UPDATE JAN/2022
Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος καθιερώθηκε η 27η Ιανουαρίου από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ την 1η Νοεμβρίου 2005. Με το ψήφισμα (A/RES/60/7) καλούνται άπαντες «χωρίς επιφυλάξεις» να καταδικάσουν όλες τις εκδηλώσεις θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, προτροπής, παρενόχλησης ή βίας κατά προσώπων ή κοινοτήτων που βασίζονται σε εθνοτική καταγωγή ή θρησκευτικές πεποιθήσεις, όποτε συμβαίνουν. Τα κράτη – μέλη επίσης καλούνται να επεξεργαστούν προγράμματα εκπαίδευσης που θα ενσταλάξουν στις μελλοντικές γενιές τα διδάγματα του Ολοκαυτώματος ώστε να βοηθήσουν στην πρόληψη πράξεων γενοκτονίας.
Η 27η Ιανουαρίου επιλέχθηκε επειδή κατά την ημέρα αυτή το 1945 τα σοβιετικά στρατεύματα απελευθέρωσαν το Άουσβιτς-Μπιρκενάου, το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης του ναζιστικού καθεστώτος. Η Ελλάδα με την υπ. αριθμ. 3218/2004 ομόφωνη απόφαση της Βουλής των Ελλήνων τον Ιανουάριο του 2004 και με το Προεδρικό Διάταγμα 31/2005 καθιερώθηκε και στην Ελλάδα η 27η Ιανουαρίου ως «Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος».
Στα παιδιά όμως πώς μιλάς και τι λες; Είναι δύσκολο, είναι τραγικά δύσκολο να μιλήσεις για τέτοια και τόση φρίκη. Αλλά είναι υποχρέωση. Όχι απέναντι στην ιστορία ή στους Εβραίους συνανθρώπους. Απέναντι στο μέλλον που δεν πρέπει να ξαναδεί τέτοιο οργανωμένο μίσος εναντίον συγκεκριμένων ομάδων ανθρώπων, εναντίον κανενός.
Στην Ελλάδα αργήσαμε πολύ να θεωρήσουμε το Ολοκαύτωμα υπόθεση όλων των ηλικιών. Αρχικά το είχαμε στα 18+, μετά βρήκαμε το θάρρος να το κατεβάσουμε, ακόμα και ως παράλληλη ιστορία, στο εφηβικό κοινό με συγγραφείς που δεν αγνοούν την ιστορία όπως η Άλκη Ζέη (Ο Περίπατος του Πέτρου) και η Μαρούλα Κλιάφα (Μια μπαλάντα για τη Ρεβέκκα) και επιτέλους τα τελευταία χρόνια είδαμε 2 πολύ αξιόλογους τίτλους (μόνος εγχώριος της Κέλλυς Ματαθία-Κόβο) για μικρότερα παιδιά.
Φέτος είδαμε με χαρά να προστίθενται 2 παραπάνω από αξιόλογα ελληνικά βιβλία, η Ζάζα και Οι δικοί μου άνθρωποι, αλλά και μεταφρασμένοι τίτλοι, που πάντως είναι αρκετοί εδώ και χρόνια.
Εντοπίσαμε τα περισσότερα από τα αξιόλογα βιβλία για παιδιά και νέους. Γνωρίστε τα.
Έρικα, της Ρουθ Βάντερ Ζι και του Ρομπέρτο Ινοσέντι
Η Ruth Vander Zee συναντά τυχαία το 1995 στο Ρότενμπουργκ της Γερμανίας την Έρικα, η οποία της αφηγείται την πραγματική ιστορία της οικογένειας της, καθώς η ίδια ήταν η μόνη που επέζησε από το Ολοκαύτωμα της 27ης Ιανουαρίου 1944
Δεν αποτυπώνει απλώς με την Έρικα μια ολόκληρη εποχή, ούτε καταγράφει απλώς τη μεγαλύτερη κτηνωδία που έφτιαξε η θλιβερή πλευρά των ανθρώπων. Η δύναμη της ιστορίας, της γενικής αλλά και της ειδικότερης (της Έρικα) φωτίζει τη λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ ζωής και θανάτου, λεπτή σαν το γενναίο πέταγμα ενός μωρού από ένα τρένο που καλπάζει προς το θάνατο. Στο τρένο πας για το θάνατο. Έξω από αυτό βρίσκεις μια νέα μάνα και η ζωή σου κλείνει το μάτι. Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ.
Ζάζα, της Αργυρώς Πιπίνη (εικ.: Πέτρος Μπουλούμπασης)
Για τα αδιανόητα της ανθρώπινης ύπαρξης, η ιστορία της Αργυρώς Πιπίνη συγκλονίζει με την αλήθεια, την αμεσότητα και την αφηγηματική της δεινότητα που μαγεύει τα αμάγευτα και σείει τα ασάλευτα της σκληρής αντλίας της καρδιάς. Μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση ενός παιχνιδιού, μιας κούκλας, μέσα από την οποία παρελαύνει βαδίζοντας τη δική της “μεγάλη βόλτα” η ιστορία της Εστρέα και της οικογένειάς της, που είναι η ιστορία δεκάδων χιλιάδων παιδιών που ευτυχώς επέζησαν και κάποιων λιγότερων που ξανασυναντήθηκαν με το παιχνίδι τους, πιθανότατα στην αίθουσα κάποιου μουσείου. Αυτήν την ιστορία η συγγραφέας τη γράφει με σεβασμό και δέος, τη γράφει με κοφτές, ασθματικές προτάσεις, προκαλώντας ανεκβίαστη συγκίνηση και ρίγη και ορθώνοντας έναν πανέμορφο τοίχο α-λήθειας κόντρα στην απολησμονιά και τη σκοτεινιά της αδιαφορίας. Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ.
