Πρέπει να ξεχωρίσουμε στη συνείδηση όλων, εκπαιδευτικών και μη, την κούκλα δραματικού παιχνιδιού από την κούκλα Persona.
Κούκλες δραματικού παιχνιδιού (dramatic play dolls)
Είναι κούκλες τις οποίες το παιδί ή ο ενήλικος μπορεί να χρησιμοποιήσει με όποιον τρόπο θέλει, να τους αλλάζει ρόλους, ονόματα, χαρακτηριστικά, ενδιαφέροντα, συμπεριφορές, ηλικία, ακόμα και φύλο ανά περίσταση. Μια γιαγιά μπορεί να γίνει από γιαγιά της κοκκινοσκουφίτσας μέχρι μια κακιά ηλικιωμένη μητριά ή μέχρη η μαγείρισσα που κυνηγάει τον Αρλεκίνο. Μπορεί να είναι φίλη του παιδιού, μητέρα του, γιαγιά του, θεία του, μια περαστική του δρόμου. Αυτού του τύπου οι κούκλες επιτρέπουν στα παιδιά να παίξουν και να εξυπηρετήσουν ρόλους, να πειραματιστούν, να δοκιμάσουν σενάρια, να δραματοποιήσουν καταστάσεις και εμπειρίες από την πραγματική τους ζωή, να αποκαλύψουν φόβους και χαρές.
Κούκλες Persona (Persona Dolls)
Eίναι αυτό ακριβώς που λέει το όνομά τους: περσόνες, κούκλες με προσωπικότητα, με συγκεκριμένη ταυτότητα. Μια κούκλα persona έχει σταθερό όνομα, χαρακτήρα, οικογένεια, ρόλο. Είναι ακριβώς ένα ακόμα πρόσωπο μέσα στην τάξη ή την οικογένεια. Καθώς, λοιπόν, το παιδί αλληλεπιδρά με την persona, ουσιαστικά αλληλεπιδρά με έναν συμμαθητή της, με ένα ακόμα παιδί.
Η δημιουργία της persona doll δεν είναι μια απλή υπόθεση. Καθώς όλοι οι άνθρωποι είμαστε φορείς ιστοριών, εμπειριών, σχέσεων με άλλους ανθρώπους, οφείλουμε το ίδιο να έχουμε πράξει για την persona κούκλα μας.
Πώς εισάγουμε μια κούκλα Persona μέσα στην τάξη και πως βοηθάει στη διδακτική πρακτική;
Η Κατερίνα Καζέλα, σχολική σύμβουλος και έμπειρη παιδαγωγός, που τους τελευταίους μήνες έχει εισάγει με ιδιαίτερη ζέση τις persona dolls στις τάξεις των ελληνικών νηπιαγωγείων μας εξηγεί: “Η κούκλα μιλάει στον εκπαιδευτικό και ο εκπαιδευτικός διαμεσολαβεί στο να μεταφέρει το μήνυμα της κούκλας στα παιδιά. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να μιλάει πάντα στο τρίτο πρόσωπο, ποτέ στο πρώτο, ο εκπαιδευτικός συστήνει την κούκλα στα παιδιά και τα παιδιά μπορούν να κάνουν ερωτήσεις στην κούκλα για να την γνωρίσουν καλύτερα.”
Η εισαγωγή της κούκλας persona στην τάξη έχει, κατά την Κατερίνα Καζέλα, τέσσερα βασικά στάδια, τα οποία δεν πρέπει να παραλείπονται:
Πρώτο στάδιο: Στην 1η συνάντηση είναι η εισαγωγή της κούκλας, ο εκπαιδευτικός –χρήστης της κούκλας την φέρνει στην τάξη σαν να ήταν ένα παιδί, παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά της, το οικογενειακό της περιβάλλον, ποιοι είναι οι γονείς της, τα αδέλφια της, κλπ., μιλά για τα ενδιαφέροντα τις προτιμήσεις της, τι της αρέσει, τι δεν της αρέσει.
Σε αυτό το σημείο είναι που ο εκπαιδευτικός είτε με ερωτήματα από τα παιδιά, είτε ο ίδιος το θέτει, αποσαφηνίζεται η έννοια ότι έχουμε μια κούκλα. Σε τι διαφέρει αυτή η κούκλα από έναν έμψυχο οργανισμό, ώστε τα παιδιά να κατανοήσουν ότι πρόκειται για μια κούκλα. Όμως αυτό που λέμε στα παιδιά είναι ότι στην τάξη θα τη φανταστούμε ότι είναι ένα παιδί σαν κι εσάς. Στο τέλος της πρώτης συνάντησης η κούκλα αποχαιρετά τα παιδιά με την υπόσχεση ότι θα ξανάρθει.
