Γεννήθηκε το 1968. Έχει μεταπτυχιακό στη ραδιοφωνική δημοσιογραφία και την Επιστήμη του Κινηματογράφου και των Media. Από το 2004 έχει γράψει πάνω από 70 βιβλία για παιδιά και νέους, αρκετά από τα οποία έχουν μεταφραστεί σε είκοσι έξι γλώσσες. Το graphic novel που τον έκανε γνωστό σε όλο τον κόσμο, η Ζηνοβία, έχει μεταφραστεί σε 16 γλώσσες.
Αυτό το υψηλής ποιότητας βιβλίο έφεραν οι Εκδόσεις Ηλίβατον στα ελληνικά, έχοντας προηγουμένως μεταφράσει στη γλώσσα μας ακόμα ένα σημαντικό βιβλίο του, Το χαλασμένο τηλέφωνο.
Τα δύο αυτά βιβλία είναι η αφορμή αλλά και το περιεχόμενο της ενδιαφέρουσας συζήτησής μας με έναν ξεχωριστό δημιουργό.
#diavazoume /#diavazoume mazi τον Δανό συγγραφέα Morten Dürr σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Mr Dürr, σας ευχαριστώ. Πού μεγαλώσατε; Τα παιδικά σας χρόνια είχαν βιβλία, αναγνώσεις, ιστορίες;
Ευχαριστώ για το ενδιαφέρον σας για το βιβλίο μου! Μεγάλωσα σε ένα μικρό χωριό στη Δανία μακριά από πόλεις, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970. Φυσικά δεν υπήρχαν ψηφιακά μέσα όπως σήμερα, οπότε αν ήθελα να διασκεδάσω, ήταν κυρίως μέσα από βιβλία και κόμικς. Έτσι ανέπτυξα το ενδιαφέρον μου για τη λογοτεχνία.
Έχετε εκδώσει πάνω από 70 βιβλία που έχουν μεταφραστεί σε 26 γλώσσες, ωστόσο στην Ελλάδα σας γνωρίσαμε από τις Εκδόσεις Ηλίβατον μόλις το 2021 με το Hviskeleg. Τώρα που το σκέφτομαι δεν γνωρίζουμε στην Ελλάδα πολλούς Δανούς συγγραφείς για παιδιά, εκτός από τον διάσημο Χανς Κρίστιαν (Άντερσεν). Τι καθορίζει αυτή τη διαδρομή; Εκδότες; Ατζέντηδες; Τύχη;
Ναι, ο μόνος λόγος που αυτά τα δύο βιβλία είναι πλέον διαθέσιμα στην Ελλάδα, είναι επειδή έχουν προωθηθεί από εξειδικευμένο αντιπρόσωπο (όχι από τη Δανία). Σε άλλες περιπτώσεις, όπου τα ξένα δικαιώματα ανήκουν σε Δανούς εκδότες, οι Έλληνες εκδότες μάλλον δεν θα μάθουν ποτέ ότι υπάρχει το βιβλίο. Επομένως, το παν είναι να έχουμε επαγγελματίες ατζέντηδες, αλλά η Δανία είναι πολύ μικρή χώρα για να το έχει αυτό.
Στην Ελλάδα, λοιπόν, έχουμε εδώ και δεκαετίες (πίστευα ότι το είχαμε μόνο εμείς) ένα παιχνίδι που παίζουμε στα σχολεία και τις παρέες που λέγεται “Χαλασμένο τηλέφωνο“, ένα παιχνίδι ψιθύρων, όπου η αρχική λέξη συνήθως αλλοιώνεται μέχρι να φτάσει στον τελευταίο παίκτη. Με αυτόν τον τίτλο μεταφράστηκε το Hviskeleg στη χώρα μας. Πώς σκεφτήκατε να μιλήσετε για την κακοποίηση μέσα από ένα τέτοιο παιχνίδι;
Πιστεύω ότι το παιχνίδι παίζεται σχεδόν σε οποιαδήποτε χώρα με πολλά διαφορετικά ονόματα. Εμπνεύστηκα βλέποντας τις δικές μου κόρες να παίζουν το παιχνίδι όταν ήταν μικρότερες. Έπειτα, επειδή ένας συγγραφέας αναζητά πάντα τη δραματική σύγκρουση σε καταστάσεις, αναρωτήθηκα: ποιο θα μπορούσε να είναι το πιο δραματικό πράγμα που θα μπορούσε να αποκαλύψει ένα παιδί κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου παιχνιδιού. Η απάντηση ήταν: ο πατέρας/η μητέρα μου με χτυπάει! Αλλά αφού είχα αυτή την ιδέα, διάβασα πολλές έρευνες για την κακοποίηση παιδιών στη Δανία. Έμαθα, ότι παρόλο που υπάρχει νόμος που απαγορεύει να χαστουκίσεις παιδί, περίπου το 18% των παιδιών εξακολουθούν να υφίστανται αυτή τη βία.