Οι δικοί μου άνθρωποι, της Μαρίζας Ντεκάστρο
Πώς γεννήθηκε τόσο φως μέσα σε τόσο σκοτάδι κι έρεβος; Μια αληθινή, εκτυφλωτική ιστορία διάσωσης μιας οικογένειας Ελλήνων Εβραίων. Ένα ολόκληρο χωριό συνωμοτεί στη σιωπή και σώζει μια οικογένεια από τα δόντια των Ναζί και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μια μοναδική μαρτυρία που διαβάζεται με κομμένη την ανάσα.
Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ.
Από μακριά, της Αγγελικής Δαρλάση (εικ.: Βασίλης Κουτσογιάννης)
Πεντακόσιες χιλιάδες νεκροί Ρομά από τους ναζιστές, κυβερνήσεις και αντιπολιτεύσεις με συμμετοχή νοσταλγών του δεκανέα της Βαυαρίας και ο φασισμός όχι μόνο να μην έχει ηττηθεί, αλλά να χτυπά με σιδερένια ρόπαλα τα απέναντι κάγκελα. Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ.
Τα κίτρινα καπέλα, της Κέλλυ Ματαθία Κόβο
Τα κίτρινα καπέλα της Κέλλυς Ματαθία Κόβο είναι ένα εξαιρετικό εικονογραφημένο βιβλίο. Αναφέρεται στην σωτηρία μιας οικογένειας από το Ολοκαύτωμα μέσα στον παραλογισμό και την φρίκη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Η αλληγορία των ζώων δημιουργεί ένα οικείο και ασφαλές περιβάλλον για την ενασχόληση με ένα τόσο δύσκολο θέμα. Το κείμενο είναι σύντομο και λιτό χωρίς ασάφειες οι οποίες θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ανασφάλειες σε μικρούς αναγνώστες αλλά παράλληλα βασισμένο σε ιστορικά γεγονότα. Η λέξη «θυμάμαι» εξάλλου με την αρχίζει την ιστορία η συγγραφέας είναι δηλωτική. Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ.
Μικρά κορίτσια, μεγάλες ιδέες: Άννα Φρανκ
Άννα Φρανκ. Η μετακόμισή της στην Ολλανδία ελέω Χίτλερ, η εισβολή των Ναζί στις Κάτω Χώρες, το ημερολόγιο που της χάρισαν στα 13 της οι γονείς της και η καταφυγή τους στο μυστικό πατάρι μέχρι την μεταφορά τους στο στρατόπεδο συγκέντρωσης και το τραγικό τέλος. Από τη γνωστή σειρά. Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ.
Αστεράκι μου, της Ζωής Γεροστάθη
Ένα κουτί γεμάτο χάρτινα παιδικά αστεράκια και ένα ριγέ φόρεμα γίνονται η αιτία για να βγάλει απ’ την ψυχή της η προγιαγιά της μικρής Ρεβέκκας τον τρόμο και τον παραλογισμό που έζησε στα χρόνια της κατοχής. Τα αγαπημένα χάρτινα αστεράκια που με τόση χαρά μάζευε σαν έπαθλο η φίλη της εγγονής της, κάθε φορά που την επαινούσαν, της έφεραν στη μνήμη εικόνες που είχαν κρυφτεί στα βάθη του μυαλού της και μεταμορφώθηκαν σε λέξεις. Λέξεις που γνώρισαν στις δύο φίλες ένα κομμάτι της ιστορίας που όλοι θέλουμε να μην επαναληφθεί ποτέ.
Λευκό πουλί, της Ρ. Τ. Παλάσιο
Συγκλονιστικό Graphic Novel από την P.J. Palacio που εκμεταλλεύεται την αύρα του Όγκι του το Θαύμα του για να δημιουργήσει ένα παιδεμένο εικονογραφημένο μάθημα ιστορίας με σύμβολο ένα Λευκό Πουλί και αποδέκτες όπου υπάρχουν άνθρωποι. Σκληρό, ρεαλιστικό, μια νέα φωνή ενάντια στον εξευτελισμό του ανθρώπινου είδους και της φασιστικής φρικαλεότητας, μια ωδή στην καλοσύνη, την ομορφιά, την ανθρωπιά. Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ.
Το ημερολόγιο της Άννα Φρανκ (Graphic Diary), των Α. Φόλμαν-Ν. Πολόνσκυ
«Φαίνεται σαν να έχουν περάσει χρόνια από την Κυριακή το πρωί. Συνέβησαν τόσα πολλά, που μου φαίνεται λες κι ολόκληρος ο κόσμος γύρισε ξαφνικά ανάποδα». Άννα Φρανκ Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, παγκοσμίως γνωστό και αγαπημένο, παρουσιάζεται τώρα σε μια εντελώς νέα μορφή: ως Graphic Diary. Με μοναδικό τρόπο συνδέει το πρωτότυπο κείμενο με ζωντανούς διαλόγους και διηγήσεις, που βασίζονται στο ημερολόγιο, μέσα από την εντυπωσιακή και γεμάτη συναίσθημα δουλειά και εικονογράφηση των Άρι Φόλμαν και Νταβίντ Πολόνσκυ. Και οι δύο είναι γνωστοί για το κινηματογραφικό τους αριστούργημα Waltz with Bashir, το οποίο μεταξύ άλλων προτάθηκε για Όσκαρ. Με όση ζωντάνια γράφει η Άννα Φρανκ για τη ζωή της στην Kρυψώνα, τον φόβο της μην ανακαλυφθεί, αλλά και για τα εφηβικά της συναισθήματα, τόσο άμεση, σχεδόν κινηματογραφική, είναι η εικονογράφηση. Δείτε το βιβλίο εδώ.
