Γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στην Αθήνα. Σπούδασε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Δημοκρίτειου και έκανε μεταπτυχιακό στο δράμα και το θέατρο στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ της Αγγλίας με υποτροφία του Ιδρύματος Λίλιαν Βουδούρη. Αγάπησε και αγαπά το θέατρο, το σπούδασε, το υπηρέτησε ως υπεύθυνη θεατρικής αγωγής, ως εμψυχώτρια εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Εδώ και αρκετά χρόνια υπηρετεί ως νηπιαγωγός στη δημόσια εκπαίδευση.
Έχει εκδώσει αρκετά βιβλία για τα οποία έλαβε διακρίσεις. Έκανε αισθητή την παρουσία της με τη Φένια, η αγαπημένη των ήχων (βραχεία λίστα στον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου), ενώ υπέγραψε την πλέον ώριμη φάση της με το σπουδαίο Όταν παίζαμε για τη νίκη, Καραγκιόζη μου και το ιδιαίτερο Μια κόκκινη μύτη, ένα βιολί κι ένα όνειρο, από την Ελληνοεκδοτική.
Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε, ξανά από την Ελληνοεκδοτική το βιβλίο της Άκουσέ με, κοίτα σε εικονογράφηση της Ντανιέλας Σταματιάδη το οποίο αναδείχθηκε καλύτερο βιβλίο στην κατηγορία του στη Χρυσή Λίστα 2023 του ELNIPLEX και αποτέλεσε την αφορμή για την παρούσα συνομιλία μας. Είναι περιττό να αναφέρουμε την εκτίμησή μας για το συγκεκριμένο βιβλίο, το καλύτερο της συγγραφέα, και ότι το προτείνουμε ανεπιφύλακτα.
Η Γιώτα Κ. Αλεξάνδρου, σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Γιώτα, μια ερώτηση που μου αρέσει να κάνω είναι τι πυροδοτεί μέσα σου τη δημιουργία μιας τέτοιας ιστορίας. Ποιο είναι το σημείο που λες «θα το κάνω ιστορία αυτό»;
Απόστολε, γράφω για ό,τι με συγκινεί. Για να δώσω φωνή στον κόσμο μέσα μου και γύρω μου. Με ενδιαφέρει πολύ ο άνθρωπος, η ψυχή του, τα κίνητρα, τα όνειρα και οι εφιάλτες του, οι σχέσεις του με τους άλλους. Συγκλονίστηκα τόσο από την ιστορία της μικρής Αλκμήνης που ένιωσα την επιτακτική ανάγκη να την αποτυπώσω στο χαρτί. Ο αφηγητής με πήρε από το χέρι και μου είπε «Γιώτα, άκουσέ την. Κοίτα την.»
Μέσα από την πολυετή εμπειρία σου ως παιδαγωγός, ποια έχεις διαπιστώσει ότι είναι η δύναμη της ζωγραφικής;
Η δύναμη της ζωγραφικής είναι τεράστια. Τα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία παίρνουν τις μπογιές και αποτυπώνουν αυθόρμητα και ασυνείδητα ό,τι νιώθουν και σκέφτονται εκείνη τη στιγμή.
Η ζωγραφική λειτουργεί ως μέσο δημιουργικής αυτοέκφρασης, Ως μέσο θεραπευτικό αλλά και διαγνωστικό. Τα χρώματα και τα θέματα που επιλέγουν τα παιδιά, ο τρόπος που αναπαριστούν τις μορφές και το πώς περιγράφουν τη ζωγραφιά τους αποκαλύπτουν τα συναισθήματα και τα βιώματά τους. Δίνοντας μορφή στις έγνοιες, στους φόβους και στον θυμό τους, αποφορτίζονται και ηρεμούν. Ενώ έχουν ανιχνευθεί συναισθηματικές δυσκολίες αλλά και περιπτώσεις κακοποίησης από τη μελέτη του ιχνογραφήματός τους.
