Γεννήθηκε το 1974 σε μια μικρή πόλη της Λαϊκής Δημοκρατίας του Λάος, μεγάλωσε, όμως, στα προάστια του Παρισιού όπου σπούδασε στην Εθνική Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι (Ecole Nationale Supérieure des Beaux Arts). Εργάζεται ως εικονογράφος βιβλίων και ζωγράφος. Εκθέτει τακτικά τα έργα της στη Γαλλία και στο εξωτερικό.
Στην Ελλάδα είχαμε την τύχη να συναντηθούμε με μερικά σπουδαία βιβλία της, κυρίως από τις Εκδόσεις Νεφέλη. Με κάθε κλαδάκι και πιο άνοιξη: Χαϊκού για τις τέσσερις εποχές είναι η πρόσφατη συνεργασία της στις Εκδόσεις Νεφέλη με τη διακεκριμένη Ελληνίδα συγγραφέα Ροδούλα Παππά, με την οποία είχαν συνδημιουργήσει και το Στη μύτη του κουταβιού μια ακριδούλα, ενώ σπουδαίες στιγμές της είναι τα βιβλία Ώρα να κοιμηθείς γλυκά, της Ροξάν Μαρί Γκαλιέ, το οποίο εικονογράφησε, αλλά και το ολοδικό της Ο Γκασπάρ μέσα στη νύχτα.
Πιο μεγάλη τύχη όμως ήταν η συνάντηση μαζί της στο εξαίρετο παιδικό βιβλιοπωλείο και φιλαναγνωστικό χώρο Σ22 (Κ. Σμολένσκη 22, Νεάπολη Εξαρχείων) των Εκδόσεων Νεφέλη, στο πλαίσιο της πρόσκλησής της από το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος. Η συζήτηση μαζί της ήταν απολαυστική, η ίδια είναι χειμαρρώδης καθώς ξετυλίγει σκέψεις της για εικόνες, λέξεις, βιβλία.
Η καταπληκτική καλλιτέχνιδα Seng Soun Ratanavanh σε μια #Συνέντευξη—εξομολόγηση στο #ELNIPLEX, στην Κατερίνα Χατζηανδρέου και τον Απόστολο Πάππο. Ευχαριστούμε θερμά τη Γόνη Λούκα και τον Περικλή Δουβίτσα για τη συνεργασία και τη διερμηνεία.
Στο βιβλίο σας Ο Γκασπάρ μέσα στη νύχτα υπάρχει ο συγκερασμός της πραγματικότητας και της νύχτας με το όνειρο και τον κόσμο του φανταστικού…
Είναι ένας διάλογος. Δεν είχα εξαρχής αυτή την ιδέα. Η σκέψη μου αρχικά ήταν να δουλέψω πάνω σε ένα παιδί που φοβάται τη νύχτα αλλά και στη μοναξιά. Αυτό που με ενδιέφερε κυρίως ήταν ο φόβος της νύχτας. Η νύχτα είναι μια στιγμή μέσα στη διάρκεια μιας μέρας που βρισκόμαστε μόνοι με τον εαυτό μας. Συχνά μέσα στη μέρα έχουμε φίλους, το σχολείο όταν είμαστε παιδιά ή τη δουλειά όταν είμαστε ενήλικες, έχουμε αλληλεπίδραση με τους άλλους. Δεν βρισκόμαστε συχνά μόνοι με τον εαυτό μας, δεν αντιμετωπίζουμε τη μοναξιά. Και γι’ αυτό πιστεύω ότι τα παιδιά φοβούνται τη νύχτα, όχι τόσο το σκοτάδι, όσο τη μοναξιά που αυτό φέρνει. Τα πράγματα στο σκοτάδι είναι λίγο συγκεχυμένα. Οι σκιές εμφανίζονται περισσότερο από ό,τι τη μέρα. Υπάρχουν σκιές και τη μέρα, αλλά δεν τους δίνουμε σημασία.
Υπάρχει ο αποχωρισμός από φίλους και ενήλικες για τα παιδιά.