Το αγόρι από το Μπούχενβαλντ- Η αληθινή ιστορία ενός παιδιού που επέζησε από το Ολοκαύτωμα, των Ρόμπι Γουέισμαν, Σούνα ΜακΚλίλλαντ
Η αληθινή ιστορία ενός επιζώντα του Ολοκαυτώματος
Όταν στις 11 Απριλίου του 1945, οι Αμερικανοί στρατιώτες απελευθέρωσαν το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπούχενβαλντ, βρέθηκαν μπροστά σε μια εντυπωσιακή ανακάλυψη: Ανάμεσα στους κρατούμενους υπήρχαν και περισσότερα από χίλια εβραιόπουλα, ηλικίας κάτω των δεκαοχτώ ετών. Τα αγόρια αυτά που βρίσκονταν υπό την προστασία του αντιστασιακού κινήματος του στρατοπέδου, είχαν βιώσει στο μεγαλύτερο μέρος του Ολοκαυτώματος ακραία πείνα και φριχτά βασανιστήρια και είχαν γίνει μάρτυρες μιας απίστευτης βαρβαρότητας, ενώ δε γνώριζαν καν αν οι γονείς και οι συγγενείς τους ήταν ζωντανοί ή νεκροί. Ανάμεσά τους ήταν ο δεκατετράχρονος Πολωνός Ρόμεκ Βάισμαν. Να πούμε ότι συγκινεί και ραγίζει καρδιές ο Γουέισμαν μάλλον είναι περιττό. Η ιστορία του, η ιστορία των αγοριών του Μπούχενβαλντ είναι καθηλωτική και αποκαλύπτει με γλαφυρότητα από τη μία την ασύλληπτη βαρβαρότητα των ναζί, από την άλλη τη συνωμοσία της ζωής, της αγάπης και της θέλησης για ζωή, κόντρα σε όλα τα προγνωστικά και τα προσδοκώμενα. Μπορεί να μην επιλέγει τη γραμμική αφήγηση αλλά τις αναδρομές, αυτό όμως δεν δημιουργεί προβλήματα στον ρυθμό της ιστορίας καθώς οι αναδρομές αυτές έχουν μια καλή θέση και ροή μέσα στο σύνολο. Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ.
Κάπου λάμπει ακόμα ο ήλιος, του Μάικλ Γκρούενμπαουμ
Ο Τοντ Χάζακ-Λόουι κάνοντας μια εξαιρετική έρευνα της εποχής και των γεγονότων και μια ενδελεχή ιχνηλάτηση της ζωής του Μάικλ Γκρούενμπαουμ δημιουργεί ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα ημερολογιακής μορφής (fictional diary). Ωστόσο, αυτός η ημερολογιακή κατάτμηση των κεφαλαίων λειτουργεί σαν μια αντίστροφη μέτρηση που εντείνει την αγωνία καθώς πλησιάζεις όλο και περισσότερο προς την κορύφωση της κτηνωδίας. “Δεν υπάρχει τίποτα σ’ ολόκληρο το βιβλίο που να το επινόησα επειδή θεώρησα ότι θα παρουσίαζε κάποιο ενδιαφέρον”. Κι αυτό επιτάσσει τον αναγνώστη πραγματικά. Είσαι δέσμιος των σελίδων του Χάζακ-Λόουι και του Γκρουενμπάουμ. Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ.
Κόκκινη μεταξωτή κορδέλα, της Λούσι Άντλινγκτον
Το σπουδαιότερο που κάνει η συγγραφέας και ιστορικός Λούσι Άντλινγκτον σε αυτό το βιβλίο είναι η υπέροχη σκιαγράφηση αυτού του εξαιρετικού αντιθετικού ζεύγους κοριτσιών μέσα στο ζοφερό τοπίο του Άουσβιτς. Ο τρόπος που υφαίνονται οι διαφορές στον τρόπο αντίληψης και δράσης τους και πώς όλα αυτά σταδιακά εξατμίζονται μπροστά στην ανάγκη για τον έναν, τον άλλο, τον φίλο, είναι πραγματικά όμορφος. Τα κορίτσια πιστεύουν στην σωτηρία. Για την ακρίβεια η Ρόουζ πιστεύει πιο πολύ το ένστικτο winner της Έλλα από τον εαυτό της:
“Αν υπάρχει ένας άνθρωπος που μπορεί να βγει αλώβητος από το Μπέρτσγουντ, αυτή είναι η Έλλα”. Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ.
Οι βαλίτσες του Άουσβιτς, της Ντανιέλα Παλούμπο
22 Μαϊου 1940. Οσβιέτσιμ, Πολωνία. Οι ναζί χτίζουν το στρατόπεδο συγκέρντρωσης του Άουσβιτς. Στόχος: η εξόντωση των Εβραίων. Επειδή απλά ήταν Εβραίοι. Επειδή ο Χίτλερ είπε: «Οι Εβραίοι είναι αυτοί που δηλητηριάζουν όλο τον κόσμο. Μια νίκη των Εβραίων θα σήμαινε το τέλος της ανθρωπότητας, οπότε ο πλανήτης μας δεν θα είχε πια ζωή». Τον πίστεψαν εκατομμύρια άνθρωποι, σύρθηκαν πίσω από το φασιστικό του μένος.
