Η Elaina Ryan ηγείται από το 2013 του Children’s Books Ireland, του εθνικού οργανισμού της Ιρλανδίας που υπερασπίζεται το δικαίωμα κάθε παιδιού να αναπτύξει την αγάπη του για την ανάγνωση. Είναι κάτοχος πτυχίου Γλωσσών και Πολιτιστικών Σπουδών από το Πανεπιστήμιο του Limerick της Ιρλανδίας και του πτυχίου MLitt Publishing Studies στις Εκδόσεις από το Πανεπιστήμιο του Stirling στη Σκωτία. Τα τελευταία δέκα χρόνια είναι καλλιτεχνική συνδιευθύντρια, με τη Niamh Sharkey, του Towers and Tales Children’s Book Festival.
Το Children’s Books Ireland υπάρχει για να εμπνέει την αγάπη για την ανάγνωση σε παιδιά και νέους. Το όραμα του είναι απλό: κάθε παιδί αναγνώστης. Υπερασπίζεται το δικαίωμα κάθε παιδιού σε εξαιρετικά βιβλία και ζωντανές εκδηλώσεις λογοτεχνίας, ενημερώνει τους ενήλικες (από οικογένειες έως δασκάλους) που επηρεάζουν την ανάγνωση των παιδιών και υποστηρίζει τους συγγραφείς και τους εικονογράφους που κάνουν αυτόν τον στόχο δυνατό σε ολόκληρο το νησί της Ιρλανδίας. Για περισσότερα από είκοσι πέντε χρόνια, μοιράζεται την τεχνογνωσία και τον ενθουσιασμό των ανθρώπων του μέσω δημοσιεύσεων και τακτικής παρουσίας στα μέσα ενημέρωσης. Βασίζεται σε ισχυρές συνεργασίες που τους βοηθούν να προσεγγίζουν όσο το δυνατόν περισσότερους νέους αναγνώστες.
Συναντήσαμε την Elaina Ryan στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του EURead που διοργάνωσε το ελληνικό μη κερδοσκοπικό σωματείο Διαβάζοντας Μεγαλώνω και τη ρωτήσαμε για το πώς είναι η κατάσταση στη χώρα όπου ζει.
Συνέντευξη: Ανέζα Κολόμβου, Απόστολος Πάππος
Μετάφραση/αποδελτίωση: Ανέζα Κολόμβου
Ευχαριστούμε θερμά την Άβα Χαλκιαδάκη και το Διαβάζοντας Μεγαλώνω για την ευγενική μεσολάβηση.
Ποια είναι η γενική κατάσταση στην Ιρλανδία; Πώς διαμορφώνεται η συνολική εικόνα;
Η Ιρλανδία πηγαίνει πολύ καλά στις αξιολογήσεις PISA (Programme for International Student Assessment) και βρίσκεται στις κορυφαίες θέσεις. Είναι ενδιαφέρον για μένα να βρίσκομαι σε ένα τέτοιο περιβάλλον, γιατί νομίζω, ότι πάντα θέλουμε να κάνουμε συγκρίσεις, αλλά δεν είναι τόσο απλό. Δεν μπορούμε να συγκρίνουμε. Ξέρετε, μιλάμε με την Άβα Χαλκιαδάκη για το πώς λειτουργούν οι οργανισμοί μας, ποια είναι η πολιτική κατάσταση, ποιες είναι οι επενδύσεις και η αξία της εκπαίδευσης και του πολιτισμού. Είναι τόσο διαφορετικά σε κάθε χώρα, που οι συγκρίσεις του γιατί κάποιος είναι υψηλά και κάποιος χαμηλά, είναι πραγματικά δύσκολο να γίνουν. Η Ιρλανδία, βέβαια, είναι σε μία από τις ομάδες με την καλύτερη απόδοση στις αξιολογήσεις της PISA και PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study), και αυτό μας δίνει κίνητρο, μας παρακινεί να βελτιωθούμε.
Τι προσέχετε; Πώς προσπαθείτε να πετύχετε αυτή τη βελτίωση;
Κοιτάζουμε αν τους αρέσει να διαβάζουν, αν έχουν κίνητρο και ενδιαφέρον για την ανάγνωση. Έχουμε έναν πολύ καλό και σταθερό δείκτη αλφαβητισμού τα τελευταία 10 χρόνια. Ο αριθμός των αδύναμων αναγνωστών έχει αυξηθεί περίπου κατά 1% από PISA σε PISA ή από PIRLS σε PIRLS και ο αριθμός των δυνατών αναγνωστών έχει αλλάξει κατά 1% ή 2%. Όλα είναι αρκετά σταθερά.
