Τα βιβλία είναι φορείς ιδεών, φορείς αξιών. Τις κουβαλούν στις λέξεις τους και όσον αφορά στα βιβλία για παιδιά τις κουβαλούν και στις εικόνες τους και την συνδιαλλαγή του κειμένου μαζί τους.
Αν ο διδακτισμός, φανερός ή κρυμμένος, εξακολουθεί να δεσπόζει σε μεγάλο μέρος της παραγωγής, να σηκώνει συνήθως βαρετά το δάχτυλο και να ταΐζει τα παιδιά-αναγνώστες ετοιματζίδικο μήνμα, κυρίαρχη κουλτούρα και junk food, υπάρχει ωστόσο και ένας σημαντικός αριθμός βιβλίων, ελληνικών και ξένων, που έχουν διαφύγει του ολέθρου τούτου και ξεδιπλώνουν τις αξίες τους με πρωτότυπους τρόπους, υποδειγματική αφήγηση, δίχως το βάρος του έτοιμου και του δοσμένου.
Αναζητήσαμε τα τελευταία 2-2,5 χρόνια αξιόλογα βιβλία που διδάσκουν χωρίς να διδάσκουν, που μεταδίδουν αξίες χωρίς να ακονίζουν τα νύχια τους πάνω στο σβέρκο του μικρού αναγνώστη, που του αφήνουν τα περιθώρια να σκεφτεί ο,τι θέλει από το φάσμα που ανοίγουν μπροστά του κι όχι τον ένα, μοναδικό δρόμο του συγγραφέα παντογνώστη.
Βρήκαμε αρκετά και ξεκρίναμε μια χρυσή ενδεκάδα από αυτά. Δείτε τα.
Το κίτρινο πουλάκι, της Όλγκα ντε Ντίος
Προσφορά, δοτικότητα, αλληλεγγύη, ενσυναίσθηση
Το κίτρινο πουλάκι δεν μπορεί να πετάξει, αλλά τα χέρια του πιάνουν. Σαν τρανός εφευρέτης, φτιάχνει μια συσκευή πτήσης που του επιτρέπει να πετάει σαν όλα τα άλλα πουλιά. Όμως δεν κρατάει την εφεύρεσή του μόνο για τον εαυτό του. Γίνεται έτσι η προσωποποίηση μιας ολόκληρης φιλοσοφίας ζωής. Αυτής, που θέλει τις ιδέες, τις γνώσεις και τα εφευρήματα μας να διπλασιάζουν (τουλάχιστον) την αξία τους όταν μοιράζονται απλόχερα με τους άλλους, όταν προσφέρονται ανιδιοτελώς επειδή τον κόσμο τον συναισθανθήκαμε και δεν μας συνεπήρε κάποια ανούσια κατάκτησή του. Είναι το κίτρινο πουλάκι το πλάσμα του μέλλοντος; Μετά βεβαιότητος, ναι. Μη ανταγωνιστικό, ευαίσθητο, αποφασισμένο, ευρηματικό, με θέληση, αλληλέγγυο, φιλικό, όχι απλά συμπονετικό.
