Από το Τμήμα Γραμμάτων, Βιβλίου & Ψηφιακού Περιεχομένου της Διεύθυνσης Εφαρμογής Πολιτιστικής Πολιτικής της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού ανακοινώθηκαν σήμερα πριν λίγη ώρα τα Κρατικά Βραβεία Παιδικού Βιβλίου 2016, που αφορούν σε εκδόσεις βιβλίων του 2015. Παράλληλα, όπως επιτάσσει η νέα νομοθεσία που διέπει τον θεσμό των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας (Ν. 3905/2010), δίνεται στη δημοσιότητα το σκεπτικό βράβευσης της αρμόδιας Επιτροπής για κάθε κατηγορία.
Η μεγάλη καθυστέρηση που συνοδεύει τα τελευταία χρόνια την ανακοίνωση των κρατικών βραβείων κάποια στιγμή πρέπει να λυθεί με πρωτοβουλία από την αρμόδια Διεύθυνση του Υπουργείου Πολιτισμού. Κι αυτό γιατί συμβαίνει το καταπληκτικό, να ανακοινώνονται 4 μέρες πριν το 2018 με βραχείες λίστες του 2017, βραβεία που τιτλοφορούνται του 2016 για βιβλία που εκδόθηκαν το 2015, Ασφαλώς γι' αυτό δεν ευθύνονται οι κριτικές επιτροπές των τελευταίων ετών που κάνουν πραγματικά ο,τι μπορούν για να ανακοινώσουν αποτελέσματα ακόμα και μέσα στις γιορτές ώστε να προλάβουν και την εμπορικότητα των ημερών.
Πρέπει να γίνει συνείδηση στο Υπουργείο ότι τα βραβεία (κρατικά ή άλλα) αποτελούν μια από τις ελάχιστες οργανωμένες εμπορικές ωθήσεις του ταλαιπωρημένου χώρου του βιβλίου. Πώς θέλουμε να αλλάξουμε το χαμηλό ποσοστό αναγνωστών όταν δίνουμε στο παρά ένα του 2018, βραβεία για βιβλία του 2015 που πιθανόν ακόμα και να έχουν εξαντληθεί για να μην εισέλθουμε σε πιο εξειδικευμένες περιπτώσεις;
Συγχαρητήρια στους άξιους νικητές, στους συγγραφείς που μπήκαν στις βραχείες λίστες και στην Κριτική Επιτροπή για την προσπάθεια και το αποτέλεσμα. Ας δούμε τους νικητές και το σκεπτικό της βράβευσής τους.
Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου
απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Κώστα Πούλο για το έργο του με τίτλο Παππού; εκδόσεις Μεταίχμιο 2015
Σκεπτικό βράβευσης: Η τρυφερή σχέση παππού και εγγονού, μέσα από τα απλά, καθημερινά πράγματα και συνήθειεςπου μοιράζονται, όπως η εκμάθηση των αριθμών, το κρυφτό, η αγάπη για τα φυτά. Μια σχέση που αναπτύσσεται φυσικά, όπως αναπτύσσεται και η Κίκα (αγαπημένο φυτό και των δύο). Το δέσιμο των δυο τους μεγάλο και η αγάπη τους προσεγγίζει το άπειρο, το οποίο αποτελεί και αναζήτηση του μικρού πρωταγωνιστή. Η απώλεια της γιαγιάς στέκεται παράμερα στην αφήγηση ως σκιά, αλλά χωρίς έντονους συναισθηματισμούς και υπενθυμίζει το αναπόφευκτο. Το αναπόφευκτο, δηλαδή ο θάνατος του παππού, χωρίς να ανακοινώνεται άμεσα από την αφήγηση, αφήνεται ως υπονοούμενο στο τέλος του βιβλίου, όπου κάθε αναγνώστης μπορεί να κάνει τις δικές του σκέψεις και συνειρμούς, αφήνοντας ένα σχεδόν ανοιχτό τέλος μέσα από μια ερώτηση αναζήτησης «παππού;». Η εικόνα του τέλους αποτελεί ένα παράλληλο κείμενο που συμπληρώνει αλλά και νοηματοδοτεί εκ νέου το λεκτικό κείμενο. Παράλληλα με το βασικό θέμα του βιβλίου, αξιοποιείται η λαϊκή παράδοση αλλά και στίχοι από δημοφιλή τραγούδια μιας παλαιότερης εποχής, στοιχεία που εμπλουτίζουν διακειμενικά την αφήγηση.