Αυτό όμως, που επίσης κοιτάζουμε είναι οι μετρήσεις από τις αρχές. Το 2008 η χρηματοδότηση για τις σχολικές βιβλιοθήκες μας κόπηκε εντελώς. Συνεπώς, 2.2 εκατομμύρια χάθηκαν από τη μάχη και αυτό κατέρρευσε το σύστημα. Έτσι, θα είχαμε βιβλιοθηκονόμους για παιδιά και νέους στις δημόσιες βιβλιοθήκες που συνδέονταν με τα σχολεία. Οι δημόσιες βιβλιοθήκες και τα σχολεία χρηματοδοτούνταν απ’ αυτό το πρόγραμμα. Τα σχολεία λάμβαναν ένα συγκεκριμένο ποσό χρημάτων ανά μαθητή για βιβλία. Αυτή, λοιπόν, η χρηματοδότηση σταμάτησε. Η ύφεση ήρθε και δεν έφυγε ποτέ.
Η κυβέρνηση έχει δώσει 21 ευρώ ανά άτομο για επενδύσεις στις βιβλιοθήκες, αλλά αυτό είναι μια εφάπαξ ενίσχυση. Έτσι, δεν υπάρχει δυνατότητα προγραμματισμού και στα σχολεία υπάρχει μια πραγματική νοοτροπία έλλειψης. Φοβούνται σχεδόν να δανείσουν βιβλία στους μαθητές τους για να διαβάσουν, μήπως και χαθούν και δεν μπορέσουν να τα αντικαταστήσουν. Υπάρχει πραγματικός φόβος ότι δεν θα γίνουν περαιτέρω επενδύσεις, πράγμα που σημαίνει ότι δεν χρησιμοποιούν τα βιβλία που έχουν για τους μαθητές στα σχολεία. Ίσως τους δίνουν βιβλία να διαβάσουν όσο είναι στο σχολείο, αλλά δεν μπορούν να τα πάρουν σπίτι τους, γιατί όλοι φοβούνται μήπως χάσουν αυτά τα λίγα που έχουν.
Ωστόσο, στην Ιρλανδία βρισκόμαστε στην ευχάριστη θέση, νομίζω, να αναζητούμε την αριστεία. Έχουμε μια καλή βάση και ξέρουμε ότι ο αλφαβητισμός υπάρχει και είναι υψηλά. Γνωρίζουμε ότι οι μαθητές μας μπορούν να διαβάζουν και να κατανοούν κείμενα, να βγάζουν νόημα και συμπεράσματα, να επιτυγχάνουν καλά σκορ, αλλά γνωρίζουμε επίσης, ότι γύρω στην ηλικία των 9 ετών η εμπλοκή τους με το διάβασμα μειώνεται. Το ενδιαφέρον τους για την ανάγνωση, η επιθυμία τους να διαβάζουν και η διάρκεια της ανάγνωσής τους μειώνονται σημαντικά. Έτσι, όταν κοιτάζετε 9χρονα παιδιά, υπάρχει ένα πολύ μικρό ποσοστό από αυτά που λένε ότι δεν διαβάζουν ποτέ. Στην ηλικία των 13 ετών, αυτό το ποσοστό αυξάνεται κι άλλο. Στα 19, περισσότεροι από τους μισούς εφήβους λένε ότι δεν διαβάζουν ποτέ και ότι το σχολείο δεν τους βοήθησε να αναπτύξουν την αγάπη για το διάβασμα.
Πού πέφτει το βάρος σας, λοιπόν;
Στην Ιρλανδία, εστιάζουμε στα παιδικά βιβλία με γνώμονα την καλλιέργεια της αγάπης για αυτά. Δίνουμε έμφαση στην ανάπτυξη της χαράς και της απόλαυσης της ανάγνωσης, γιατί γνωρίζουμε ότι όλα αυτά τα οφέλη του αλφαβητισμού, των μαθηματικών, της ενσυναίσθησης, του λεξιλογίου και της ψυχικής ευημερίας, έρχονται μόνο αν αγαπάς την ανάγνωση. Φυσικά, είναι σημαντικό να είσαι εγγράμματος, να έχεις καλή αναγνωστική ικανότητα και να μπορείς να λειτουργείς στη ζωή σου, αλλά θέλουμε κάτι παραπάνω για τα παιδιά μας:﮲ να μάθουν να αγαπούν το διάβασμα και να βρίσκουν τα βιβλία που τους αρέσουν.