Οι Εβραίοι πιάνονται εξαπίνης. Ενώ τρώνε το μεσημεριανό τους, ενώ κοιμόντουσαν, ενώ διάβαζαν, ενώ έκαναν καθημερινά πράγματα. Τους έλεγαν να ετοιμάσουν μια βαλίτσα για να τους ξεγελάσουν. Μην βλέποντας τον δόλο, οι Εβραίοι ετοίμαζαν μία βαλίτσα με κάθε λογής είδος μέσα, από παιχνίδια και κοσμήματα, μέχρι τηγάνια και τσατσάρες. Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ.
Το αγόρι με τη ριγέ πιτζάμα, του Τζον Μπόιν
Ο εννιάχρονος Μπρούνο δεν έχει ιδέα για την Τελική Λύση ή το Ολοκαύτωμα. Δε γνωρίζει για τον εφιάλτη που ζουν οι λαοί της Ευρώπης εξαιτίας της χώρας του. Το μόνο που ξέρει είναι ότι αναγκάστηκε να μετακομίσει από το άνετο σπίτι του στο Βερολίνο σ’ ένα οίκημα σε μια απομονωμένη περιοχή, όπου δεν έχει τίποτε να κάνει και κανέναν για να παίξει. Μέχρι τη στιγμή που συναντά τον Σμούελ, ένα αγόρι που ζει στην άλλη μεριά του συρματοπλέγματος και που, όπως κι άλλοι άνθρωποι εκεί, φορά μια στολή σαν ριγέ πιτζάμα. Η φιλία του Μπρούνο με τον Σμούελ θα τον οδηγήσει από την αθωότητα σε μια σκληρή αποκάλυψη και θα τον αναγκάσει να γίνει άθελά του μέρος μιας αποτρόπαιης κατάστασης. Δείτε το βιβλίο εδώ.
Η Χάννα δεν κλείνει ποτέ τα μάτια, του Λουίτζι Μπαλλερίνι
«Μπορούν να μας πάρουν τα πάντα, μα όχι τις αναμνήσεις μας, ούτε και τη λαχτάρα μας να τις αφηγηθούμε, να τις μοιραστούμε μ’ αυτούς που αγαπάμε. Μπορούν να αρπάξουν τις φωτογραφίες μας, να καταστρέψουν τα κάδρα που κεντήσαμε με αγάπη, να κρύψουν τα βιβλία μας, να κλέψουν όλα τα αντικείμενα της ζωής μας, αλλά δεν μπορούν να μας εμποδίσουν να σκεφτόμαστε και να θυμόμαστε, τουλάχιστον όχι όσο είμαστε ζωντανοί…»
Θεσσαλονίκη, 1943. Οι Ες Ες έχουν καταλάβει την πόλη με σκοπό να εξοντώσουν τη μεγάλη και πλούσια εβραϊκή κοινότητα που ζει εκεί εδώ και αιώνες. Στην αρχή τρομοκρατούν, στη συνέχεια εκβιάζουν, και τέλος απελαύνουν ολόκληρες οικογένειες και κλέβουν τις περιουσίες τους. Κι ενώ τα τρένα φεύγουν αδιάκοπα με προορισμό τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Πολωνία, δύο ιστορίες κυλούν παράλληλα…
Η μία είναι η ιστορία της Χάννα και του Γιοσέφ, δύο δεκαπεντάχρονων παιδιών που η τύχη το έφερε να ζήσουν κάτω από τη ίδια στέγη στο γκέτο της Καλαμαριάς, να ερωτευτούν και να προσπαθήσουν να συναρμολογήσουν τον κόσμο τους μέσα στη βία και τη θηριωδία των ναζί. Η άλλη είναι η ιστορία του Ιταλού πρόξενου Γκουέλφο Ζαμπόνι ο οποίος, με τη βοήθεια του λοχαγού Λουτσίλλο Μέρτσι, αγωνίζεται να σώσει όσες περισσότερες ανθρώπινες ζωές μπορεί, μεταφέροντας Ιταλούς (ή δήθεν Ιταλούς) Εβραίους στην Αθήνα. Δείτε το βιβλίο εδώ.
Μαξ, της Σάρα Κοέν Σκαλί
19 Απριλίου 1936. Μεσάνυχτα σχεδόν. Θα γεννηθώ ακριβώς σε ένα λεπτό. Θα έρθω στον κόσµο στις 20 Απριλίου. Ανήµερα των γενεθλίων του Φύρερ µας. Θα είµαι έτσι ευλογηµένος από τους γερµανικούς θεούς και θα αναγνωρίσουν στο πρόσωπό µου τον πρωτότοκο της ανώτερης φυλής. Της άριας φυλής. Αυτής που στο εξής θα κυριαρχήσει στον υπόλοιπο κόσµο. Είµαι το παιδί του µέλλοντος. Έχω συλληφθεί χωρίς αγάπη. Χωρίς Θεό. Χωρίς νόµο. Χωρίς τίποτε άλλο παρά δύναµη και οργή. Θα δαγκώνω αντί να πιπιλάω. Θα ουρλιάζω αντί να κλαψουρίζω. Θα µισώ αντί να αγαπώ. Χάιλ Χίτλερ!