Μια μεγάλη μέρα του τίποτα, της Μπεατρίτσε Αλεμάνια
Η παγίδα της τεχνολογίας, η φύση ως απάντηση, η αντιμετώπιση της βαρεμάρας
Μια βροχερή μέρα όπου η μαμά είναι απασχολημένη στον υπολογιστή, ο μπαμπάς λείπει και το τάμπλετ στα πρώτα βήματα πέφτει μέσα στην παγωμένη λίμνη. Κι εκεί το απόλυτο τίποτα, το βαριέμαι και το δεν έχω να κάνω τίποτα εδώ πέρα, αποκαλύπτει πόσο γυμνό έστεκε στο μυαλό του μικρού πρωταγωνιστή. Γιατί η φύση, η ζωή, οι αισθήσεις αναδιοργανώνονται και δημιουργούν μαγικές εικόνες και εμπειρίες όπου αναρωτιέσαι «γιατί δεν τα ‘χα κάνει αυτά ως τώρα;»
Ένα κίτρινο φύλλο, του Μιχάλη Μουλάκη
Ο κύκλος της ζωής, ομορφιά, φθορά, θέληση
Η τελευταία αιώρηση ενός κίτρινου φύλλου που ακολουθεί πιστά τους φυσικούς νόμους γίνεται ένα αληθινό ποίημα που υμνεί τη ζωή, την πορεία της προς το τέλος, τη μεταφυσική αγωνία του «μετά», τις διαφορετικές σημάνσεις της ζωής, τις άγνοιες των οποίων είμαστε άλλοτε θύτες κι άλλοτε θύματα. Το Κίτρινο Φύλλο δεν είναι μια απλή συμβολική ιστορία που θα συγκινήσει κάθε αναγνώστη. Είναι η επιτομή της ζωής όλων των έμβιων και μη όντων, φυλαγμένη μέσα σε λίγες λέξεις και εικόνες, προσεκτικά συνταιριασμένες. Ένα από τα πιο όμορφα, φιλοσοφικά βιβλία για παιδιά και μεγαλύτερους αναγνώστες που αγαπούν την ομορφιά και την αλήθεια.
Η πολιτεία που δεν έβρεχε ποτέ, της Μαρίας Λυκάρτση
Το προσωπικό χρέος του καθενός, αλληλεγγύη
Η πρωτοεμφανιζόμενη Μαρία Λυκάρτση, φτιάχνει έναν Δούρειο Ίππο και έναν μικρό Οδυσσέα που μαζί θα αλώσουν το γκρίζο τίποτα μιας πολιτείας που έχει σχεδόν μαραθεί. Μια μορφή ζωής, μια ιδέα που χρειάζεται έστω και έναν για να επιβιώσει, το λουλούδι. Ένας αγωγός νερού το αγόρι, από τον θρήνο του. Μια ιδιαίτερη ιστορία με προφανείς συμβολισμούς και δεύτερες αναγνώσεις. Η δύναμη του προσωπικού χρέους, η αγάπη και ο κόσμος που δεν σώζεται από μεγάλες επαναστάσεις και δημαρχικές αποφάσεις αλλά από αυτό το μικρό «κάνω εκείνο που μου αναλογεί». Το αγόρι ήξερε τι του αναλογούσε.
Τα κίτρινα καπέλα, της Κέλλυ Ματαθία Κόβο
Μνήμη, συνεργασία
Τα κίτρινα καπέλα της Κέλλυς Ματαθία Κόβο, ένα εξαιρετικό εικονογραφημένο βιβλίο. Αναφέρεται στην σωτηρία μιας οικογένειας από το Ολοκαύτωμα μέσα στον παραλογισμό και την φρίκη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Η αλληγορία των ζώων δημιουργεί ένα οικείο και ασφαλές περιβάλλον για την ενασχόληση με ένα τόσο δύσκολο θέμα. Το κείμενο είναι σύντομο και λιτό χωρίς ασάφειες οι οποίες θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ανασφάλειες σε μικρούς αναγνώστες αλλά παράλληλα βασισμένο σε ιστορικά γεγονότα. Η λέξη «θυμάμαι» εξάλλου με την αρχίζει την ιστορία η συγγραφέας είναι δηλωτική. Και η μεγάλη αξία έρχεται από την συμπεριφορά των ζώων…
Πώς να είσαι λιοντάρι, του Εντ Βέρε
Διαφορετικότητα, σεβασμό στον εαυτό και στον άλλο
Ένα υπέροχο βιβλίο, ύμνος στην αναγκαιότητα της διαφορετικότητας και του σεβασμού στον άλλο και τον ίδιο τον εαυτό μας από τον Ed Vere, τον συγγραφέα του οποίου τα βιβλία ξεχωρίζουν αισθητά για τις φιλοσοφικές παραμέτρους που άλλοτε υπαινίσσονται και άλλοτε βεβαιώνουν. Παρεμπιπτόντως γίνονται και μπεστ σέλερ.