Γι’ αυτό, δουλεύουμε πολύ με τα σχολεία. Συνεργαζόμαστε με 15 σχολεία κάθε χρόνο, τους δίνουμε εκατοντάδες βιβλία και φέρνουμε έναν συγγραφέα ή έναν εικονογράφο σε κάθε σχολείο για 6 επισκέψεις. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούν να μεταδώσουν στα παιδιά τη χαρά της ανάγνωσης και να την κάνουν πιο ζωντανή. Έτσι, τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να συναντήσουν σύγχρονους, δημιουργικούς συγγραφείς και εικονογράφους που δραστηριοποιούνται σήμερα, και όχι μόνο συγγραφείς του παρελθόντος.
Καταλαβαίνετε, στόχος μας είναι να κάνουμε την ανάγνωση πιο ελκυστική για τα παιδιά. Επιπλέον, προσπαθούμε να προσεγγίσουμε και τους διστακτικούς αναγνώστες, ίσως κάποια παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, όπως η δυσλεξία ή που απλά δεν θέλουν να προσπαθήσουν, δεν μπορούν να βρουν βιβλία που να ταιριάζουν με τα ενδιαφέροντά τους και μπορεί να μπερδεύονται. Θέλουμε τα παιδιά να βρουν το ενδιαφέρον τους μέσα από ένα βιβλίο. Παράλληλα, εκπαιδεύουμε και τους δασκάλους, γιατί διαπιστώνουμε ότι οι γνώσεις τους σχετικά με τη παιδική λογοτεχνία, γενικά και ειδικά την ιρλανδική, είναι περιορισμένες.
Έτσι, προσπαθούμε τώρα να συνδεθούμε περισσότερο με τα σχολεία, όχι μόνο για εκπαιδευτικούς σκοπούς, αλλά και για να διασφαλίσουμε την καθολική πρόσβαση των παιδιών στη χαρά της ανάγνωσης, γιατί δυστυχώς, διαπιστώνουμε ότι η ανάγνωση, ως μορφή τέχνης που διαρκεί μια ζωή, χάνεται. Ξέρετε, στο σχολείο η ανάγνωση συνδέεται συνήθως με τις εργασίες για το σπίτι, θεωρείται ως μέρος των μαθημάτων και όταν μιλούν για τις τέχνες στην εκπαίδευση, αναφέρονται στο θέατρο, τις εικαστικές τέχνες ή τη μουσική, αλλά όχι στο διάβασμα και τη λογοτεχνία. Έτσι, η ανάγνωση ως μορφή τέχνης απουσιάζει τόσο από τον πολιτισμό όσο και από την εκπαίδευση και είναι καθήκον μας να το τονίσουμε αυτό με δυνατή φωνή.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να κρατήσουμε τους εφήβους αναγνώστες, που σε αυτή την ηλικία χάνουμε τους περισσότερους;
Να το κάνουμε διασκεδαστικό! Πρέπει να κάνουμε την ανάγνωση διασκεδαστική. Είναι σαν το μπρόκολο. Αν πεις σε ένα παιδί ότι αυτό είναι καλό για την υγεία του, δεν θα νοιαστεί. Τα παιδιά ξέρουν ότι πρέπει να γυμνάζονται, να τρώνε λαχανικά, κ.λ.π. Ποιο νοιάζεται; Αυτό που τα κάνει να συμμετέχουν είναι η διασκέδαση. Τα παιδιά δεν παίζουν αθλήματα επειδή θα είναι καλό για την καρδιά τους στα 17 τους, αλλά επειδή είναι διασκεδαστικό να παίζουν σε μια ομάδα. Άρα, πρέπει να σταματήσουμε να κρίνουμε τι διαβάζουν και να τους επιτρέψουμε να επιλέξουν τα ίδια. Αφήστε τα να διαλέξουν κάτι που τους αρέσει!
