Ο Martin Sodomka γεννήθηκε το 1968 και σπούδασε στο Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού στη Σχολή Μηχανολογίας του Πανεπιστημίου Τεχνολογίας του Μπρνο. Αρχικά εργάστηκε ως σχεδιαστής μηχανών στην εταιρεία TOS Svitavy. Το 1993 ίδρυσε στούντιο γραφικών τεχνών. Από την πρώτη του συνεργασία με την Computer Press το 1994 έχει σχεδιάσει ως σήμερα τα εξώφυλλα για πάνω από 2.300 βιβλία.
Το 2012 δημοσίευσε με δικά του έξοδα το Πώς να Κατασκευάσεις ένα Αυτοκίνητο, το πρώτο βιβλίο της σειράς Τεχνικά Παραμύθια. Εμπνεύστηκε αυτό το βιβλίο ενώ επισκεύαζε ένα χαλασμένο Škoda Octavia του 1963, με το οποίο, αργότερα, ταξίδεψε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Στα επόμενα χρόνια, στον τίτλο αυτό έκαναν παρέα τα βιβλία Πώς να Κατασκευάσεις ένα Αεροπλάνο, Πώς να Κατασκευάσεις μία Μοτοσικλέτα, Πώς να Κατασκευάσεις ένα Σπίτι και Πώς να Κατασκευάσεις ένα Σιδηρόδρομο, τα οποία έγιναν αμέσως bestsellers και έχουν ήδη μεταφραστεί σε δεκαέξι γλώσσες.
Το Πώς να Κατασκευάσεις ένα Αεροπλάνο, το Πώς να Κατασκευάσεις μία Μοτοσικλέτα και το Πώς να Κατασκευάσεις ένα Σιδηρόδρομο μεταφράστηκαν στα Ελληνικά και κυκλοφορούν από τον Εκδοτικό Οίκο HISTORICAL QUEST.
Ο Τσέχος συγγραφέας και εικονογράφος παιδικών βιβλίων Martin Sodomka σε μια ζωντανή #Συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης στο #ELNIPLEX, στη Δημοτική Παιδική Βιβλιοθήκη του Δήμου Παλαιού Φαλήρου στις 6 Μαΐου 2023 κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα με την ευκαιρία της κυκλοφορίας στα ελληνικά του 3ου βιβλίου της σειράς, το οποίο κυκλοφορεί με τον τίτλο Πώς να κατασκευάσεις ένα Σιδηρόδρομο.
Τον απολαύσαμε σε να ευρηματικό εργαστήριο ζωγραφικής και παιχνιδο-κατασκευής κάνοντας ένα ταξίδι στο δημιουργικό κόσμο του με οδηγό την αγάπη του για τις κατασκευές. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του ΤΣΕΧΙΚΟY ΚΕΝΤΡΟY ΑΘΗΝΑΣ (Πρεσβεία της Τσεχικής Δημοκρατίας στην Αθήνα) και του Δήμου Παλαιού Φαλήρου.
Ευχαριστούμε θερμά την κυρία Lucie Kuligova, Διευθύντρια του Τσέχικου Κέντρου Αθήνας, η οποία μας βοήθησε στη διερμηνεία στην τσέχικη γλώσσα αλλά και τον Ιωάννη Χρονόπουλο των εκδόσεων HISTORICAL QUEST/ Tales Quest για την ευγενική μεσολάβηση.
Καλώς ορίσατε / Srdečně zdravím
Πώς ήσασταν ως παιδί, σχεδιάζατε, φτιάχνατε ιστορίες, ήσασταν από αυτά τα παιδιά με τις χιλιάδες απορίες, που θέλουν να μάθουν πως λειτουργούν τα πάντα;
Μάλλον ναι και μόλις έμαθα να διαβάζω, άρχισα να επισκέπτομαι βιβλιοθήκες και να διαβάζω τα πάντα. Ζωγράφιζα λίγο, αλλά ποτέ δεν μου πέρασε από το μυαλό ότι θα εγώ ο ίδιος θα έγραφα βιβλία. Όταν ήμουν παιδί, ήθελα να γίνω πιλότος.