Δεύτερο στάδιο: Στη 2η συνάντηση σκοπός είναι κυρίως η γνωριμία και εξοικείωση των παιδιών με την κούκλα, καθώς επανέρχεται και συζητά με τα παιδιά στοιχεία από την καθημερινότητα της. Μπορεί στη φάση αυτή να μοιραστεί ευχάριστες εμπειρίες από την καθημερινή της ζωή, έτσι για να νιώσουν τα παιδιά ότι είναι ένα παιδί σαν κι αυτά. Έτσι δίνουμε το στίγμα, ότι η κούκλα είναι ένα συνηθισμένο παιδί που ζει την καθημερινότητα του και στη συνέχεια θα παρουσιάσουμε και τη δύσκολη στιγμή.
Τρίτο στάδιο: Στην 3η συνάντηση η κούκλα επανέρχεται και παρουσιάζει το πρόβλημα που την απασχολεί, που μπορεί να είναι ένα θέμα διαφορετικότητας, μπορεί να είναι μια προβληματική συναισθηματική ή μια διλημματική κατάσταση που αντιμετωπίζει. Μπορεί για παράδειγμα η κούκλα να έχει μια φοβία, να μην θέλει να κοιμάται μόνη της το βράδυ, να μην θέλει να έρθει σχολείο, μπορεί να μην θέλει να τρώει λαχανικά και φρούτα, κλπ. Μπορούμε να επεξεργαστούμε δηλαδή πέρα από οποιοδήποτε πρόβλημα διαφορετικότητας που αφορά είτε φυσικά χαρακτηριστικά ή φυλετικά, εθνικιστικά, να προσεγγίσουμε και να επεξεργαστούμε κοινωνικά ζητήματα, για παράδειγμα τα αδέσποτα, τη διατροφή.
Τέταρτο στάδιο: Η τελευταία φάση είναι όταν έρχεται η κούκλα και ευχαριστεί τα παιδιά για τις συμβουλές τους και τους αποχαιρετά αν δεν θα ξανάρθει. Τα παιδιά μέσα από τη διαδικασία αυτή, αναπτύσσουν αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση γιατί αισθάνονται υπερήφανα που κατάφεραν και βοήθησαν την κούκλα.
Προς αποφυγή αντιφάσεων στην ζωή της κούκλας
Για να αποφύγουμε αντιφάσεις του τύπου η πρωινή νηπιαγωγός να λέει ότι η κούκλα Persona Μαρία μένει με τους παππούδες της, ενώ η απογευματινή να λέει ότι μένει με τους γονείς της γιατί οι παππούδες της έχουν πεθάνει, έχουμε δύο επιλογές:
1. Δημιουργούμε εξαρχής ένα απόλυτο σενάριο γύρω από τη ζωή της όπου περιγράφονται όλα αναλυτικά και καταγράφονται σε μία καρτέλα όπως κάνουν οι σεναριογράφοι με τους ήρωες των ιστοριών τους.
2. Αν χτίζουμε σταδιακά με τα παιδιά την ζωή και τις εμπειρίες της κούκλας μας, τότε σημειώνουμε σε μία καρτέλα/τετράδιο όσα επενδύουμε στην κούκλα μας ώστε να τα γνωρίζει η/ο συνάδελφος που ακολουθεί. Έτσι αποφεύγουμε σίγουρα τις όποιες αντιφάσεις και η κούκλα μας δεν είναι ένα “ψεύτικο” υποκείμενο που πάει να ξεγελάσει τα παιδιά αλλά μια σταθερή προσωπικότητα της οποίας όλοι γνωρίζουν τα πάγια χαρακτηριστικά και εμπειρίες της.
Επιλέγοντας την κούκλα μας
Τα φυσικά χαρακτηριστικά: δίνουμε χρώμα δέρματος, σχήμα και χρώμα ματιών, ακόμα και ύψος, βάρος και μαλλιά αναλόγως των χαρακτηριστικών που θέλουμε να εισάγουμε στην τάξη μας. Σε μία τάξη λευκών ξανθών παιδιών, το να εισάγεις μία λευκή ξανθιά κούκλα και να θέλεις να μιλήσεις για τη διαφορετικότητα είναι τουλάχιστον αφελές. Αντιθέτως, μια κούκλα με κάποια χαρακτηριστικά ίδια με τα επικρατούντα στην τάξη και με κάποια διαφορετικά, ίσως είναι η ιδανική επιλογή για να φέρουμε μια “διαφορετική” κούκλα/persona στα παιδιά.
Το εθνικό/πολιτιστικό background της κούκλας: είναι από τη χώρα μας, είναι από άλλη χώρα, ήρθε εδώ ως πρόσφυγας, έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά φυλής (π.χ. Ινδιάνα, Κινέζα, Άφρικαν), έχει ιδιαίτερη κουλτούρα, προτιμήσεις στο φαγητό κτλ;
Η “ζωή” της κούκλας: που ζει, με ποιους, έχει και τους δύο γονείς της, είναι ευκατάστατη, διάσημη, φτωχή;
