More
    xainti_papadopoulos_1068x150
    mikroraptoras_1068x150
    xainti_papadopoulos_1068x150
    mikroraptoras_1068x150
    xainti_papadopoulos_1068x150
    mikroraptoras_1068x150
    mikroraptoras_papadopoulos_405x150
    xainti_papadopoulos_405x150
    ΑρχικήELNIPLEX+Αρθρογραφία50 χρόνια Εκδόσεις Πατάκη: ένα ισχυρό αποτύπωμα στην λογοτεχνία και το εικονογραφημένο...

    50 χρόνια Εκδόσεις Πατάκη: ένα ισχυρό αποτύπωμα στην λογοτεχνία και το εικονογραφημένο για παιδιά

    Τα τύμπανα του πολέμου χτυπούσαν δυνατά σε όλη την Ευρώπη, συμπαρασύροντας συνειδήσεις και ιδέες στην κατάβαση. Η Ελλάδα έβλεπε, όχι αδιαμαρτύρητα, το μεγάλο κακό να έρχεται, το μικρό ήταν ήδη εκεί ∙ ο Μεταξάς και οι όμοιοί του. Στην Καλλιθέα εκείνης της εποχής, που δεν έμοιαζε σε τίποτα σχεδόν με το σημερινό σκληρό αστικό τοπίο με την ασφυκτική δόμηση και την απορρόφηση του δημόσιου χώρου, γεννήθηκε τον Ιούλιο του 1939 ο Στέφανος Πατάκης, μικρότερος γιος ενός ουγγρικής καταγωγής μηχανικού καραβιών που εξελλήνισε το επίθετό του με ένα τελικό σίγμα και μιας απλής γυναίκας που τον έπεισε να βαφτιστεί ορθόδοξος για να παντρευτούν, όπως και έκαναν. Κι έτσι αρχίζει η ιστορία.

    Ο Στέφανος Πατάκης, που από τα δεκατρία του έκανε τον εκδότη, τον διευθυντή και τον αρχισυντάκτη κάποιων μικρών τετραδίων που τα ονόμαζε “το Περιοδικό σας” και τα μοίραζε σε φίλους και συμμαθητές του, σπούδασε φιλολογία σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα και εργάστηκε ως φιλόλογος στην ιδιωτική εκπαίδευση, αλλά και ως ιδιοκτήτης φροντιστηρίου. Το κομβικό για την Ελλάδα 1974, με την πτώση της Χούντας και την προδοσία της Κύπρου, δημιουργεί, επίσημα πια, μαζί με τη σύζυγο και συνοδοιπόρο του τις Εκδόσεις Πατάκη.

    Πρώτο σπίτι των εκδόσεων υπήρξε η οδός Ακαδημίας, στον αριθμό 85, λίγο πιο πέρα από το σημερινό τους βιβλιοπωλείο, όπου παρέμεινε για μόλις δύο χρόνια, όταν και μετακόμισε στην οδό Θεμιστοκλέους 31, όπου έμεινε μέχρι το μεγάλο σεισμό της Αθήνας τον Φεβρουάριο του 1981. Ακολούθως, μετακόμισε ως το 1992 στη Νικηταρά, χρονιά κατά την οποία μετακόμισε εκ νέου στην οδό Βαλτετσίου 14 όπου και παρέμεινε για 15 περίπου χρόνια. Το 2008, οι Εκδόσεις Πατάκη εγκαταστάθηκαν στα σημερινά γραφεία τους στην οδό Παναγή Τσαλδάρη 38 (φυσική προέκταση της Πειραιώς), ενώ το 1994 και το 1997 άνοιξαν τα δύο βιβλιοπωλεία τους στην Ακαδημίας 65 όπου γίνεται και πλήθος εκδηλώσεών των εκδόσεων και στην Εμμανουήλ Μπενάκη 16, όπου μυρίζει βιβλίο, όπως παλιά, αν σας λείπει η μυρωδιά.

    Πέρασαν πενήντα χρόνια, με τριγμούς, σεισμούς, κρίσεις. Κι αν μέχρι το 1982, εξέδιδε μόνο σχολικά βοηθήματα, για τα οποία, παρεμπιπτόντως, ακόμα φημίζεται ο εκδοτικός οίκος, αν ο ίδιος, όπως με τα περιοδικά του ως μαθητής, διόρθωνε και διάβαζε τα πάντα πριν εκδοθούν, έχοντας προσωπικά σχεδόν όλη τη γραμμή παραγωγής, έπρεπε να φτάσουμε στο 1987 για να δούμε το βαρύ χαρτί της λογοτεχνίας που λεγόταν Ζωρζ Σαρή να υπογράφει όλα τα βιβλία της εκεί, σταδιακά, αρχίζοντας τη γιγάντωση της φήμης τους. Τα τελευταία 15-20 χρόνια, μετά το γύρισμα του αιώνα, οι Εκδόσεις Πατάκη έχουν φτάσει, με την καθοριστική συμβολή των τριών παιδιών του Στέφανου και της Μελπομένης Πατάκη, της Άννας, της Έλενας και του Αλέξανδρου, στην κορυφή, συγκεντρώνοντας ένα πλήθος σημαντικών Ελλήνων και Κυπρίων συγγραφέων, αλλά και μεταφρασμένων βιβλίων.