Έχετε δηλώσει πως γράφετε τα βιβλία που θα θέλατε να είχατε διαβάσει ως παιδί. Τι βιβλία διαβάζατε ως παιδί;
Θυμάμαι, ότι μου άρεσε πολύ το βιβλίο “Μηχανική Μέθη” (Μέθη των Μηχανών) (αργότερα διαπίστωσα ότι ο συγγραφέας του ήταν ο διάσημος Τσέχος ταξιδιώτης και δημοσιογράφος F. A. Elstner). Στη συνέχεια, μαγεύτηκα από τα βιβλία του Jaroslav Foglar. Θεωρώ το βιβλίο του «Το Αίνιγμα της Σπαζοκεφαλιάς» (Záhada hlavolamu) ως ένα από τα καλύτερα βιβλία που υπάρχουν γενικά στην Τσεχία. Μου άρεσαν επίσης τα βιβλία επιστημονικής φαντασίας και ως παιδί καταβρόχθιζα τα βιβλία του Kurt Vonnegut Jr, τα οποία δεν είναι καθόλου για παιδιά (και στην πραγματικότητα δεν είναι καν επιστημονικής φαντασίας).
Πώς από τη Σχολή Μηχανολογίας και το Βιομηχανικό σχέδιο περάσατε σε έναν χώρο πιο καλλιτεχνικό με την ίδρυση ενός στούντιο γραφικών τεχνών και από εκεί στην εικονογράφηση παιδικών βιβλίων και την συγγραφή;
Τα τελευταία δύο χρόνια στη σχολή μηχανικών, παρακολούθησα την κατεύθυνση βιομηχανικού σχεδιασμού και είχα σκοπό να εργαστώ στον τομέα ως σχεδιαστής. Ωστόσο, στις αρχές της δεκαετίας του ’90 η τσεχική βιομηχανία δεν ήταν σε καλή κατάσταση και η ζήτηση για σχεδιασμό ήταν μικρή. Αντίθετα, αναπτυσσόταν η διαφημιστική αγορά. Έτσι ίδρυσα ένα στούντιο γραφικού σχεδιασμού και ασχολήθηκα με τη διαφήμιση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ξεκίνησα να συνεργάζομαι με τον εκδοτικό οίκο Computer Press και σχεδίαζα εξώφυλλα για περιοδικά υπολογιστών. Ο εκδοτικός οίκος επέκτεινε σταδιακά την παρουσία του και σε άλλους τομείς και έτσι σταδιακά απέκτησα εμπειρία στο μάρκετινγκ βιβλίων.