Το παραμύθι της μοναξιάς, του Πάνου Κυπαρίσση
Συνύπαρξη, συνεργασία, διάλογος
Ο Πάνος Κυπαρίσσης, στέκεται πλάι σε δυο δέντρα, ακούει τον θεατρικό διάλογό τους και αλληγορεί σε ένα γεμάτο λυρισμό βιβλίο που με αμεσότητα μα και κρυστάλλινους υπαινιγμούς θεμελιώνει έναν σπουδαίο προβληματισμό πάνω στη συνύπαρξη, τη μοναξιά, τη συντροφικότητα, τη συνεργασία, το no man’s an island και την αμοιβαία υποχώρηση επ’ ωφελεία όλων… Σε κάθε περίπτωση, η διάφανη κουλτούρα του διαλόγου με σεβασμό και ευήκοα ώτα που χτίζεται σε όλο το κείμενο, είναι το προφανέστερο μάθημα που έρχεται στη νόησή μας.
Το βρήκα- Η μεγάλη εφεύρεση, του Θοδωρή Παπαιωάννου
Μονομανία, απομόνωση, χαμένος εαυτός μας
Αφηρημένος, πωρωμένος και πολυάσχολος καθώς ήταν, είχε χάσει ουκ ολίγα σημαντικά ή ασήμαντα αντικείμενα, από μια γυάλινη χιονόμπαλα και το πορτοφόλι του μέχρι κάλτσες, παντελόνια και μπρελόκ. Και δίπλα του, ο σκύλος του ο Μέρφι, να παρακαλουθεί και να υπομένει τις εκρήξεις του, τα «το βρήκα» του και τις αποτυχίες του. Το σημαντικότερο που έχασε είναι ο εαυτός του. Κι αυτόν μόνο μία εφεύρεση ίσως μπορεί να τον επαναφέρει… Ένας χαμένος εαυτός που, ορθά επισημαίνει ο συγγραφέας, ενισχύεται και αναδύεται μέσα από την μονομανία μας, την πνευματική μας αφοσίωση σε ένα και μόνο πράγμα, πρόσωπο, θέμα, που μετατρέπεται σε προσωπικό άγιο δισκοπότηρο, έναν αυτοσκοπό που ναρκοθετεί όλη την υπόλοιπη ζωή μας.
Είσαι ένα θαύμα, της Ρ. Τ. Παλάσιο
Διαφορετικότητα, θέληση
Πρόκειται για ένα εξαιρετικό πραγματικά, βιβλίο. Προσεγγίζει τη διαφορετικότητα με ευαισθησία αλλά και ρεαλισμό. Το κείμενο είναι σύντομο και περιεκτικό. Οι λέξεις έχουν επιλεγεί με τέτοιο τρόπο ώστε να αποδίδουν πλήρως τα νοήματα με τρόπο απλό και κατανοητό. Τίποτα δε λείπει και τίποτα δε φαίνεται να περισσεύει. Η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη και οι αναγνώστες έρχονται σε επαφή με τον ήρωα και τα συναισθήματά του. Η συγγραφέας έχει πλάσει έναν ήρωα με αυτογνωσία. Δεν έχει σούπερ δυνάμεις και δεν ηρωοποιείται. Δεν έχει ανάγκη τον οίκτο, ούτε τη λύπηση. Έχει ανάγκη από φίλους και αποδοχή.