Τα παιδιά προσπαθούν να εκφραστούν με πολλούς τρόπους. Ποια είναι τα πιο συχνά σφάλματα που κάνουμε γονείς και εκπαιδευτικοί και τους φράζουμε τους δρόμους;
Τα παιδιά εκφράζονται ελεύθερα μέσα από τις τέχνες, τη ζωγραφική, το κουκλοθέατρο, το δραματικό παιχνίδι αλλά και το παιχνίδι γενικότερα. Το παιχνίδι είναι σοβαρή υπόθεση για εκείνα.
Η υποτίμηση της αξίας του, η έλλειψη διαθέσιμου χρόνου για την ενασχόλησή τους με αυτό, η συνεχής επίκριση και αποδοκιμασία λειτουργούν αποθαρρυντικά και ενίοτε και τραυματικά, με επακόλουθες αρνητικές συνέπειες στον ψυχισμό τους και στο χτίσιμο της προσωπικότητάς τους.
Η ψυχή των παιδιών είναι ένα σφουγγάρι που απορροφά τα πάντα, χαρά, λύπη, πόνος, απόρριψη, εκφοβισμός, εκνευρισμός, ανασφάλεια, βεβαιότητες, απογοήτευση, ικανοποίηση, επιβεβαίωση. Μίλησέ μας για τον τρόπο που επέλεξες να αποτυπώσεις όλες αυτές τις συναισθηματικές μεταβολές που συμβαίνουν σε ένα παιδί;
Παρακολούθησα τη συναισθηματική διαδρομή της ηρωίδας μέσα από τα μάτια του αφηγητή. Σαν να ήμουν κι εγώ μες στο δωμάτιό της, αόρατη σε μια γωνιά. Προσπάθησα να φανταστώ τι είχε προηγηθεί της κάθε συναισθηματικής εκδήλωσης από τα λιγοστά της λόγια.
Επέλεξα συνειδητά να εκφράζει αυθόρμητα ό,τι νιώθει, αποτυπώνοντάς το εικαστικά, με τη δύναμη των χρωμάτων και των μορφών. Η ζωγραφική για εκείνη είναι η ανάσα της, ο τρόπος να κατανοεί τον εσωτερικό της κόσμο, δίνοντάς του την ευκαιρία να «μιλήσει».
Στην ιστορία σου το παιδί έχει έναν παραληρηματικό λόγο, αυτόν που ενισχύεται από τη μοναχικότητά της. Φαντάζομαι ότι έχεις γνωρίσει μοναχικά παιδιά, δίχως ιδιαίτερη κοινωνικότητα. Υπάρχει κάποιο κοινό οικογενειακό ή ψυχολογικό προφίλ αυτών των παιδιών;
Συχνά τα παιδιά αυτά μεγαλώνουν σε ένα οικογενειακό περιβάλλον που δεν τους δίνει τον ψυχικό χώρο και χρόνο να αναπτύξουν το εγώ τους, που δεν τους επιτρέπει να έχουν τη δική τους «φωνή», που δεν ακούει και δεν σέβεται τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους. Με γονείς αδιάφορους, υπερπροστατευτικούς ή κυριαρχικούς και επιθετικούς.
Ελλείψει πραγματικής επικοινωνίας και σεβασμού, τα παιδιά αυτά αποσύρονται και κλείνονται στον εαυτό τους, χωρίς να γνωρίζουν και να πιστεύουν στις δυνάμεις τους.
Αν όμως βρεθεί μια φίλη ή μια δασκάλα που θα έχουν τη διάθεση να τα ακούσουν και που θα τους αφήσουν τον ψυχικό χώρο να εκφραστούν, τότε τα παιδιά αυτά θα ανασάνουν ελεύθερα και θα «πετάξουν» σαν γλάροι Ιωνάθαν «πιο ψηλά από όλα τα “Δεν μπορείς” του κόσμου».
Το εύρημα του αφηγητή είναι κάτι που είχες από την αρχή στον νου σου ή σου προέκυψε αργότερα; Και ένα δεύτερο σκέλος, πόσο συμβολισμό κρύβει;
Το εύρημα του αφηγητή υπήρχε εξαρχής στον νου μου και ήταν αυτό που καθόρισε την εξέλιξη της ιστορίας. Ανάλογα με τον εκάστοτε αναγνώστη, μπορεί να συμβολίζει κάτι διαφορετικό. Για μένα συμβολίζει την έλλειψη επικοινωνίας και τη μοναξιά που συνεπάγεται. Για την μικρή Αλκμήνη είναι ένας φανταστικός φίλος.
