Μουσείο της Ιστορίας της Τέχνης της Βιέννης. Η ιστορία πίσω από τον πίνακα λέει ότι κάποτε οι θεές της Αρετής και της Τύχης είχαν μια έντονη διαφωνία. Η θεά της Αρετής αποφάσισε τότε να ζητήσει τη βοήθεια του Δία σε αυτή τη διαμάχη. Ο Ερμής όμως της ζήτησε να περιμένει λέγοντας της ότι οι θεοί και ιδιαίτερα ο Δίας είναι απασχολημένοι καθώς ζωγραφίζει πεταλούδες. Πρόκειται για μια αλληγορία πάνω στην τέχνη της ζωγραφικής.
Claude Monet-Butterfly
Martin Johnson Heade- Blue Morpho Butterfly
Ο Αμερικανός ζωγράφος του 19ου αι. Martin J. Heade φημιζόταν για τα…”αλμυρά” του τοπία και τις θαλασσογραφίες του. Μα του άρεσαν πολύ τα φυτά, τα εξωτικά πουλιά και οι πεταλούδες. Τούτη η μπλε πεταλούδα Morpho, αγνώστου ημερομηνίας, παίζει με το φως και τη σκιά της. Όμορφη φύση.
Albert Bierstadt- Butterfly, 1904
Κι αν βάζαμε παλάμες δεξιά κι αριστερά με τα δάχτυλα κλειστά; Κι αν ο δείκτης μας χάραζε με καφετιά νερομπογιά το κορμί της; Μήπως θα προσεγγίζαμε λιγάκι κι εμείς του κυρίου Μπιέρσταντ την πεταλούδα, 110 σχεδόν ετών πια; Όμορφο παχνίδισμα με τα χρώματα και στην κορυφή των φτερών γλυκιές προσμίξεις και χρώματα που στάζουν.
Henry Matisse, Boy with Butterfly Net,1907
Ο διάσημος Γάλλος ζωγράφος του περασμένου αιώνα Ματίς εντυπωσιάστηκε ιδιαίτερα όταν επισκέφθηκε την Ιταλάι κάπου στα 1907 από τα “φρέσκο” του Τζιότο, του Ιταλού ζωγράφου του 14ου αιώνα και της Αναγέννησης. Ο θαυμασμός του αυτός αποτέλεσε το ερέθισμα για τη δημιουργία αυτού του πίνακα, ενός τοπίου γης και ουρανού με μια μεγάλη ανθρώπινη φιγούρα (παιδί) στο προσκήνιο. Αργότερα το παιδί με την απόχη ταυτίστηκε με τον ανιψιό του Λίο και της Γερτρούδης Στάιν.
Gumpaste Butterfly, χειροποίητη τρισδιάστατη πεταλούδα από ζαχαρόπαστα (gumpaste) Αμερικανίδας εικαστικού που εμπνέεται από πίνακες ζωγραφικής. Εδώ εμπνεύστηκε από την Έναστρη Νύχτα του Van Gogh
Δείτε εδώ την έναστρη νύχτα του Van Gogh για να αντιληφθείτε την πηγή έμπνευσης.
Salvador Dali- Untitled (Landscape with Butterflies), 1956
Ο πίνακας του Σαλβαντόρ Νταλί είναι μια θαυμάσια ευκαιρία, μετά τις πεταλούδες, να συζητήσουμε για τις σκιές. Η σκιά των δύο πεταλούδων, η ολόκληρη και η μισή, η σκιά του κορμού. Ψάχνουμε ήλιο και παίζουμε με τις δικές μας σκιές. Μάλλον θα είναι λίγο πιο μεγάλες από εκείνες των πεταλούδων.
Carl Spitzweg, Der Schmetterlingsjäger
Για σκέψου: μέσα σε ένα τοπίο που κυριαρχούν όλοι οι τόνοι του πράσινου, του καφέ αλλά και της ηλιοφώτιστης ώχρας που διαπερνά πανηγυρικά τις φυλλωσιές της πυκνής βλάστησης, δυο πανέμορφες μπλε πεταλούδες οι οποίες έχουν και κιτρινοκόκκινο σχέδιο στα φτερά. Αλήθεια, εμείς μπορούμε να αποτυπώσουμε τα δικά μας σχέδια πάνω στο κυρίαρχο χρώμα των φτερών της πεταλούδας μας; Αξίζει την προσπάθεια.
Karen Margulis-Butterfly Dreams
14ος αι. π.Χ.-Αίγυπτος, Θήβες
Ο εικονιζόμενος άνδρας όρθιος πάνω σε μια βάρκα, κυνηγά πουλιά στον ιερό ποταμό της Αιγύπτου, το Νείλο. Μπροστά από το σώμα και το δεξί πόδι του άνδρα, μπορείτε να παρατηρήσετε πεταλούδες. Βάλτε τα παιδιά να τις εντοπίσουν και εξασκήστε εκτός από την αισθητική σας και την παρατηρητικότητά σας. Προβληματιστείτε στο πόσο παλιά είναι η δημιουργία και πάνω σε ποια υλικά ζωγράφιζαν οι άνθρωποι τότε.
Ιδού οι πεταλούδες της προηγούμενης φωτογραφίας σε εστίαση.
Albert Bierstadt- Yellow Butterfly
Pablo Picasso- The Butterfly
Ο ξακουστός Πάμπλο Πικάσο (1881-1973), δημιουργός κάπου 20.000 έργων τέχνης στα περίπου 67-68 χρόνια που ζωγράφιζε, δημιουργεί εδώ μια μεταξοτυπία με πεταλούδα καμαρωτή. Η πεταλούδα αυτή ήταν ενταγμένη στη γενικότερη προσπάθεια του να δημιουργήσει ζώα από απλές γραμμές ζωγραφικής τοποθετημένες κατά τέτοιον τρόπο ώστε να ασκούν μια διακριτική γοητεία.
Ε, ας το σχεδιάσουμε κι εμείς λοιπόν με τη βοήθεια του παρακάτω σχεδιαγράμματος βήμα βήμα…
Κι όλα αυτά ας τα χαρούμε με αυτή την υπέροχη μουσική του Γιώργου Βαρσαμάκη και τον “Χορό της πεταλούδας” του.