Η επιτροπή συζήτησε ακόμη το βιβλίο Διακοπές στη βεράντα (συγγραφέας Ιωάννα Μπαμπέτα, εκδόσεις Μεταίχμιο 2015), το οποίο με απέριττη, άμεση, τρυφερή και εύστοχη γραφή διαπραγματεύεται ένα θέμα επίκαιρο. Δυο παιδιά που δεν πάνε διακοπές,που δε γνωρίζονται, αλλά έχουν ανάγκη για επικοινωνία και παρέα, βρίσκουν ένα σωρό τρόπους για να γνωριστούν, να επικοινωνήσουν και να παίξουν έστω και από απόσταση. Σαΐτες, πίνακες, τηλεκατευθυνόμενα ελικόπτερα, ένα κόκκινο μάλλινο κουβάρι και σαπουνόφουσκες επιστρατεύονται για να εξυπηρετήσουν την ανάγκη της φιλίας και της συντροφικότητας, αλλά και να καλύψουν το κενό της ρουτίνας και της μοναξιάς. Δυο παιδιά που ζουν τον πρωτόγνωρο ρομαντισμό της σχέσης των δύο φύλων. Δυο παιδιά που κατορθώνουν να μετατρέψουν το πιο βαρετό καλοκαίρι σε μια μοναδική εμπειρία.
Κρατικό Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου
απονέμεται κατά πλειοψηφία στην εικονογράφο Ίριδα Σαμαρτζή και στον συγγραφέα Σωτήρη Τριβιζά για το έργο τους με τίτλο Ο μαγικός κόσμος του Φεδερίκο, ένα παραμύθι βασισμένο στον Λόρκα, εκδόσεις Διάπλαση 2015.
Σκεπτικό βράβευσης: Ένα ιδιαίτερο βιβλίο, βασισμένο στο έργο του Λόρκα, με μια εξαιρετική εικονογράφηση που αποδίδει το ονειρικό και το περιπετειώδες με ποικιλία χρωμάτων και εικόνων. Το βιβλίο αναπαριστά με ποιητικό ή παραμυθικό τρόπο ένα μέρος της παιδικής ηλικίας του Λόρκα που σχετίζεται με τη ζωή του στο χωριό. Όμορφες εικόνες λόγου που συγκινούν, επιδιώκοντας να εξοικειώσουν το παιδικό κοινό με την ποίηση και τους συνεχείς συμβολισμούς. Το πάντρεμα διαφορετικών λογοτεχνικών ειδών, με τον εγκιβωτισμό ποιημάτων του Λόρκα στην αφήγηση και το δέσιμο με μια εικονογράφηση ονειρική, που λειτουργεί και ως ένα παράλληλο κείμενο με τις δικές του σημασιοδοτήσεις, το κάνει ένα πολύ ξεχωριστό βιβλίο.
Η επιτροπή συζήτησε ακόμη δυο βιβλία:
Το βιβλίο Απέναντι (εικονογράφηση Ίρις Σαμαρτζή, συγγραφή Θοδωρής Παπαϊωάννου, εκδόσεις Ίκαρος 2015), για την καλαίσθητη εικονογράφηση της Ίριδας Σαμαρτζή που, σε συνδυασμό με ένα λιτό κείμενο, δημιούργησαν ένα ενδιαφέρον και ελκυστικό picturebook για μικρούς αναγνώστες.
Το βιβλίο Ο Βόρακας, ο Κόρακας, και η Σονάτα της Φανής (εικονογράφηση Βαγγέλης Παυλίδης, συγγραφή Γεωργία Γαλανοπούλου, εκδόσεις Πατάκη 2015), μια ιστορία με τη μορφή παραμυθιού ή καλύτερα τοπικού θρύλου για μεγαλύτερα παιδιά, γραμμένη σε στίχο, με δυνατούς συμβολισμούς για την απληστία, την πλεονεξία, την απώλεια της λογικής σκέψης και του σεβασμού, με ιδιαίτερη εικονογράφηση, που δημιουργεί την κατάλληλη ατμόσφαιρα για την ανάδειξη του θέματος.