Έχουμε μπερδευτεί. Πιστεύουμε ότι η κακοποίηση είναι μόνο σεξουαλική. Αλλά υπάρχουν πολλές άλλες σημαντικές μορφές κακοποίησης. Γιατί συμβαίνει αυτό; Ανεχόμαστε ευκολότερα να ασκούμε ψυχολογική ή άλλη σωματική βία;
Εάν επρόκειτο να συγκρίνετε έναν φροντιστή που κακοποιεί συνήθως ένα παιδί σεξουαλικά και έναν που σε μια κρίση θυμού ή απελπισίας χαστούκισε ένα παιδί -ίσως ελάχιστες φορές κατά τη διάρκεια πολλών ετών- τότε φυσικά αυτά τα εγκλήματα είναι διαφορετικά. Αλλά κοιτάζοντάς τα από την οπτική γωνία ενός παιδιού, είναι και τα δύο μια μορφή κακοποίησης. Η κακοποίηση πρέπει να οριστεί ως προς το τι επιπτώσεις θα έχει στο θύμα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο βλέπουμε τώρα να αναδύεται μια βαθύτερη κατανόηση και της συναισθηματικής/ψυχολογικής κακοποίησης που καλύπτεται επίσης νομοθετικά τα τελευταία χρόνια.
Η σωματική ή συναισθηματική βία μπορεί να αγνοηθεί από την κοινωνία εάν φαίνεται ότι είναι μια μορφή πειθαρχίας που υποτίθεται ότι «βοηθά» το παιδί.
Το χρέος του καθενός μας είναι να μη σιωπούμε;
Ναι, η αναφορά τέτοιων καταχρήσεων στις αντίστοιχες Αρχές είναι καθήκον. Από την άλλη πλευρά, είναι εξαιρετικά σημαντικό η δημόσια υπηρεσία παιδικής μέριμνας στη συνέχεια να ενεργήσει βάσει των πληροφοριών και να βοηθήσει το παιδί και την οικογένεια πριν τα πράγματα ξεφύγουν. Εάν αυτό δεν συμβεί, τότε οι άνθρωποι δεν θα αναφέρουν κάτι, ούτε θα παρέμβουν.
Μαζί, με την εικονογράφο Sofie Louise Dam, αποφύγατε να δείξετε τη βία, αλλά την καταστήσατε ως το δομικό συστατικό της ιστορίας σας. Μιλήστε μας για αυτή την επιλογή.
Θέλαμε να το κάνουμε μια ιστορία του παθητικού θεατή*. Ο κεντρικός χαρακτήρας της ιστορίας δεν είναι το παιδί που υφίσταται τη βία, αλλά η φίλη της που το γνωρίζει κρυφά. Το ερώτημα τότε γίνεται, πώς μπορεί αυτό το κορίτσι να βοηθήσει τη φίλη της. Επίσης, θέλαμε να επισημάνουμε ότι η βία είναι κρυφή και μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε οικογένεια, ακόμα και σε μια οικογένεια που φαίνεται ευτυχισμένη και με επιτυχημένους γονείς.
Ας πάμε τώρα στη Ζηνοβία. Αντέχουν τα παιδιά τις σκληρές ιστορίες; Θα ήθελα τις σκέψεις σας…
Σίγουρα αντέχουν. Έχω επισκεφτεί περισσότερα από 50 σχολεία για να μιλήσω για τη «Ζηνοβία» και να τους διαβάσω ολόκληρο το βιβλίο. Τα παιδιά δεν στενοχωριούνται, αντίθετα θέλουν να καταλάβουν περισσότερα για το περιεχόμενο του βιβλίου και πώς σχετίζεται με γεγονότα της πραγματικής ζωής.