Ο Μαξ είναι το τέλειο πρωτότυπο του προγράµµατος «Λέµπενσµπορν», το οποίο έθεσε σε εφαρµογή ο Χίµλερ. Γυναίκες επιλεγµένες από τους ναζί φέρνουν στον κόσµο καθαρούς εκπροσώπους της άριας φυλής, µια ιδανική νέα γενιά που προορίζεται να αναγεννήσει τη Γερµανία και µετά όλη την κατεχόµενη από το Ράιχ Ευρώπη.
Ένα βιβλίο-σταθµός, εξαιρετικά τεκµηριωµένο, που µιλάει µε διαφορετικό τρόπο για τον ναζισµό. Ένα συγκλονιστικό ανάγνωσµα, από το οποίο δεν µπορεί κανείς να βγει αλώβητος. Δείτε το βιβλίο εδώ.
Το Άουσβιτς, όπως το εξήγησα στην κόρη μου
Πώς να κάνουμε ένα σημερινό παιδί να καταλάβει ότι οι ναζί καταδίωξαν και εξόντωσαν εκατομμύρια άντρες, γυναίκες και παιδιά, μόνο και μόνο επειδή ήταν Εβραίοι;
Στο μείζον αυτό ζήτημα, στο πρόβλημα του απόλυτου κακού, μια διακεκριμένη ιστορικός απαντά στις πολύ άμεσες ερωτήσεις της κόρης της.
Δεν θυμάμαι να μου εξήγησαν ποτέ. Νομίζω ότι την ιστορία την είχα πάντα με κάποιον τρόπο ξανακούσει. Ωστόσο, σήμερα νιώθω πως ξέρω πότε ήταν η πρώτη φορά. Πρώτη φορά, λοιπόν, άκουσα την ιστορία από τη γιαγιά μου· ήταν βράδυ, και εκείνη στεκόταν δίπλα σε μια σόμπα πετρελαίου που δεν ζέσταινε αρκετά το μεγάλο ψηλοτάβανο σαλόνι. Η γιαγιά μου ήταν η καλύτερη, η πιο όμορφη, αυτή που μου έκανε όλα τα χατίρια, που μπορούσε να με κάνει καλά όταν αρρώσταινα, που ήξερε να κάνει τα πάντα για χάρη μου: να μου φτιάξει ένα ολόκληρο περίπτερο μέσα σε ένα κουτί από παπούτσια, να με πείσει να πάω στο σχολείο που μισούσα. Εκείνη, όμως, τη βραδιά μού έδινε το υλικό να ’χω να υφαίνω εφιάλτες για μια ζωή. Δεν θυμάμαι λεπτομέρειες, μονάχα ότι “ήταν πόλεμος”, ότι “τους πήραν”, “με τρένο” -ακόμη και τα παιδιά σαν κι εμένα-, ότι “υπέφεραν πολλά”, ότι πεινούσαν κι αρρώστησαν βαριά, ότι “όταν γύρισαν δεν βρήκαν τίποτα, κανέναν”…
Δεν τα εξηγούσαν όλα τούτα στο σπίτι. Εξάλλου, δεν μιλούσαν γι’ αυτό στο σπίτι. Ίσως γιατί μιλούσαν πάντα και γι’αυτό. Ή ίσως γιατί μιλούσαν για όλα μέσα από αυτό. Δεν μου εξήγησαν, αφού πάντα ήξερα. Δείτε το βιβλίο εδώ.
Οφσάιντ
“Υπάρχουν στιγμές που μόνο χάνοντας τα πάντα μπορείς να περισώσεις κάτι.” Άνοιξη του 1938 Η ναζιστική Γερμανία προσαρτά στην Αυστρία. Η διοργάνωση ενός ποδοσφαιρικού αγώνα ανάμεσα στις δυο χώρες θεωρείται ο καλύτερος και πιο δημοφιλής τρόπος για τον “εορτασμό της ένωσης των δυο γερμανικών λαών”. Ο Ματίας Ζίντελαρ είναι ο καλύτερος Αυστριακός ποδοσφαιριστής όλων των εποχών, είναι ο Μότσαρτ του Ποδοσφαίρου. Λίγοι Αυστριακοί πιστεύουν ότι θα συμμετάσχει σ’ αυτόν τον αγώνα κι ακόμα λιγότεροι ότι είναι ικανός να χαλάσει τη γιορτή. Κι όμως, τα καταφέρνει. Πρώτα, μ’ ένα εξαιρετικό γκολ και, ύστερα, με μια κραυγαλέα άρνηση. Δείτε το βιβλίο εδώ.
Maus 1:Η ιστορία κάποιου που επέζησε- Ο πατέρας μου αιμορραγεί ιστορία, του Βλάντεκ Σπίγκελμαν
Το Μάους είναι η ιστορία του Βλάντεκ Σπίγκελμαν, ενός Εβραίου επιζώντα της χιτλερικής Ευρώπης, και του γιου του, ενός καρτουνίστα που προσπαθεί να συμφιλιωθεί με την τρομακτική ιστορία του πατέρα του και με την ίδια την Ιστορία. Η μορφή του σχεδίου (οι Ναζί είναι γάτες, οι Εβραίοι ποντίκια) πετυχαίνει τέλεια να αφαιρέσει και την παραμικρή εναπομείνασα αίσθηση οικειότητας με τα γεγονότα που περιγράφονται, προσεγγίζοντας με τον δικό του τρόπο το ανείπωτο μέσω του μικροσκοπικού. Είναι, όπως σχολίασε η New York Times Book Review, «ένα αξιοθαύμαστο κατόρθωμα ντοκιμαντερίστικης λεπτομέρειας και λογοτεχνικής ζωντάνιας. . . ένα αποκαλυπτικό λογοτεχνικό γεγονός»Βλάντεκ Σπίγκελμαν.