Πώς αποφασίσατε να εκδώσετε μόνος σας το 2012 το πρώτο βιβλίο της σειράς «Τεχνικά Παραμύθια» Πώς να κατασκευάσεις ένα αυτοκίνητο;
Περίπου από το 2009 άρχισαν να μειώνονται οι παραγγελίες για τα βιβλιοεξώφυλλά μου. Το στυλ μου είχε ίσως λίγο κουράσει, καθώς τα εξώφυλλά μου ήταν χιλιάδες στην αγορά. Ταυτόχρονα, τότε παραδόθηκα πλήρως στο χόμπι μου – στις παλιές μοτοσυκλέτες και αυτοκίνητα. Είχα νοικιάσει ένα εργαστήριο και εκεί επισκεύαζα ένα αυτοκίνητο Skoda Octavia του 1963. Το αυτοκίνητο το αποσυναρμολόγησα ως την τελευταία βίδα, είχα ανακαινίσει/ανανεώσει/φτιάξει όλα τα εξαρτήματά του και άρχισα να το συναρμολογώ. Σε αυτό το σημείο μου ήρθε η ιδέα να γράψω ένα εκπαιδευτικό βιβλίο γι’ αυτό. Είχα το πλεονέκτημα της γνώσης του αντικειμένου και ενός καλλιτεχνικού ταλέντου….νομίζω (γέλια). Επικοινώνησα με έναν φίλο μου που είχε ένα εκδοτικό οίκο, του πρότεινα την ιδέα και συμφώνησε. Άρχισα να δουλεύω το βιβλίο, αλλά με κάποιον τρόπο δεν μου πήγαινε καλά. Έτσι το γέμισα με ζωάκια και ξαφνικά εμφανίστηκε μια ολοκληρωμένη ιστορία. Ωστόσο, ο φίλος μου και εκδότης διαφώνησε με αυτήν τη λύση. Η αρχική συμφωνία ήταν ότι το βιβλίο θα ήταν μη-μυθιστορηματικό (αποκλειστικά εκπαιδευτικό). Εγώ όμως δεν ήθελα να αλλάξω αυτή την ιδέα, ερωτεύτηκα τα ζωάκια μου και έτσι εξέδωσα το βιβλίο με δικά μου έξοδα. Αυτό μου επέτρεψε να υλοποιήσω το βιβλίο ακριβώς όπως το φανταζόμουν και να αφήσω εκεί και όσα στοιχεία ίσως δεν θα περνούσαν από έναν μεγάλο εκδοτικό οίκο – όπως για παράδειγμα το απαιτητικό τεχνικό μέρος, το “βρώμικο” εξώφυλλο ή η αρκετά «ωμή/τραχιά» γλώσσα των πρωταγωνιστών.
Γιατί επιλέξατε να δημιουργήσετε αυτούς τους οδηγούς κατασκευής και κατανόησης της λειτουργίας του αυτοκινήτου, της μοτοσικλέτας, του σιδηρόδρομου, δίνοντάς τους τη μορφή ενός παραμυθιού;
Ήταν σημαντικό, ότι είχα αρκετά στοιχεία για το κάθε βιβλίο και μια προσωπική εμπειρία σε κάθε ένα από τα θέματα. Όταν εργαζόμουν επάνω στο βιβλίο Πώς να κατασκευάσεις μία μοτοσυκλέτα (καθώς έχω μερικές ιστορικές μοτοσυκλέτες), είχα έναν αποσυναρμολογημένο κινητήρα πάνω στο γραφείο μου. Δεν έχω αεροπλάνο, αλλά μέχρι πρόσφατα κατασκεύαζα τηλεκατευθυνόμενα μοντέλα αεροπλάνων, τα οποία δε διαφέρουν και πολύ από τα πραγματικά. Επίσης, μου δόθηκε η δυνατότητα να περάσω πολύ χρόνο με φίλους στο κοντινό αεροδρόμιο. Το σπίτι στο βιβλίο Πώς να κατασκευάσεις ένα σπίτι είναι σχεδόν ίδιο με το σπίτι στο οποίο ζω και το οποίο έκτισα πριν από 25 χρόνια (όταν έγραφα το βιβλίο, τηλεφωνούσα τον αρχιτέκτονα/σχεδιαστή μου συχνότερα από ό,τι όταν πραγματικά έκτιζα το σπίτι :)…(γέλια). Το μόνο πρόβλημα ήταν το βιβλίο Πώς να κατασκευάσεις ένα Σιδηρόδρομο για τις ατμομηχανές και το σιδηροδρομικό σύστημα. Έπρεπε να μελετήσω πολύ σκληρά το θέμα και να επισκεφτώ πολλούς ανθρώπους που είχαν προσωπική εμπειρία, σιδηροδρομικά εργοστάσια, μουσεία κ.λπ.