Πόσο καιρό σου πήρε να γράψεις αυτό το βιβλίο. Μοιάζει σαν μια ιστορία με πολλά στρώματα γραφής, που έχει διορθωθεί ξανά και ξανά και έχει παλευτεί πολύ το τελικό αποτέλεσμα. Βλέπω καλά ή έχεις αφήσει τον αυθορμητισμό μιας πρώτης γραφής να κυριαρχήσει;
Γράφτηκε το πρώτο καλοκαίρι της πανδημίας, τον ίδιο μήνα με το αδερφάκι του το «Μια κόκκινη μύτη, ένα βιολί κι ένα όνειρο».
Στη συγκεκριμένη περίπτωση -και γενικότερα-, «είδα» κινηματογραφικά να εκτυλίσσονται τα γεγονότα κι εγώ ως αθέατος μάρτυρας κλήθηκα να βρω τις κατάλληλες λέξεις για να αποδώσω τη δύναμη του συναισθήματος της στιγμής που πυροδότησε τις ανάλογες ενέργειες. Να γράψω λίγα αλλά να πω πολλά.
Έχοντας την έμπνευση-πρόκληση που φούντωνε μέσα μου, αφέθηκα στη φωνή του αφηγητή και της ηρωίδας για να μου πουν την ιστορία τους, την οποία έγραψα σχεδόν απνευστί. Άλλαξα μόνο 2-3 λέξεις από το αρχικό κείμενο στη συνέχεια.
Θεωρείς ότι το βιβλίο σου έχει συγκεκριμένο ηλικιακό εύρος;
Θεωρώ ότι ο ποιητικός και αφαιρετικός λόγος του κειμένου μπορεί να γίνει κατανοητός από παιδιά 8 ετών και πάνω, χωρίς ανώτατο ηλικιακό όριο.
Σε περίπτωση δυσκολίας, μια διαμεσολαβημένη ανάγνωση από τον εκπαιδευτικό ή τον γονέα μπορεί να λειτουργήσει διευκολυντικά. Η ευκολία κατανόησης της ιστορίας σε διανοητικό και συναισθηματικό επίπεδο εξαρτάται βέβαια από τις αναγνωστικές και κοινωνικές εμπειρίες του κάθε παιδιού. Οι καταστάσεις που βιώνει η μικρή ηρωίδα είναι γνώριμες σε όλα τα παιδιά και τα περισσότερα τις έχουν βιώσει κάποια στιγμή με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.
Η Ντανιέλα Σταματιάδη κυριολεκτικά οργιάζει εικαστικά σε αυτό βιβλίο. Πώς ήταν η συνεργασία σας και πώς ένιωσες όταν είδες τη δουλειά της πάνω στο κείμενό σου;
Με τη Ντανιέλα έχουμε ξανασυνεργαστεί άψογα σε ένα άλλο βιβλίο μου «Τα κλαδιά της σοφίας». Είναι μια εικαστικός που εκτιμώ και αγαπώ ιδιαίτερα και ως επαγγελματία και ως άνθρωπο. Εκτιμώ το ιδιαίτερο ταλέντο της, την αφοσίωση και το πάθος στο έργο της, την απρόσκοπτη επικοινωνία και τη συνέπεια στις επαγγελματικές της σχέσεις. Και τότε και τώρα το αισθητικό αποτέλεσμα ξεπέρασε τις προσδοκίες μου.
Οι εικόνες της νιώθω ότι συνταίριαξαν απόλυτα με τις λέξεις μου, τις ερμήνευσαν, τις συμπλήρωσαν. Κρατώ στα χέρια μου ένα πανέμορφο εικονοβιβλίο και το καμαρώνω. Ντανιέλα μου, σ’ ευχαριστώ για μια ακόμη φορά για την αγαστή δημιουργική συνεργασία μας.