Το βιβλίο εκδόθηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Zoobus σε μετάφραση Σάββα Μιχαήλ αλλά είναι εξαντλημένο.
Το ημερολόγιο της Rutka. Η συγκλονιστική μαρτυρία της «Πολωνέζας Άννας Φρανκ»
Το Ημερολόγιο της Rutka είναι η συγκινητική μαρτυρία μιας δεκατετράχρονης εβραιοπούλας από το Bedzin, καθώς στις σελίδες του καταγράφει τους τελευταίους μήνες της ζωής της στο γκέτο. Με το ναζιστικό κλοιό να σφίγγει διαρκώς γύρω της, οι περίπου εξήντα χειρόγραφες σελίδες του ημερολογίου αντανακλούν ολόκληρο το σύμπαν ενός κοριτσιού που ζει στη σκιά του θανάτου. Η αφύπνιση της γυναικείας φύσης, οι πρώτοι έρωτες, οι πλάνες, οι φιλίες, οι ζήλιες και οι καβγάδες καταγράφονται με κάθε λεπτομέρεια εν τω μέσω εκτοπισμών και υπό το κράτος του φόβου, του τρόμου και του θανάτου.
Όλα αυτά δεν αποτελούν μόνο μια συγκινητική, ανθρώπινη και ιστορική μαρτυρία της ζωής και του θανάτου της Rutka, αλλά και δεκάδων χιλιάδων εφήβων, αγοριών και κοριτσιών, που υπήρξαν θύματα του Ολοκαυτώματος. Λίγες μέρες πριν εκτοπιστεί, η Rutka έκρυψε το ημερολόγιό της στο σπίτι όπου ζούσε και ενημέρωσε σχετικά την Πολωνέζα φίλη της Stanislawa Sapinska, που ήταν λίγο μεγαλύτερη από αυτήν σε ηλικία. Και η Sapinska φύλαξε τη μαρτυρία αυτή επί εξήντα χρόνια, για να τη μοιραστεί σήμερα πλέον με όλο τον κόσμο. Το ανά χείρας βιβλίο αποτελεί πιστό αντίγραφο του ημερολογίου και διανθίζεται με φωτογραφίες της οικογένειας Laskier. Δείτε το βιβλίο εδώ.
Το παιδί του Νώε, του Ερίκ-Εμανουέλ Σμιτ
1942, Βέλγιο. Ο επτάχρονος Ζοζέφ είναι ο μοναχογιός μιας εβραϊκής οικογένειας που προσπαθεί να αποφύγει τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως των Ναζί. Για να τον σώσουν, τον παραδίδουν στον πατέρα Πονς, έναν ιερέα της επαρχίας – έναν «δίκαιο»-, που πασχίζει να σώσει μικρά παιδιά από τη φρίκη του Ολοκαυτώματος. Το οικοτροφείο του ιερέα που στεγάζει τον Ζοζέφ μαζί με πολλά άλλα εβραιόπουλα, μετατρέπεται σε μια πραγματική κιβωτό, καθώς ο μικρός ανακαλύπτει πως ο πατήρ Πονς, σαν νέος Νόε, επιδίδεται σε μια κρυφή δραστηριότητα που αποσκοπεί στη διάσωση ενός πολιτισμού απειλούμενου με εξαφάνιση. Χωρίς ηθικολογίες ή σκληρές περιγραφές της απάνθρωπης μοίρας των θυμάτων του ναζισμού, ο Ερίκ-Εμανουέλ Σμιτ δημιουργεί μια ιστορία για τη φιλία, το κουράγιο, την αποδοχή της διαφορετικότητας των πολιτισμών και των θρησκειών στην πιο σκληρή στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας. Δείτε το βιβλίο εδώ.
Η κλέφτρα των βιβλίων, Μάρκους Ζούσακ
Η μικρή Λιζέλ φτάνει στο σπίτι των θετών γονιών της έχοντας στα χέρια της μόνο ένα βιβλίο. Η συνέχεια της ιστορίας της θα γραφτεί με τα βιβλία που θα κλέβει από τις πυρές που ανάβουν στις πλατείες οι Ναζί. Γραμμένο για έφηβους, που οι γονείς τους δεν ξέρουν πώς να τους εξηγήσουν το Ολοκαύτωμα.
Η ελληνική έκδοση του παγκόσμιου best seller του Μπέρνχαρντ Σλινκ, που κέρδισε το βραβείο Γερμανικής Μετάφρασης (Ιάκωβος Κοπερτί), συμπληρώνει 20 χρόνια επιτυχημένης πορείας. Μεταφρασμένο σε 54 γλώσσες και με πολλές λογοτεχνικές διακρίσεις, το βιβλίο μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη με τίτλο «Σφραγισμένα χείλη» σε σκηνοθεσία του Στίβεν Ντάλντρι, με τους Κέιτ Γουίνολετ και Ρέιφ Φάινς. Δείτε το βιβλίο εδώ.
