Οι γνωστικές και ψυχοκοινωνικές δεξιότητες που αποκτά ένα παιδί από τα 2 ως τα 6 του χρόνια.
Ο άνθρωπος είναι γενετικά εφοδιασμένος να μιλά, να περπατά-να κινείται, να μαθαίνει και να αισθάνεται. Διαθέτει το «μηχανισμό» εκείνο, που μέσα από μια φυσιολογική διαδικασία κοινωνικών αλληλεπιδράσεων θα μπορέσει να κατακτήσει τους παραπάνω τομείς ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης, στο οποίο βρίσκεται. Υπάρχουν βέβαια θεωρίες που υποστηρίζουν ότι το ανθρώπινο νευρικό σύστημα είναι «προγραμματισμένο» για την απόκτηση των διαφόρων δεξιοτήτων (βιολογικοί παράγοντες), αλλά και άλλες που τονίζουν το αποτέλεσμα της μάθησης μέσα από την εκπαίδευση, τη μίμηση, την άσκηση και την κοινωνική επιβράβευση (περιβαλλοντικοί παράγοντες). Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση, δηλαδή υπάρχει μια εκ γενετής ικανότητα του ανθρώπου για ανάπτυξη σε όλα τα επίπεδα, η οποία όμως πρέπει να ενδυναμωθεί και να ασκηθεί μέσα από εμπειρίες του περιβάλλοντος.
Οι δεξιότητες που αποκτά ένα παιδί σε γνωστικό, ψυχοκοινωνικό και συναισθηματικό επίπεδο αποκτούνται σε διαφορετικά ηλικιακά στάδια ανάπτυξης. Κάθε παιδί είναι διαφορετικό, γι’αυτό είναι δύσκολο να περιγράψει κάποιος με ακρίβεια τις δεξιότητες που αναπτύσσει σε συγκεκριμένες ηλικίες. Ωστόσο υπάρχουν τα λεγόμενα αναπτυξιακά ορόσημα, που περιγράφουν οτιδήποτε προβλέπεται να αποκτήσει κάθε παιδί για την ηλικία του και αυτά θα προσπαθήσουμε να αποτυπώσουμε ακροθιγώς στο συγκεκριμένο άρθρο.
ΗΛΙΚΙΑ 2-3 ΕΤΩΝ
ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
- Γυρίζει σελίδες βιβλίου για να βρει συγκεκριμένη εικόνα.
- Βρίσκει συγκεκριμένο βιβλίο.
- Σχηματίζει οριζόντια και κάθετη γραμμή.
- Σχηματίζει κύκλο.
- Δείχνει μεγάλο/μικρό.
- Τοποθετεί πάνω, μέσα, κάτω από.
- Βάζει 4 κύπελλα το ένα μέσα στο άλλο με σειρά μεγέθους (από το μικρότερο στο μεγαλύτερο).
- Ονομάζει πράξεις.
- Ταυτίζει 3 χρώματα και γεωμετρικά σχήματα με εικόνα ίδιου σχήματος.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
- Γνωρίζει το φύλο του.
- Μπορεί να έχει ένα «φανταστικό» φίλο στο παιχνίδι.
- Μπορεί να χτυπήσει άλλα παιδιά προκειμένου να διεκδικήσει το χώρο του.
- Αναζητά την επιβεβαίωση από τους μεγάλους.
- Βρίσκεται στη φάση του «όχι».
- Παίζει δίπλα σε άλλα παιδιά αλλά όχι ακόμη μαζί (στάδιο παράλληλου παιχνιδιού).
- Δεν μπορεί ακόμη να μοιραστεί παιχνίδια.
- Δεν κατανοεί, γιατί δεν μπορούν οι επιθυμίες του να ικανοποιηθούν αμέσως.
- Συμμετέχει σε παιδικά τραγουδάκια στην ομάδα.
ΗΛΙΚΙΑ 3-4 ΕΤΩΝ
ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
- Οι μουτζούρες σχηματοποιούνται. Παίρνουν τη μορφή κυκλικών γραμμών που μοιάζουν με αντικείμενα, τα οποία το παιδί ονομάζει.
- Αρχίζει να συγκεντρώνει την προσοχή του σε μια δραστηριότητα παραπάνω από ότι συνήθως.
- Εκτελεί δύο εντολές (άσχετες μεταξύ τους).
- Μετράει μηχανικά από το 1-10.
- Θέλει να επαναλαμβάνουμε τα παραμύθια πολλές φορές.
- Δείχνει αγόρι-κορίτσι.
- Ονομάζει αν ένα αντικείμενο είναι βαρύ ή ελαφρύ.
- Συναρμολογεί puzzle με 2 και 3 μέρη.
- Δείχνει μακρύ-κοντό.
- Λέει ποια αντικείμενα «πάνε μαζί».
- Βάζει αντικείμενα σε κατηγορίες.
- Συμπληρώνει χέρια και πόδια σε ημιτελές σχέδιο ανθρώπου.
- Ονομάζει έως τρία (3) χρώματα.
- Αντιγράφει τετράγωνο.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
- Θέλει να είναι πιο «ανεξάρτητο».
- Τραγουδάει και χορεύει σε μουσική.
- Κάνει ικανοποιητικό συμβολικό παιχνίδι.