Θα ήθελα ως παιδαγωγός, πέρα από τη χαρά της αναγνωστικής απόλαυσης, να μας δώσεις και μια δημιουργική διέξοδο για όλους όσοι θα διαβάσουμε το βιβλίο σε ομάδες παιδιών στο σχολείο ή σε ένα παιδί στο σπίτι.
Η χρήση αφαιρετικού λόγου ήταν συνειδητή επιλογή, ώστε το κείμενο να είναι ανοιχτό σε πολλαπλές αναγνώσεις.
Η ιστορία της Αλκμήνης μπορεί να λειτουργήσει ως εφαλτήριο για να συζητηθούν τα θέματα που απασχολούν τα παιδιά στην καθημερινότητά τους τόσο στο οικογενειακό όσο και στο σχολικό περιβάλλον. Σε κάθε σκηνή μπορούμε να ζητήσουμε να ανατρέξουν τα παιδιά σε ανάλογη εμπειρία δική τους ή των φίλων τους και να την αποτυπώσουν εικαστικά. Στο σχολείο μπορούν να δραματοποιήσουν την κάθε σκηνή διερευνώντας με τη χρήση αυτοσχέδιων μασκών πώς νιώθει η ηρωίδα και πώς θα μπορούσε να αντιδράσει ή τι θα μπορούσε να κάνει για να νιώσει καλύτερα, αξιοποιώντας και τεχνικές εκπαιδευτικού δράματος.
Επόμενο βιβλίο υπάρχει ως ιδέα;
Ναι, τα επόμενα βιβλία μου είναι στη φάση της εικονογράφησης. Εκτός από τις νέες ιστορίες, θα επανακυκλοφορήσουν δύο πολύ αγαπημένα μου βιβλία που έχουν εξαντληθεί. Με νέα εικονογράφηση και σε άλλο σχήμα. Με θέματα -δυστυχώς- διαχρονικά, όπως είναι τα ασυνόδευτα ανήλικα προσφυγόπουλα («Χάρης και Φάρις») και ο σχολικός εκφοβισμός («Οι Νταήδες του Βυθού και ο Ρομπέν των Θαλασσών»). Το τελευταίο μάλιστα το επεξεργάστηκα ξανά και προχώρησα σε αρκετές περικοπές και αλλαγές, ώστε το κείμενο να είναι πιο σύντομο και πυκνό, πιο άμεσο κι εκφραστικό.
Σε Α’ ενικό
Γεννήθηκα… μια μέρα του Σεπτέμβρη σε μια προσφυγική γειτονιά της Αθήνας.
Η ταινία που άλλαξε τον τρόπο που βλέπω τα πράγματα στον κόσμο είναι… η ταινία Φαρενάιτ 451 (1966), σε σκηνοθεσία του Φρανσουά Τρυφό, βασισμένη στο ομότιτλο δυστοπικό μυθιστόρημα του Ρέυ Μπράντμπερυ.
Το βιβλίο που με επηρέασε περισσότερο απ’ όλα είναι… Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ του Όσκαρ Ουάιλντ.
Έχω μετανιώσει για… κάποιες επιλογές που έκανα στο παρελθόν ορμώμενη από ενθουσιασμό.
Είμαι περήφανη για… τους μαθητές και τις μαθήτριές μου, ιδιαιτέρως για τους/τις εσωστρεφείς, όταν τους/τις βλέπω να ανθίζουν.
Θέλω να γράψω για… τους δρόμους που δεν περπάτησα ακόμη.
Θα ήθελα να συναντήσω τον… Μαχάτμα Γκάντι και να μαθητεύσω κοντά του.
Γιώτα Κ. Αλεξάνδρου
Άκουσέ με, κοίτα–)
Δείτε ακόμα
Μια κόκκινη μύτη, ένα βιολί κι ένα όνειρο–)
Μάντρα, Μάντρα, τι μαγειρεύεις;–)
Όταν παίζαμε για τη νίκη, Καραγκιόζη μου–)
Φον ο φοβερός–)
Εκδόσεις Ελληνοεκδοτική
Info
Άκουσέ με, κοίτα, της Γιώτας Κ. Αλεξάνδρου (εικ.: Ντανιέλα Σταματιάδη)
