Γράφει η Φρόσω Φωτεινάκη*
Ενσυναίσθηση… Κι όμως είναι κάτι περισσότερο από μια ζεστή αίσθηση, από ένα γλυκό συναίσθημα που νιώθουμε μέσα στο σώμα μας! Η ενσυναίσθηση στον σημερινό κόσμο μοιάζει με μια πραγματική υπερδύναμη, είναι η δεξιότητα που σχηματίζει συμπονετικά παιδιά και συναισθηματικά ευφυείς ενήλικες, είναι μια κομβική δεξιότητα για τον σχηματισμό υγιών σχέσεων, οικογενειών, κοινωνικών συστημάτων. Σε μια καθημερινότητα που μας σοκάρει, στη δίνη συνεχών περιστατικών βίας στα σχολεία, στις πλατείες, στις οικογένειες, ερχόμαστε να μιλήσουμε και να δώσουμε έμφαση στη δεξιότητα που απαντά σε κάθε μορφή βίας, στη δεξιότητα την οποία ως ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια καλλιεργώ καθημερινά σε παιδιά, εφήβους, ενήλικες, ζευγάρια κι οικογένειες.
Είναι μαγικό, μα η ενσυναίσθηση είναι πάντα η απάντηση στις σχεσιακές μας δυσκολίες. Η ενσυναίσθηση είναι το ισχυρό συναίσθημα που σταματά κάθε βίαιη και σκληρή συμπεριφορά, μυώντας μας στον σεβασμό του εαυτού μας και των άλλων. Μας συνδέει και μας επιτρέπει να πλοηγούμαστε σ’ αυτό τον πολύπλοκο, διαφορετικό κι απαιτητικό κόσμο με ασφάλεια.
Σύμφωνα με τον Daniel Goleman, η ενσυναίσθηση απαρτίζει μαζί με άλλες τέσσερις «διαστάσεις» –την αυτεπίγνωση, την αυτορρύθμιση, την παρακίνηση και τις κοινωνικές δεξιότητες– τον ορισμό της συναισθηματικής ευφυΐας. Πρόκειται για την ικανότητά μας να αναγνωρίζουμε και να κατανοούμε τα δικά μας συναισθήματα αλλά και τα συναισθήματα των άλλων, και να διαχειριζόμαστε με σεβασμό, ειλικρίνεια και θέτοντας όρια τις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Η συναισθηματική ευφυΐα, και ειδικότερα η ενσυναίσθηση, αποτελεί θεμέλιο λίθο για την ικανοποίηση του ανθρώπου σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο, αφού καλλιεργεί την αυτοεκτίμηση, τις υγιείς σχέσεις, τα όρια αλλά και τις προσδοκίες από τους ανθρώπους που μας κυκλώνουν: προσδοκίες για σεβασμό, συμπαράσταση, νοιάξιμο.
Η ενσυναίσθηση αποτελεί μια συναισθηματική ικανότητα η οποία, όπως κάθε ικανότητα, καλλιεργείται μέσα από τη μάθηση, μέσα από την παρατήρηση, μέσα από όσα ένα παιδί βιώνει στη «φωλιά» του, στην τάξη του σχολείου του, στο σπίτι των παππούδων, σε κάθε μέρος στο οποίο υπάρχει και λειτουργεί. Πώς όμως θα διδάξουμε στα παιδιά μας την ενσυναίσθηση; Μα μιλώντας για τα συναισθήματά μας, δείχνοντας ενδιαφέρον για τα συναισθήματα του άλλου, προσπαθώντας να κατανοήσουμε τη δική του σκοπιά και να συναντηθούμε σε ένα σημείο, όπου θα νιώθουμε ζεστασιά κι ανακούφιση. Η ενσυναίσθηση διδάσκεται από τον γονιό που φροντίζει τον άλλο γονιό, από τη δασκάλα που αφουγκράζεται τη δυσκολία του παιδιού, από τον ενήλικα που κατανοεί κι αποδέχεται, από κάθε χώρο που ανοίγει για τα συναισθήματά μας μακριά από ετικέτες, κριτική, ταμπέλες, νουθεσίες. Η ενσυναίσθηση μας βγάζει από το Εγώ και μας τοποθετεί στο Εμείς, ανοίγοντας μια αγκαλιά που ζεσταίνει και τους δυο μας.
Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο πως, παρότι κάθε παιδί γεννιέται με την ικανότητα να συναισθάνεται, όπως και κάθε άλλη ικανότητα και δεξιότητα, αν δεν καλλιεργηθεί, θα παραμείνει αδρανής μέσα του. Η ενσυναίσθηση μπορεί να διδαχθεί και να αναπτυχθεί στα παιδιά και οι σπόροι αυτής της δεξιότητας μπορούν να φυτευτούν από νωρίς. Αυτός ακριβώς είναι ο βασικός λόγος που αποφάσισα να γράψω ένα βιβλίο για την ενσυναίσθηση. Για να μάθουμε μαζί να φυτεύουμε αλλά και να φροντίζουμε αυτούς τους σπόρους της ενσυναίσθησης, για να μάθουμε μαζί να καλλιεργούμε την ανοιχτή στάση μας προς τον κόσμο, για να βοηθήσουμε και να βοηθηθούμε ως παιδιά κι ως ενήλικες να είμαστε περισσότερο ενσυναισθητικοί, να αποφεύγουμε τη σκληρότητα ως πομποί αλλά κι ως δέκτες, να ζούμε και να αναπνέουμε μέσα σε υγιείς, φροντισμένους δεσμούς, μέσα σε ζεστές αγκαλιές.
Στο βιβλίο μου με τίτλο Τρώγεται η ενσυναίσθηση; θα συναντήσετε καθημερινές εικόνες ενσυναισθητικής διαχείρισης, εικόνες που ανοίγουν έναν σπουδαίο χώρο συζήτησης για τη θέση που παίρνουμε στις σχέσεις μας, για το πώς προσεγγίζουμε με σεβασμό κι αποδοχή τον εαυτό μας και τους άλλους, διαμορφώνοντας υγιείς κι ασφαλείς δεσμούς. Και φυσικά, όπως σημειώνει στον εξαιρετικό πρόλογό της η ψυχοπαιδαγωγός Ευτυχία Βαρσαμή, στις σελίδες του θα ανακαλύψετε πως η ενσυναίσθηση είναι δύναμη, είναι δεξιότητα που μας εξοπλίζει με αυταξία κι αυτοεκτίμηση, είναι ψυχική ανθεκτικότητα, είναι η σύνδεση με τον εαυτό μας και τους άλλους.
Ας ενδυναμώσουμε λοιπόν τα παιδιά μας με αυτή την υπερδύναμη της ενσυναίσθησης, κι ας τα δούμε να θριαμβεύουν σε έναν κόσμο που έχει ανάγκη περισσότερους συναισθηματικά ευφυείς ανθρώπους, περισσότερη ζεστασιά και σύνδεση!
Φρόσω Φωτεινάκη
Ψυχολόγος Ψυχοθεραπεύτρια,
Συγγραφέας παιδικών βιβλίων