- Ακολουθεί τους κανόνες του παιχνιδιού, όταν «ηγείται» κάποιος ενήλικας.
- Αρχίζει να κατανοεί και να τηρεί τη σειρά του.
- Θέλει να βοηθάει στις δουλειές.
ΗΛΙΚΙΑ 4-5 ΕΤΩΝ
ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
- Μπορεί να φτιάξει φανταστικές ιστορίες περιλαμβάνοντας το στοιχείο της υπερβολής.
- Εκτελεί πολύπλοκες εντολές (με 3 σκέλη).
- Αναγνωρίζει δυνατούς-σιγανούς ήχους.
- Μπορεί να αφηγηθεί τι έκανε.
- Αρχίζει να κατανοεί το χθες-σήμερα-αύριο (χρονολογικές έννοιες).
- Ονομάζει βαρύ-ελαφρύ, μακρύ-κοντό.
- Κατανοεί έννοιες χώρου (π.χ. μέσα-έξω, πίσω-μπροστά, δίπλα, πάνω- κάτω).
- Αναγνωρίζει πρώτο, μεσαίο, τελευταίο.
- Συνδέει δραστηριότητες με την ανάλογη ώρα της ημέρας.
- Ταυτίζει σύμβολα.
- Μπορεί να σχεδιάσει έναν άνθρωπο.
- Βρίσκει ποια αντικείμενα ταιριάζουν.
- Βρίσκει τα όμοια.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
- Διευρύνεται ο κοινωνικός του κύκλος.
- Υπακούει σε κανόνες μέσα στο παιχνίδι.
- Αναλαμβάνει ρόλους σε ένα παιχνίδι.
- Δουλεύει μόνο του για 20 περίπου λεπτά.
- Συνεργάζεται με 2-3 παιδιά σε κοινή δραστηριότητα.
- Μοιράζεται παιχνίδια και ζητά την άδεια για να πάρει κάτι.
- Δείχνει να έχει αίσθηση του χιούμορ.
- Ενδιαφέρεται για τα μικρότερα παιδιά και για κάποιον που στενοχωριέται.
- Έχει ανάγκη τη συντροφιά των άλλων παιδιών.
- Αντιλαμβάνεται ότι υπάρχουν κανόνες στο παιχνίδι.
- Επιλέγει τους φίλους του.
- Προσπαθεί να αυτονομηθεί και να διαχειριστεί τις δεξιότητες που απέκτησε.
ΗΛΙΚΙΑ 5-6 ΕΤΩΝ
ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
- Λέει αστεία.
- Κατανοεί έννοιες όπως περισσότερα, λιγότερα, αρκετά, πολλά.
- Διηγείται καθημερινά συμβάντα.
- Χρησιμοποιεί έννοιες χώρου και κατεύθυνσης (μέσα από, προς κ.λ.π.).
- Απαντά σε ερωτήσεις «γιατί» με εξήγηση.
- Αφηγείται ιστορία με 4-5 μέρη.
- Αρχίζει να καταλαβαίνει την έννοια του αντίθετου (π.χ. ζεστό-κρύο).
- Απαντά σε ερώτηση «Τι κάνουμε αν……..».
- Κατηγοριοποιεί/ομαδοποιεί.
- Ολοκληρώνει απλό λαβύρινθο.
- Γνωρίζει τις ημέρες της εβδομάδας.
- Μετράει μέχρι το 20 και λέει πόσα είναι.
- Αναγνωρίζει τα περισσότερα γράμματα της αλφαβήτου.
- Κατονομάζει πλέον σωστά τα χρώματα.
- Γνωρίζει τη διεύθυνση και τον αριθμό τηλεφώνου του σπιτιού του.
- Γράφει το όνομά του.
- Βάζει αριθμούς από το 1-10 στη σωστή σειρά.
- Βάζει ιστοριούλα σε σωστή χρονική σειρά (χρονική σειροθέτηση).
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
- Εξηγεί τους κανόνες των παιχνιδιών.
- Μιμείται ρόλους ενηλίκων.
- Παίζει ρόλους σε θεατρικό παιχνίδι.
- Μπορεί να έχει εναλλαγές και διακυμάνσεις στις συναισθηματικές του αντιδράσεις.
- Είναι αρκετά ευαίσθητο στην κριτική.
- Εκδηλώνει αισθήματα ενοχής και μεταμέλειας σε κακή συμπεριφορά.
Τα παραπάνω αναπτυξιακά ορόσημα είναι ενδεικτικά και οι ειδικοί τα λαμβάνουμε υπόψη μας όταν πρόκειται να αξιολογήσουμε ένα παιδί στους παραπάνω τομείς. Θυμηθείτε ότι η πρόληψη είναι σημαντική καθώς η πρώιμη παρέμβαση σε ένα παιδί που υπολείπεται αναπτυξιακά σε σχέση με τα στάδια που αναμένουμε να κατακτήσει με βάση τη χρονολογική του ηλικία μπορεί να αποβεί καθοριστικής σημασίας για τη μετέπειτα εξέλιξή του.
Ιωάννης Κυργιόπουλος
Ψυχολόγος (Msc Σχολικής Ψυχολογίας)
E–mail: johnkyr76@yahoo.gr
Τηλ. Επικοινωνίας: 22310-42370 & 6972868960