Η νύχτα είναι η στιγμή που ευνοείται η μοναξιά, η στιγμή που είμαστε μόνοι με τον εαυτό μας. Ευνοεί την εμφάνιση των σκιών, φανταζόμαστε πολλά πράγματα μέσα στις σκιές, είναι η στιγμή της μετάβασης από τον ύπνο στην κατάσταση του ξύπνιου, όπου όλα είναι μπερδεμένα. Για μένα είναι ένα πέρασμα, ένα κατώφλι και γι αυτό δημιούργησα αυτή την εικόνα του φανταστικού που εμφανίζεται όλο και περισσότερο στην εικονογράφηση του βιβλίου
Σας αρέσει να οικοδομείτε το σύμπαν σας ξεκινώντας από το κενό; Ποια η σημασία του λευκού στα σχέδιά σας; Έχετε άλλους ισχυρούς δεσμούς με χρώματα;
Στην εικονογράφησή του πρώτου μου εικονογραφημένο βιβλίου, που δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά, το λευκό είναι πολύ σημαντικό. Στην ασιατική τέχνη υπάρχουν οι έννοιες του γεμάτου και του κενού. Δούλευα με την ιστορία ενός μικρού κοριτσιού από την Ιαπωνία. Ήθελα πολύ να επιμείνω σ’ αυτή την πλευρά και να χρησιμοποιήσω το λευκό του χαρτιού, που είναι κάτι πολύ σημαντικό στην Ιαπωνία, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει στη Δύση. Πολλές φορές έχω εκδότες που μου λένε ότι κάτι δεν είναι τελειωμένο, δεν είναι γεμάτο. Για μένα το λευκό είναι χώρος, εξίσου σημαντικός με τα υπόλοιπα, υπάρχει φόρμα. Σε πολλά από τα έργα μου, το πιο σημαντικό χρώμα είναι το λευκό∙ είναι το κενό που αποκαλύπτει το γεμάτο. Αυτό που δίνει μορφή στα σχήματα.
Αυτή η αντίθεση ανάμεσα στο κενό και το γεμάτο είναι πολύ παρούσα στη ζωγραφική, στη χαρακτική, στις Ιαπωνικές εκτυπώσεις. Ήθελα επίσης να κρατήσω αυτή την επίπεδη προοπτική που βρίσκουμε στις ιαπωνικές εκτυπώσεις. Όλα είναι επίπεδα, δεν υπάρχει όγκος ή προοπτική. Εμπνεύστηκα από αυτού του είδους τις εικονογραφήσεις.
Εγώ εργάζομαι για την μάρκα Jeko που έχει είδη χειροτεχνίας και πολλές φορές τους προτείνω κάτι σε λευκό και δεν το θέλουν γιατί τους φαίνεται λειψό.
Συνήθως δουλεύετε σε ένα επίπεδο ή προσαρμόζετε την τεχνική σας στο κείμενο που έχετε κατά περίπτωση;
Σκέφτομαι, όπως όταν πλέκουμε ή ράβουμε, η ιστορία εκτυλίσσεται. Για παράδειγμα, για την εικονογράφηση ενός από τα βιβλία μου χρησιμοποίησα κομμάτια ξύλου που τα ζωγράφισα με ακρυλικά χρώματα γιατί ήθελα κάθε φορά να σχετίζεται με την ιστορία, με το θέμα του βιβλίου. Είναι η ιστορία δύο μικρών παιδιών που κάθε χρόνο συναντιούνται με έναν φίλο κατά τη διάρκεια της γιορτής των ανθισμένων κερασιών και καταλαβαίνουμε στην πορεία όσο προχωρά η ιστορία, η οποία είναι πολύ ήρεμη και χαρούμενη, ότι υπάρχει κάτι από πίσω, κάτι που δεν κολλά, σαν ένα χαλίκι μέσα στο παπούτσι. Και στο τέλος συνειδητοποιούμε, χωρίς όμως να είναι επακριβώς γραμμένο, υπονοείται, ότι τα παιδιά «γιορτάζουν» την επέτειο της εξαφάνισης της μητέρας τους. Κι εγώ ήθελα σε κάθε εικόνα να υπάρχει ένα στοιχείο που να λείπει, η ζωγραφιά να μην είναι πλήρης. Σ’ ένα λευκό χαρτί αυτό δε θα φαινόταν, στο ξύλο όμως…
Στο τελευταίο ήταν η ιστορία ενός κοριτσιού που ζούσε σ’ ένα χωριό «από χαρτί» οι κάτοικοι του οποίου ήταν εξειδικευμένοι στην χαρτοκοπτική και στην χαρτοδιπλωτική. Χρησιμοποίησα κομμάτια χαρτιού και έφτιαξα μακέτες σε δύο και τρεις διαστάσεις.
Όταν το κείμενο δεν είναι δικό μου, το διαβάζω και οι ιδέες έρχονται πολύ γρήγορα. Τις σημειώνω. Κάποιες φορές τις βάζω σε ισχύ, κάποιες φορές έρχονται καλύτερες.