Στα βιβλία σας, εκτός από τις τεχνικές γνώσεις που χαρίζετε και τις λεπτομερέστατες retro εικονογραφήσεις, προσεγγίζετε με τρυφερό τρόπο και κάποιες από τις σπουδαίες αξίες της ζωής. Πόσο εύκολο είναι να χαθεί η ισορροπία μεταξύ μυθοπλασίας και τεχνογνωσίας; Και πώς μέσα σε αυτό το πλαίσιο βρίσκουν θέση οι ηθικές αξίες;
Ακόμη κι αν δε φαίνεται με την πρώτη ματιά, τα βιβλία μου βασίζονται σε ιστορίες. Η τεχνική είναι απλώς διακόσμηση. Σε κάθε βιβλίο, οι ήρωες περνούν από εσωτερικές αλλαγές, αντιμετωπίζουν προβλήματα και σε όλα τα βιβλία νικάει το καλό έναντι του κακού (όπως στα παραμύθια). Πάντα επικρατεί το πνεύμα της φιλίας και της πίστης/αφοσίωσης έναντι της κουτοπονηριάς και της προδοσίας.
Γιατί επιλέξατε για ήρωες σας μια ετερόκλητη παρέα ζώων;
Οι ήρωές μου δεν είναι διόλου αγιούληδες, ζουν στην περιφέρεια της πόλης των ’60s και κανείς δεν τους κακομαθαίνει. Έτσι επέλεξα τέτοιους τύπους ζώων που είναι διαφορετικοί, φυσικά μόνο στα μάτια τα δικά μας, των ανθρώπων, όπως π.χ. ποντίκια/αρουραίοι, βάτραχοι, σπουργίτια. Δηλαδή δεν είναι βασιλιάδες των λιονταριών…
Τι προσδοκάτε να κάνετε μέσω των ιστοριών σας; Να φέρετε τα παιδιά κοντά στο βιβλίο και την ανάγνωση; Να ενεργοποιήσετε την περιέργειά τους στοχεύοντας στην ανάπτυξη μιας πιο διερευνητικής προσωπικότητας;
Ποτέ δεν είχα τέτοιο σχέδιο, προσπαθώ μόνο να επιτύχω ένα πράγμα – να διασκεδάζουν τα παιδιά με τα βιβλία μου.
Τα βιβλία σας έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 16 γλώσσες μέχρι στιγμής. Περιμένατε αυτή την απήχηση;
Επειδή είμαι αυτάρεσκος/αλαζόνας, δεν μπορώ να μην αναφέρω τον σωστό αριθμό των μεταφράσεων – αυτή τη στιγμή είναι ήδη 23. Είμαι πολύ χαρούμενος που κατάφερα να προκόψουν/να πετύχουν τόσο τα Τεχνικά παραμύθια μου. Ένα από τα ευχάριστα αποτελέσματα της δουλειάς μου είναι και η πρόσκλησή μου στην Ελλάδα, όπου πέρασα πολύ ωραία και σίγουρα θα επιστρέψω.
Σχετικά με τα σχέδιά μου, μετά την έκδοση δύο βιβλίων επιστημονικής φαντασίας Εκτός Χώρου και Μεσόκοσμος, επιστρέφω στα ζωηρά ζωάκια μου. Η πλοκή θα λαμβάνει χώρα στην ύπαιθρο και τα ζωάκια θα ιδρύουν τη δική τους φάρμα.
Και μια ερώτηση που είμαι σίγουρη πως θα ήθελαν να σας την κάνουν όλοι όσοι έχουν διαβάσει τα βιβλία σας. Οι τόσο όμορφα σχεδιασμένες μηχανές είναι δυνατόν να κατασκευαστούν και να λειτουργήσουν;
Ίσως δεν θα ήταν εύκολο, αλλά θεωρητικά ναι. Όλες οι μηχανές στις εικόνες μου είναι λειτουργικές καθώς αφήνω τα σχέδιά μου να ελέγχονται από τεχνικούς συμβούλους. Για παράδειγμα, στο βιβλίο Πώς να κατασκευάσεις μία μοτοσικλέτα υπάρχει το σχέδιο του ηλεκτρικού κυκλώματος που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε χωρίς καμία αλλαγή σαν οδηγό κατά την ανακατασκευή μιας πραγματικής μοτοσικλέτας.