    Εστιάζοντας, σε αυτό το αφιέρωμά μας, στο εικονογραφημένο βιβλίο και τη λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους, οι Εκδόσεις Πατάκη έφεραν υπό το εμπορικό και εκδοτικό τους σήμα το αποκλειστικό ή σημαντικό μέρος έργου συγγραφέων όπως η Ζωρζ Σαρή, ο Μάνος Κοντολέων, η Σοφία Μαντουβάλου, ο Παντελής Καλιότσος, η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, η Βούλα Μάστορη, η Αγγελική Βαρελά, η Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη, ο Χρήστος Μπουλώτης, η Λίτσα Ψαραύτη, η Φωτεινή Φραγκούλη, ο Σάκης Σερέφας, η Ελένη Δικαίου, η Μαρία Παπαγιάννη, η Ξένια Καλογεροπούλου, ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος, η Ελένη Σαραντίτη, η Μαρούλα Κλιάφα, η Λίλη Λαμπρέλλη, η Αργυρώ Κοκορέλη, η Αλεξάνδρα Μητσιάλη, η Βάσω Ψαράκη, η Μάρω Λοΐζου, η Μαρία Λαμπαδαρίδου-Πόθου, η Μαρία Ε. Σκιαδαρέση, ο Γιώργος Κ. Παναγιωτάκης, ο Γιάννης Σ. Παπαδάτος, ο Μάκης Τσίτας, η Αργυρώ Πιπίνη, ο Φίλιππος Μανδηλαράς, η Γεωργία Γαλανοπούλου, η Αγαθή  Δημητρούκα, η Κατερίνα Κρις, η Άννα Κουππάνου, η Μελίνα Καρακώστα, η Βησσαρία Ζορμπά-Ραμμοπούλου, η Λίνα Λυχναρά, η Χριστίνα Φραγκεσκάκη, η Αγγελική Δαρλάση, η Αθηνά Μπίνιου, η Κατερίνα Σέρβη, η Ιωάννα Μπαμπέτα, η Μαρία Ρουσάκη, ο Θοδωρής Παπαϊωάννου, η Ναννίνα Σακκά-Νικολακοπούλου, ο Αντώνης Παπαθεοδούλου, ο Κωνσταντίνος Πατσαρός, ο Αιμίλιος Σολωμού, ο Γιώργος Χατζόπουλος, ο Σπύρος Γιαννακόπουλος, η Ντανιέλα Σταματιάδη, η Ελένη Κατσαμά, ο Γιώργος Γρηγοράκης, η Αλεξάνδρα Μπίζη, η Άντρη Αντωνίου, ο Κώστας Μάγος, η Ελένη Μπακογεώργου, η Άννα Κοντολέων και πολλοί και πολλές ακόμα.

    Όλοι αυτοί, συνέθεσαν μια πραγματική λογοτεχνική dream team, ανεβάζοντας το επίπεδο της ελληνικής λογοτεχνίας για παιδιά, εφήβους και νέους και αναβαθμίζοντας αισθητά το εικονογραφημένο βιβλίο που απευθυνόταν σε αυτές τις ηλικίες. Σε αυτό το τελευταίο, σπουδαίο ρόλο έπαιξαν οι εικονογράφοι με τις δουλειές τους. Όλοι σχεδόν οι Έλληνες εικονογράφοι υψηλών προδιαγραφών έχουν κάνει δουλειές τους με τις Εκδόσεις Πατάκη: από την Φωτεινή Στεφανίδη, τον Πέτρο Μπουλούμπαση, τη Ντανιέλα Σταματιάδη, την Ίριδα Σαμαρτζή και τη Μυρτώ Δεληβοριά, μέχρι την Κατερίνα Κρις, την Κέλλυ Ματαθία-Κόβο, τον Βαγγέλη Παυλίδη, την Κατερίνα Βερούτσου, την Έφη Λαδά και τη Σοφία Ζαραμπούκα. Και από τη Ναταλία Καπατσούλια, τον Σβετλίν Βασίλεβ, τη Θέντα Μιμηλάκη και τον Νικόλα Ανδρικόπουλο, ως τους νεότερους Kanellos COB, Studded Betrayal και Ράνια Μακρυγιάννη, αλλά και πολλούς άλλους παλιότερους και ανερχόμενους.