“Μετά από κάθε κλαδάκι και πιο άνοιξη“. Νέο βιβλίο, νέα πρόκληση. Βάλατε νέα στοιχεία ή μείνατε πιστή στο σύμπαν σας;
Είμαι πιστή στον εαυτό μου. Απλά προσαρμόζω τις τεχνικές μου. Θα σας δείξω παραδείγματα για να σας δείξω πώς προσαρμόζω τις τεχνικές μου (πηγαίνει και φέρνει τα βιβλία της στις Εκδόσεις Νεφέλη και μας δείχνει εικόνες). Στο πρώτο βιβλίο (κρατά το Στη μύτη του κουταβιού μια ακριδούλα), περνάμε μια ολόκληρη χρονιά μαζί με αυτό το μικρό αγόρι.
Στο δεύτερο βιβλίο, όμως (δείχνει το Κάθε κλαδάκι και πιο άνοιξη), δεν ήθελα να είναι μια αναμενόμενη συνέχειά του. Δεν ήθελα να περάσουμε μια ακόμα χρονιά με το αγόρι. Για ποιο λόγο να δούμε ακόμα μια χρονιά τι κάνει αυτό το αγόρι; Αυτό το μικρό αγόρι ζούσε σε ένα σπίτι για πουλιά οπότε και δημιούργησα το alter ego του, ένα μικρό κορίτσι. Και αυτό το κορίτσι ζούσε σε μια τσαγιέρα. Και εδώ αντίστοιχα περνάμε κάθε μία από τις εποχές εποχές. Και μετά αποφάσισα να συναντηθούν τα δύο παιδιά, που είναι πιο μικρά από ό,τι στην πραγματικότητα, μπροστά στην τσαγιέρα, την οποία δεν τη βλέπουμε, αλλά μπορούμε να την φανταστούμε καθώς, όπως κάνει κρύο, βλέπουμε τον ατμό. Είναι μια γιορτή. Έψαξα να βρω νέες ιδέες για τη συνέχεια χωρίς να επαναλάβω τη χρονιά με το αγόρι. Όπως ότι έπαιξα περισσότερο με τις αναλογίες, το μικρό και το μεγάλο. Έτσι έκλεισε ο κύκλος και τα δυο παιδιά συναντήθηκαν. Και ήμουν πολύ ευχαριστημένη με την ιδέα και το τελικό αποτέλεσμά της.
Κι όλα αυτά με χαϊκού… Έχει έμπνευση αυτή η μορφή ποιημάτων;
Είναι μια μορφή κειμένου πολύ σύντομου, η οποία ταιριάζει πολύ στον τρόπο που δουλεύω, ενώ αφήνει πολλά περιθώρια στη φαντασία. Και γι’ αυτό, τέτοια κείμενα που επιτρέπουν ελευθερία, είναι μια ιδιαιτέρως επιθυμητή φόρμα, η οποία μπορεί να δώσει ένα υπέροχο αποτέλεσμα.
Τα συγκεκριμένα χαϊκού είχαν φαντασία, αλλά ταυτόχρονα ήταν πολύ συνδεδεμένα με τον κόσμο γύρω μας. Εγώ τα αντιμετωπίζω ως μια συνέχεια. Έτσι, η πρότασή μου είναι μια ζωγραφική που απευθύνεται σε όλους, αλλά και ένας ποιητικός τρόπος προσέγγισης των εικόνων.
Έχετε επιρροές από τον ελληνικό πολιτισμό, την τέχνη ή τον τρόπο ζωής;
Προφανώς! Τα σχέδια, η αισθητική τους σε αυτό το βιβλίο, δεν είναι ελληνικά. Και καθώς δεν ζω στην Ελλάδα, αλλά απευθύνομαι στο ελληνικό κοινό, προσπάθησα να δω πράγματα που υπάρχουν εδώ. Υπήρχε όμως η εμπειρία του προηγούμενου βιβλίου, οπότε η εικονογράφηση βγήκε πιο εύκολα.
Μεγάλωσα στην Ευρώπη. Η φιλοσοφία έρχεται από εδώ, από την ελληνική κουλτούρα. Έκανα σπουδές ανθρωπιστικών επιστημών και είχα πολλά μαθήματα φιλοσοφίας. Ακόμα και στο λύκειο, είχαμε οκτώ ώρες τη βδομάδα μαθήματα φιλοσοφίας. Η ελληνική φιλοσοφία είναι πολύ διαδεδομένη στην Ευρώπη. Και η επαφή μας με την ελληνική φιλοσοφία είναι το εισιτήριο για τα έργα των Ευρωπαίων εικονογράφων.
Seng Soun Ratanavanh
Κάθε κλαδάκι και πιο άνοιξη: Χαϊκού για τις τέσσερις εποχές–)
Στη μύτη του κουταβιού μια ακριδούλα–)
Ώρα να κοιμηθείς γλυκά–)
Εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ
Διαβάστε:
Ώρα να κοιμηθείς γλυκά, της Ροξάν Μαρί Γκαλιέ (εικ.: Σενγκ Σουν Ρατάναβαν)