Ένα κορίτσι στο Άουσβιτς, του Φρεντιάνο Σέσι
Οκτώβριος 1940. Η μικρή Ελίζα ζει στη Βιέννη με την οικογένειά της, όταν αναγκάζεται να εγκαταλείψει το σπίτι της και να μεταφερθεί στη Βαρσοβία, όπου οι Ναζί απομονώνουν τους Εβραίους σε γκέτο. Στη συνέχεια θα βρεθεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Από τις σελίδες του ημερολογίου της περνούν στιγμές και γεγονότα της θηριωδίας που στιγμάτισε την ιστορία της ανθρωπότητας, όμως εκείνη θα αγωνιστεί να κρατήσει για πάντα ζωντανή την ελπίδα…
Το ημερολόγιο ενός κοριτσιού που επέζησε από το Άουσβιτς είναι η ιστορία του Ολοκαυτώματος μέσα από τα μάτια ενός παιδιού, μια χρήσιμη ανάγνωση της Ιστορίας και των τραγικών στιγμών της με την ελπίδα να μην επαναληφθούν.
Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει επίμετρο του Ιταλού συγγραφέα Φρεντιάνο Σέσι -γνωστός για τις έρευνές του και τα βιβλία του, ενηλίκων και παιδικά, με θέμα το ναζισμό, τους Εβραίους και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης-, όπου δίνονται με απλό και κατανοητό τρόπο για τους νεαρούς αναγνώστες ιστορικά στοιχεία και χρήσιμες πληροφορίες για τη λειτουργία των γκέτο και των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Δείτε το βιβλίο εδώ.
Βραβείο μετάφρασης από την Ελληνική Εταιρία Μεταφραστών Λογοτεχνίας 2017
Διαβάζοντας στη Χάννα, του Μπέρνχαρντ Σλινκ
Επιστρέφοντας στο σπίτι του, ο δεκαπεντάχρονος Μίχαελ Μπεργκ έχει μια κρίση ίκτερου. Τον βοηθά μια τριανταπεντάρα. Αργότερα ο έφηβος την επισκέπτεται με μια ανθοδέσμη, για να την ευχαριστήσει. Η Χάννα είναι η πρώτη γυναίκα που ποθεί. Είναι η αρχή ενός κρυφού έρωτα. Όμως ένα μυστήριο περιβάλλει τη Χάννα. Κάποια μέρα εξαφανίζεται από τη ζωή του, όχι από τη σκέψη του. Χρόνια αργότερα τη βλέπει, φοιτητής πια της νομικής αυτός, στην αίθουσα του δικαστηρίου. Η Χάννα κατηγορείται ως εγκληματίας πολέμου. Ο νεαρός νομικός κλονίζεται. Το παρελθόν -του έρωτά του αλλά και της χώρας του- ξαναζωντανεύει…
Το βιβλίο μεταφράστηκε σε 28 γλώσσες και γνώρισε πρωτοφανή επιτυχία. Η μετάφραση του Ιάκωβου Κοπέρτι κέρδισε το βραβείο γερμανικής μετάφρασης του 2000. Το 2008 προβλήθηκε η κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος από τον Στήβεν Ντάλντρυ (“Σφραγισμένα χείλη”) με τους Κέιτ Γουίνσλετ, Ντέιβιντ Κρος και Ρέιφ Φάινς. Δείτε το βιβλίο εδώ.
Η Άννα και ο Χελιδονάνθρωπος, του Γκάβριελ Σάβιτ
Κρακοβία, 1939. Η Άννα Ουάνια είναι μόλις επτά χρόνων όταν οι Γερμανοί συλλαμβάνουν τον πατέρα της, καθηγητή γλωσσολογίας, κατά την επιχείρηση εκκαθάρισης των διανοούμενων στην Πολωνία. Μένει μόνη. Και τότε συναντά τον Χελιδονάνθρωπο, έναν περίεργο, ψηλό άντρα, έναν απατεώνα που κρύβει άσους στο μανίκι του, και που, όπως ο πατέρας της, έχει ταλέντο στις γλώσσες: πολωνικά, ρωσικά, γερμανικά, γίντις… ακόμη και στη γλώσσα των πουλιών. Η κοπέλα μαγεύεται από αυτόν τον μυστηριώδη άντρα και τον ακολουθεί στο άγνωστο.
Κατά τη διάρκεια των περιπλανήσεών τους, η Άννα και ο Χελιδάνθρωπος θα διαφύγουν κινδύνους, θα εξημερώσουν στρατιώτες και θα αποκτήσουν και έναν φίλο. Αλλά, σε έναν κόσμο που έχει τρελαθεί, τα πάντα μπορεί να αποδειχτούν επικίνδυνα. Ακόμη και ο Χελιδονάνθρωπος.
Το εκπληκτικό πρώτο μυθιστόρημα του Γκάβριελ Σάβιτ αποκαλύπτει τις πιο σκληρές πλευρές της ζωής ενώ ταυτόχρονα εξυμνεί τα θαύματά της. Δείτε το βιβλίο εδώ.
Η επιλογή της Σόφι
Ο Στίνγκο, ένας άγουρος εικοσάχρονος του αμερικανικού Νότου, μας πηγαίνει πίσω στο καλοκαίρι του 1947, στην πανσιόν ενός χλοερού προάστιου του Μπρούκλυν. Εκεί γνωρίζει τον Νέηθαν, έναν φλογερό Εβραίο διανοούμενο, και τη Σόφι, όμορφη και εύθραυστη Πολωνή καθολική. Ο Στίνγκο παρασύρεται προς τα ενδότερα της παθιασμένης και ολέθριας σχέσης τους εν είδει μάρτυρα, έμπιστου φίλου και ικέτη. Εντέλει, οδηγείται στον σκοτεινό πυρήνα του παρελθόντος της Σόφι: στις αναμνήσεις από την προπολεμική Πολωνία, το στρατόπεδο συγκέντρωσης και – στην ουσία του φοβερού μυστικού της – στην επιλογή της. Δείτε το βιβλίο εδώ.