    Πίσω από αυτούς, πίσω από τα φώτα, οι άνθρωποι που έφτιαξαν αλλά και συνεχίζουν να φτιάχνουν τα βιβλία των εκδόσεων. Από την Έλενα Πατάκη που ηγείται της προσπάθειας ως υπεύθυνη του παιδικού βιβλίου και του βιβλίου για γονείς, δίνοντας τον παλμό στο ιδιαιτέρως πετυχημένο παιδικό τμήμα, μέχρι όλους τους σημαντικούς συνεργάτες και συνδημιουργούς αυτών των βιβλίων: την Ελένη Σταματέλλου στις δημόσιες σχέσεις και την επικοινωνία που έχουν το πρόσωπό της, τον Δικαίο Χατζηπλή που βρίσκεται πίσω απ’ όλες τις εκδηλώσεις και την οργάνωση εγχειρημάτων όπως ο Μήνας Εφηβείας, την Πάολα Ζάγκου στο marketing, στις Εκθέσεις της Μπολόνια, σε πλήθος πραγμάτων, τους ανθρώπους του εκδοτικού τμήματος όπως η Υβόνη Καρύδη και η Φαίη Κολοκυθά, την Κατερίνα Κρις και τη Χριστίνα Δημητρά στη σχεδίαση και τη διαφήμιση, όλους τους συνεργάτες που έχουν συμβάλλει σε αυτό το οικοδόμημα.

    Οι Εκδόσεις Πατάκη πρωτοστάτησαν στην ανάπτυξη του εικονογραφημένου και της λογοτεχνίας για παιδιά στη χώρα μας. Ενός χώρου που πριν το 2000 είχε περιορισμένα τετραγωνικά για τους δημιουργούς και το καινούργιο, λίγα βιβλία, λίγους συγγραφείς-πραγματικούς εργάτες της τέχνης του λόγου, δεκάδες παθογένειες που συμβάδιζαν με το τοπίο της κοινωνίας, της εκπαίδευσης, του συντηρητισμού δεκαετιών (και αιώνων). Λύθηκαν όλα; Όχι, κανείς δεν μπορεί να τα λύσει μαγικά. Αλλά προχώρησαν πολύ τα πράγματα, αρκετοί εκδότες έδωσαν το είναι τους σε αυτή την πορεία∙ κι ανάμεσά τους ο Στέφανος Πατάκης και τα παιδιά του, που συνεχίζουν πια εδώ και πολλά χρόνια το έργο των γονιών τους.

    Τι έφερε τον Πατάκη στις πρώτες θέσεις των εκδοτών; Τα καλά βιβλία, θα πω, με μια φράση. Οικοδόμησαν σχέσεις εμπιστοσύνης με τους συγγραφείς, τους εικονογράφους, τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς και ασφαλώς με όλους τους αναγνώστες, μικρούς και πιο μεγάλους, ανέδειξαν δεκάδες νέους συγγραφείς δίνοντάς τους βήμα και ευκαιρίες, πρόσεξαν πολύ τα βιβλία που έβγαζαν και μετά τις χρυσές αγελάδες των χρόνων πέριξ των Ολυμπιακών Αγώνων της Ελλάδας, τα πρόσεξαν και τα φίλτραραν ακόμα περισσότερο. Δημιούργησαν ένα δίκτυο επικοινωνίας με ενεργούς κρίκους της εκπαίδευσης, τροφοδότησαν σημαντικά project όπως ο Μήνας Πρώτης Ανάγνωσης, ο Μήνας Εφηβείας και πολλές άλλες πρωτοβουλίες, στήριξαν έμπρακτα, με κάθε τρόπο, φορείς και οργανισμούς που προωθούν πραγματικά την ανάπτυξη της κουλτούρας της ανάγνωσης, ένωσαν δυνάμεις όποτε υπήρξε πρόσφορο έδαφος, βημάτισαν με τις σύγχρονες εξελίξεις στον χώρο του βιβλίου και στήριξαν, όσο κανείς ίσως, την ελληνική λογοτεχνία φέρνοντας παλιά και εξαντλημένα βιβλία σε καινούργιες εκδόσεις, επεκτείνοντας τη ζωή τους και τις γενιές απήχησής τους και διασώζοντας σημαντικά κομμάτια του εγχώριου πολιτισμού. Αυτό είναι η πρώτη αποστολή κάθε εκδότη.