Είναι βέβαια καλό να πούμε ότι δεν πρέπει να διώχνουμε την ελπίδα από τα παιδιά. Αλλά ακόμη και μια πολύ τραγική ιστορία, δεν μπορεί να το κάνει αυτό. Γιατί… είναι ιστορία. Το έχω δει ξανά και ξανά: Διάβασα τη Ζηνοβία για μια ομάδα παιδιών∙ 20 λεπτά αργότερα παίζουν στην αυλή του σχολείου. Είμαι βέβαιος ότι τα παιδιά μπορούν να ασχοληθούν με ένα φανταστικό σύμπαν για λίγα λεπτά και στη συνέχεια να αποδεσμευτούν με επιτυχία από αυτό. Μπορεί ακόμη και να γίνουν πιο ανθεκτικά σε προβλήματα στη ζωή τους κάνοντας το.
Κάπου οι μισές σελίδες του βιβλίου είναι silent. Αποσύρατε τις λέξεις για να μιλήσουν οι εικόνες. Αυτό παράλληλα δείχνει, κατά τη γνώμη μου, μεγάλη εμπιστοσύνη στο σενάριό σας. Μιλήστε μου για αυτές τις διαφορετικές αφηγήσεις.
Θα ξεκινήσω να γράφω μια ιστορία από το οποίο μπορεί στη συνέχεια να εμπνευστεί ο εικονογράφος. Καθώς εμφανίζονται οι εικόνες του, μπορούμε στη συνέχεια να διαγράψουμε αρκετό κείμενο και να αφήσουμε τις εικόνες να αναλάβουν την αφήγηση. Θέλαμε να φτιάξουμε ένα βιβλίο που θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως λίγα λεπτά σιωπηλής μνήμης για τα θύματα του πολέμου, γι’ αυτό ήταν σημαντικό να έχουμε πολύ μικρό κείμενο.
Η προσφυγική κρίση είναι η διαχρονική ιστορία της ανθρωπότητας. Τα βιβλία μπορούν να ευαισθητοποιήσουν. Ποια πιστεύετε ότι είναι η αποστολή της λογοτεχνίας, αν έχει πράγματι κάποια αποστολή;
Με λίγα λόγια θα έλεγα ότι οι άνθρωποι αισθάνονται λίγη περισσότερη ενσυναίσθηση προς τους πρόσφυγες. Τα μέσα ενημέρωσης είναι καλά στο να μας λένε το γιατί και πώς μιας κατάστασης. Αλλά η μυθοπλασία μπορεί να φέρει ένα συναισθηματικό βάρος που μας κάνει να εξερευνούμε τα συναισθήματά μας, κάνοντας τους ανθρώπους να σκεφτούν ακόμα και το “τι θα γινόταν αν ήμουν εγώ. Κι αν έπρεπε να φύγω από τα πάντα;”
Αγαπάτε τη δομή των comics και graphic novels. Γιατί αγαπάτε αυτό το είδος; Έχει παίξει ρόλο η κινηματογραφική σας παιδεία;
Μου αρέσει να εξερευνώ τα graphic novels γιατί υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούν να ειπωθούν μόνο με λόγια. Ο συνδυασμός λέξεων και εικόνων μπορεί να δημιουργήσει ιστορίες που αντηχούν σαν μουσική. Ναι, υποθέτω ότι είναι περίπου το ίδιο στις ταινίες. Αλλά οι ταινίες είναι πολύ ακριβές και δύσκολο να γίνουν!
Morten Dürr
Ζηνοβία
Το χαλασμένο τηλέφωνο
Εκδόσεις Ηλίβατον
—–
#diavazoume/#diavazoume_mazi
* Ο Morten Dürr χρησιμοποίησε τη λέξη “bystander” που σε ακριβέστερη μετάφραση σημαίνει αυτόν που είναι παρών/-ούσα σε κάποιο περιστατικό όπου κάποιος χρειάζεται ενδεχομένως βοήθεια, αλλά αυτός δεν συμμετέχει ενεργά και με αυτόν τον τρόπο γίνεται ένας παθητικός παρατηρητής, ένας απλός θεατής.