Η βαλίτσα της Χάνα, της Κάρεν Λιβάιν
Ένα βιβλίο μνήμης για το Ολοκαύτωμα για νέους αναγνώστες. Μια συγκλονιστική, αληθινή ιστορία που έγινε μπεστ σέλερ σ’ όλον τον κόσμο και αγαπήθηκε από αναγνώστες κάθε ηλικίας! Τον Μάρτιο του 2000, μια βαλίτσα παραδόθηκε στο Κέντρο Σπουδών του Τόκιο για το Ολοκαύτωμα. Απέξω, με λευκά γράμματα, ήταν γραμμένες οι λέξεις: Χάνα Μπρέιντι, 16 Μαΐου 1931, Waisenkind – που στα γερμανικά σημαίνει ορφανό. Τα παιδιά που είδαν τη βαλίτσα στην έκθεση του Κέντρου δεν έπαυαν να κάνουν ερωτήσεις. Ποια ήταν η Χάνα Μπρέιντι; Τι της συνέβη; Ζητούσαν επίμονα από τη Φούμικο Ισιόκα, τη διευθύντρια του Κέντρου, να βρει απαντήσεις. Σ’ ένα συναρπαστικό ταξίδι, η Φούμικο αναζητά στοιχεία σ’ όλη την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Το μυστήριο της βαλίτσας τη γυρίζει εβδομήντα χρόνια πίσω, στη μικρή Χάνα και την οικογένειά της, που η ευτυχισμένη ζωή τους σε μια μικρή πόλη της τότε Τσεχοσλοβακίας άλλαξε για πάντα με την εισβολή των Ναζί. Δείτε το βιβλίο εδώ.
Τα σπίτια με το αστέρι, του Στιούαρτ Ρος
Ο Μπάντι Γκούτμαν είναι ένας δεκατετράχρονος Ουγγροεβραίος που ζει στη Βουδαπέστη το 1944. Οι γερμανικές δυνάμεις έχουν καταλάβει την πόλη και η ζωή για τον Μπάντι και την οικογένειά του αρχίζει να γίνεται αφόρητη. Απομονωμένη από την υπόλοιπη ουγγρική κοινότητα, έχοντας στερηθεί τα βασικά της ανθρώπινα δικαιώματα, η οικογένεια διαθέτει ως μοναδικό όπλο την αποφασιστικότητά της να επιβιώσει. Άραγε, όμως, μπροστά σ’ ένα τόσο τρελό μίσος, η δύναμη, η αγάπη και το κουράγιο των Γκούτμαν θα είναι αρκετά για να τους κρατήσουν ενωμένους;
Τα “Παιδιά του πολέμου” είναι μια μοναδική συλλογή από ιστορίες για παιδιά και νέους ανθρώπους που αιχμαλωτίστηκαν στα καταστροφικά γρανάζια της ιστορίας. Μέσα από τα μάτια τους ζούμε λεπτό προς λεπτό τη δυστυχία και τους κινδύνους που διατρέχουν όσοι είχαν την ατυχία να ζουν μέσα στον πόλεμο, στη φτώχεια ή στο έλεος άδικων καθεστώτων. Δείτε το βιβλίο εδώ.
Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος, του Πρίμο Λέβι
Στις 22 Φεβρουαρίου 1944, 650 άνθρωποι στάλθηκαν στο Άουσβιτς στοιβαγμένοι σε δώδεκα τρένα για εμπορεύματα. Μόνο ο Πρίμο Λέβι και δύο άλλοι επέζησαν, έπειτα από παραμονή ενός έτους, πριν την απελευθέρωσή τους από τον ρωσικό στρατό τον Ιανουάριο του 1945. Στο στρατόπεδο ο Λέβι παρατηρεί τα πάντα, θα θυμηθεί τα πάντα, θα αφηγηθεί τα πάντα: το στρίμωγμα στους κοιτώνες τους συντρόφους που ανακάλυπταν το πρωί νεκρούς από την πείνα και το κρύο τους εξευτελισμούς και την καθημερινή εργασία, κάτω απ’ τα χτυπήματα των «Κάπος» τις περιοδικές «επιλογές» όπου ξεχώριζαν τους αρρώστους από τους υγιείς, για να τους στείλουν στο θάνατο τους απαγχονισμούς για παραδειγματισμό τα τρένα γεμάτα Εβραίους και τσιγγάνους, που οδηγούνταν με την άφιξή τους στα κρεματόρια…
Κι όμως, στην αφήγηση αυτή κυριαρχεί η πλέον εντυπωσιακή αξιοπρέπεια καμία εκδήλωση μίσους, καμία υπερβολή, καμία εκμετάλλευση των προσωπικών ταλαιπωριών, αλλά ένας ηθικός προβληματισμός πάνω στον πόνο, εξυψωμένος από ένα όραμα ζωής.
Το Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος, γραμμένο το 1947, θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας με θέμα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης μα και μία από τις πλέον συγκλονιστικές μαρτυρίες των καιρών μας. Στην Ιταλία από τη δεκαετία του ’60 διδάσκεται στα σχολεία. Δείτε το βιβλίο εδώ.