    Η διάσωση αυτή έχει και ακόμα μεγαλύτερη συνέχεια, με τη συνέργεια δεκάδων αξιόλογων μεταφραστών, οι οποίοι έφεραν στην ελληνική γλώσσα μερικούς από τους σπουδαιότερους δημιουργούς στον κόσμο, όπως ο αμίμητος Έλμερ (δείτε εδώ ιδέες αξιοποίησης των βιβλίων του), ο παρδαλός ελέφαντας του Ντέιβιντ ΜακΚι, με τις δεκάδες κρυμμένες ιδέες και αξίες, το ασυναγώνιστο δίδυμο Τζούλια Ντόναλντσον και Άξελ Σέφλερ με τα αξεπέραστα Το Γκρούφαλο και Μια σκούπα, μα τι σκούπα! (οι δύο μεγαλύτερες επιτυχίες στο παιδικό βιβλίο παγκοσμίως), ο μάγος Λίο Λιόννι, με τον φοβερό Φρέντερικ και πολλά άλλα βιβλία, ο Κρις Ριντέλ, ο δεξιοτέχνης Ολιβιέ Ταλλέκ, η Κίραν Μίλγουντ Χάργκρεϊβ με βιβλίο κορυφαίο, η σπουδαία καλλιτέχνιδα Μπεατρίτσε Αλεμάνια, η Σμρίτι Χολς με τις όμορφες ιστορίες της, η παγκόσμια προσωπικότητα Τζέιν Γκούντολ, η πολυβραβευμένη Κάθριν Ράντελ, ο Ντέιβιντ Άλμοντ, η Τζάκλιν Γούντσον, η Θα σ’ αγαπώ ό,τι κι αν γίνει Ντέμπι Λιόρι, ο μέγας δάσκαλος Τζάννι Ροντάρι, ο εξαίρετος καλλιτέχνης Ντάβιντε Κάλι, ο επίσης φοβερός εικονογράφος Γκουρίντι, οι Μαξ Βέλθουις, Ζουλφί Λιβανελί, Ούλριχ Ουμπ, Τζιν Γουίλλις, καθώς και δεκάδες άλλοι, τα βιβλία των οποίων αγαπήθηκαν πολύ.

    Οι Εκδόσεις Πατάκη ήταν ένας μικρός εκδοτικός οίκος, χωρίς παρελθόν στον χώρο, δίχως κληρονομικό χάρισμα και αυτοπαινέματα. Δεν πήραν τίποτα έτοιμο∙ το δημιούργησαν. Δεν αγόρασαν την ποιότητα, την ανέπτυξαν χρόνο με τον χρόνο. Από εκδότης εκπαιδευτικών βιβλίων μετατράπηκαν με πολλή δουλειά σε κορυφαίο εκδότη της χώρας με την πλουσιότερη παραγωγή στην ελληνική λογοτεχνία και το εικονογραφημένο βιβλίο. Το βιβλίο δεν παρουσιάστηκε ποτέ ως υποχρέωση ή ως το μέγιστο αγαθό που πρέπει να σκεπάσει κάθε άλλη δραστηριότητα, αλλά ως μια ισχυρή πολιτιστική συνήθεια που μεταμορφώνει, δημιουργεί πολίτες και διαμορφώνει βαθιές ψυχές.

    Το στίγμα στον πολιτισμό του τόπου είναι ξεκάθαρο, διάχυτο, διαθέσιμο στον καθένα να το δει, πέρα από ανταγωνιστικές λογικές. Έχοντας συζητήσει ουσιαστικά με αρκετούς ανθρώπους μέσα στις Εκδόσεις Πατάκη, είδα την επιθυμία τους να κάνουν καλά βιβλία, να προσπαθούν να κρατούν βιώσιμη μια μεγάλη επιχείρηση, που δεν ζει από τον κρατικό κορβανά, εκδίδοντας και βιβλία που εκ προοιμίου είναι φανερό ότι θα τη ζημιώσουν οικονομικά, για να κρατήσουν ψηλά το κύρος και την ποιότητα.

    Τους ευχόμαστε να τα εκατοστήσουν, σε πρώτη φάση. Και να βελτιώνουν πάντα και το δικό τους αποτύπωμα και το συνολικό εκδοτικό τοπίο της χώρας.

    Απόστολος Πάππος
    Απόστολος Πάππος
    Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1976. Νηπιαγωγός. Κάποτε έφτιαξε το ELNIPLEX. Τώρα γράφει γι' αυτό μόνο όποτε του αρέσει κάτι.
    RELATED ARTICLES

    Most Popular