Κλείνοντας, με μια φράση ή μια λέξη
Σχεδιαστής, γραφίστας, εικονογράφος, συγγραφέας. Τι είστε τελικά;
Όλα εκτός από το σχεδιαστής (designer)
Ποια είναι η αγαπημένη σας μοτοσυκλέτα;
Jawa 250 sport του 1965
Ποιο είναι το αγαπημένο σας αυτοκίνητο;
Landrover Series II του 1963
Ποιο είναι το αγαπημένο σας τρένο;
Αυτό δεν το ξέρω, μου αρέσουν όλα τα ατμοκίνητα τρένα.
Ποιος είναι ο αγαπημένος σας ήρωας;
Εμείς οι Τσέχοι αγαπάμε τον Γιάρα Τσίμρμαν (Jára Cimrman – είναι ένας φανταστικός χαρακτήρας στην Τσεχική κουλτούρα. Δημιουργήθηκε από Τσεχοσλοβάκους καλλιτέχνες το 1966 και αντιπροσωπεύει έναν υποτιθέμενο πολυμήχανο ήρωα που αρνείται να αναγνωριστεί για τις επιτυχίες του. Ο Cimrman θεωρείται σε μεγάλο βαθμό σύμβολο της τσεχικής αυτοσαρκαστικής κουλτούρας και πρωταγωνίστησε σε θεατρικά έργα, ταινίες και ραδιοφωνικά προγράμματα.)
Ποια είναι η πιο συναρπαστική καλλιτεχνική εμπειρία που είχατε ποτέ;
Η έκθεση του Μικουλάς Μέντεκ (Mikuláš Medek) στο Ρούντολφινουμ της Πράγας ή συναυλία της μπάντας Pražský výběr λίγο πριν από την Βελούδινη Επανάσταση του 1989.
Ποιο είναι το αγαπημένο τραγούδι σας;
Υπάρχουν πολλά, αλλά για παράδειγμα το κλασικό Wish You Were Here των Pink Floyd. Παίζω το κομμάτι στην κιθάρα στον εγγονό μου.
Υποσημείωση: Ο Μ.Σόντομκα είναι μέλος της μπάντας «Kowalski Nesimeš», όπου παίζει ηλεκτρική κιθάρα. https://www.youtube.com/watch?v=2QFTbxkBtiU&list=OLAK5uy_nxiRJv2dgynF9nNcYDMNGJd8RkTHD9Mkg
Ελλάδα, τι σημαίνει για εσάς;
Η προέλευση της ευρωπαϊκής μόρφωσης και του πολιτισμού. Και τώρα που επισκέφθηκα την Ελλάδα – μια «cool» / χαλαρή / ευχάριστη / άνετη χώρα, φιλικοί και ανοιχτοί άνθρωποι και όμορφη θάλασσα και όμορφα βουνά.
Děkuji, je mi ctí /Ευχαριστώ για την τιμή.
Book secret
O Martin Sodomka μας αποκάλυψε ένα μικρό μυστικό που κρύβει σε όλα του τα βιβλία. Θέλοντας να πάρει λίγη ενέργεια από άλλους μεγάλους και αγαπημένους συγγραφείς και θέλοντας να αποτίνει φόρο τιμής, βάζει στις σελίδες του μικρά στοιχεία από τα έργα τους.
Μια εισαγωγή του Χάρι Πότερ, ένας χάρτης της Μέσης Γης του Τούλκιν, ίσως ένα μικρό απόσπασμα από τα λόγια του Jaroslav Hasek και κάπου σίγουρα θα παραμονεύει ο Jára Cimrman. Εσείς μπορείτε να τα εντοπίσετε;