Κρατικό Βραβείο Εφηβικού – Νεανικού βιβλίου
απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Πολυχρόνη Κουτσάκη για το έργο του με τίτλο Μια ανάσα μόνο, εκδόσεις Πατάκη 2015
Σκεπτικό βράβευσης: Το βιβλίο αποτελεί το δεύτερο μέρος μιας τριλογίας που ξεκίνησε με το βιβλίο Καιρός για ήρωες. Με σκηνικό δράσης την πόλη των Χανίων, ο συγγραφέας διαμορφώνει μια μοντέρνα, αστυνομικού τύπου περιπέτεια, με στοιχεία κινηματογραφικής δράσης – που δικαιολογούν ίσως και κάποιες υπερβολές στην διαχείριση καταστάσεων-, με έξυπνο χιούμορ και στοιχεία μεταφυσικά. Στην πλοκή ενσωματώνονται διεφθαρμένα κυκλώματα, ακροδεξιές οργανώσεις στο χώρο του σχολείου, διακίνηση ναρκωτικών, απαγωγές κ.ά. Όλα τα παραπάνω καθιστούν πυκνή και απαιτητική την αφήγηση των γεγονότων. Δημιουργούν την κατάλληλη ατμόσφαιρα για το είδος και κάνουν το βιβλίο ελκυστικό για τους εφήβους, θίγοντας θέματα που τους απασχολούν χωρίς την αίσθηση της απαισιοδοξίας και της παραίτησης. Παρά το γεγονός πως το βιβλίο αποτελεί συνέχεια προηγούμενου βιβλίου, μπορεί να σταθεί και αυτόνομα, χωρίς να κουράζει αφηγηματικά. Στα δυνατά του σημεία επίσης, η ολοκληρωμένη ανάπτυξη πολλών χαρακτήρων – ηρώων, που ο καθένας έχει ξεχωριστή συμβολή στην εξέλιξη της ιστορίας.
Η επιτροπή συζήτησε ακόμη το βιβλίο Ένας άγγελος στο ταβάνι μου (συγγραφή Μάγια Δεληβοριά, εκδόσεις Κέδρος 2015), το οποίο πραγματεύεται με πρωτότυπο τρόπο, αμεσότητα και χιούμορ το θέμα της απώλειας, της κατάθλιψης, την αναζήτηση της προσωπικής δύναμης και του νοήματος της ζωής. Ένα βιβλίο με δεμένη πλοκή, με στοιχεία ρεαλιστικά και μεταφυσικά ταυτόχρονα, με ανεπτυγμένους και πειστικούς χαρακτήρες, που διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον από τον έφηβο αναγνώστη.
Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά
απονέμεται κατά πλειοψηφία στην Κατερίνα Σέρβη για το έργο της με τίτλο Στη μάχη του Μαραθώνα, εκδόσεις Πατάκη 2015
Σκεπτικό βράβευσης: Ένα graphic novel, που επιχειρεί να φέρει το νεαρό αναγνώστη κοντά στην ιστορία με τρόπο ζωντανό, άμεσο και διαφορετικό από τα συνηθισμένα βιβλία ιστορίας. Με το εύρημα των μυθοπλαστικών χαρακτήρων των παιδιών ανιχνευτών, τα οποία βρίσκονται στο πλευρό των ιστορικών προσωπικοτήτων, ο αναγνώστης βρίσκεται παρών στα ίδια τα γεγονότα, παρακολουθεί τη μάχη σαν να ήταν εκεί, ενώ μέσα από τους διαλόγους πληροφορείται για τα ιστορικά γεγονότα που προηγήθηκαν της μάχης και οδήγησαν σε αυτήν. Το βιβλίο φωτίζει θέματα όπως το θάρρος, η ανδρεία, αλλά και τα ανθρώπινα συναισθήματα των ηρώων όπως ο φόβος, ενώ ταυτόχρονα γίνονται σχόλια για την κοινωνική ζωή (π.χ. τη θέση της γυναίκας) και δίνονται στοιχεία της διαφορετικής οπτικής των δύο αντιπάλων σε έναν πόλεμο. Το χιούμορ και οι αναχρονισμοί -που κάνουν την Ιστορία πιο ζωντανή και οικεία- καθώς και οι αναφορές στο έργο του Αριστοφάνη, συμπληρώνουν τον αφηγηματικό χαρακτήρα του κειμένου. Το βιβλίο καθορίζεται από τις εικόνες του Θανάση Πέτρου, οι οποίες χωρίς εικαστικές φλυαρίες αποδίδουν συναισθήματα, γεγονότα και όλη την ατμόσφαιρα της εποχής. Ακόμη ένα στοιχείο που καθιστά το βιβλίο "ξεχωριστό" είναι το παράρτημα, όπου και πάλι με τη μορφή κόμικ δίνονται αλήθειες και μύθοι για την ιστορία, θίγονται οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας ιστορικός ερευνητής, το θέμα της ύπαρξης αντικειμενικής ιστορικής αλήθειας και η σύγκρουση επιστημονικών απόψεων των ιστορικών για ένα ζήτημα. Επίσης αναφορά γίνεται στον Ηρόδοτο και το έργο του, ενώ ίσως για πρώτη φορά σε ένα βιβλίο για παιδιά η συγγραφέας διερωτάται αν τελικά υπάρχει απάντηση στο μεγάλο ερώτημα της ιστορίας: "Τι θα είχε συμβεί αν…". Μια εναλλακτική, πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση μελέτης της ιστορίας.
Δείτε τις βραχείες λίστες των υποψήφιων προς βράβευση βιβλίων εδώ από τις οποίες επελέγησαν οι ανωτέρω βραβευθέντες.