Πότε λέμε «Φτάνει»; της Ντάγκμαρ Γκάισλερ
Όρια, υπερβολή
Το βιβλίο αυτό δείχνει με ιδιαίτερα παραστατικό τρόπο στα παιδιά ότι ακόμα και τα πιο ευχάριστα πράγματα έχουν ένα όριο. Με ήρωες παιδιά και τις αδυναμίες τους, που τα ωθεί να φτάνουν στην υπερβολή καθένας από μας θα αναγνωρίσει κάποιο γνωστό του ή ακόμη και τον ίδιο του τον εαυτό. Με χιούμορ και εύστοχα παραδείγματα χωρίς την παραμικρή δόση διδακτισμού η συγγραφέας, θέτει στα παιδιά τον προβληματισμό «Πότε μας είναι κάτι αρκετό; Και πότε γίνεται υπερβολικό;
Τι μπορείς να κάνεις με ένα πρόβλημα, του Κόμπι Γιαμάντα
Θετική στάση, αντιμετώπιση προβλημάτων
Με το σίκουελ εκείνου του θαυμάσιου βιβλίου (“Τι μπορείς να κάνεις με μία ιδέα“), το “Τι μπορείς να κάνεις με ένα πρόβλημα“, μας μαγεύει εξίσου… Το πρόβλημα είναι σαν ένα γκριζωπό ανεμοστροβιλάκι που κρέμεται πάνω από το κεφάλι του παιδιού. Τον βασανίζει η μορφή του, η ύπαρξή του, η φύση του, οι διαθέσεις του. Προσπαθεί να το διώξει μακριά. Το αγριοκοιτάζει. Το απωθεί. Το αγνοεί. Του κρύβεται. Του μεταμφιέζεται. Δε φεύγουν έτσι τα προβλήματα. Ίσα ίσα, μεγαλώνουν. Και σε απειλούν. Να σε πνίξουν. Να σου πάρουν όλα όσα έχεις. Κι όλο και μεγαλώνουν. Ώσπου… Αποφασίζεις να το αντιμετωπίσεις. Να δεις τι κρύβεται μέσα σου και πίσω από αυτό. Θα μπορέσεις;
Φρέντερικ, του Λίο Λιόννι
Η αξία της τέχνης και του καλλιτέχνη στη ζωή
Ένα πραγματικό αριστούργημα, ένα χάρμα ιδέσθαι για παιδιά, εκπαιδευτικούς, γονείς και βιβλιόφιλους κάθε ηλικίας, από τον πολυβραβευμένο Λίο Λιόννι που απουσιάζει από τα εγκόσμια εδώ και 18 χρόνια αλλά τα βιβλία του καθηλώνουν ακόμα. Μια βραχεία ιστορία για την ομοιογένεια των κοινωνιών, την αξία και την σημασία μέσα σε μια κοινωνική ομάδα των ποιητών και των καλλιτεχνών εν γένει με φόντο το σκληρό χειμώνα που δημιουργεί εσωστρέφειες, καταναλώνει αποθέματα και παγώνει τις αντοχές. Η αλληγορία μιας κοινωνίας σε χειμώνα όπου ένας “οκνός” Προμηθέας αντιλαμβάνεται ότι δεν λειτουργούν όλα ορθολογικά, μετρήσιμα και κοντόφθαλμα. Γιατί τι άλλο είναι ο ποιητής -ο καλλιτέχνης- από εκείνο το αλύγιστο περίσσευμα αντοχής όταν όλα σου μοιάζουν δύσκολα, ασήμαντα, τελειωμένα, γκρίζα; Μια λέξη, μια αχτίδα, λίγο χρώμα.
Το απέναντι νησί, της Ελένης Γεωργοστάθη
Προκαταλήψεις
Η Ελένη Γεωργοστάθη διαπραγματεύεται ένα δύσκολο πραγματικά θέμα, αυτό των προκαταλήψεων. Ο τρόπος που το προσεγγίζει είναι πραγματικά ευφυής. Γοητευτικά απλός. Ένας μικρός λαγός ανήσυχος και περίεργος, δεν πείθεται από τις φήμες και καταφέρνει να ξεριζώσει μια βαθιά ριζωμένη προκατάληψη. Αμφισβητώντας τους σημαντικούς “άλλους” μπαίνει σε μια διαδικασία διερεύνησης κάνοντας ερωτήσεις κι αναζητώντας αποδείξεις. Κι είναι τόσο ελπιδόφορο κι αισιόδοξο το μήνυμα ότι η νέα γενιά μπορεί να ξεφύγει από την ρητορική του μίσους ακολουθώντας το ένστικτό της!
Καθαρίστρια Χάος, της Κατερίνας Κρις
Ψυχαναγκασμός, άγχος, χαρά του απρόβλεπτου
Η Κατερίνα Κρις υπο-γράφει και εικονογραφεί ένα δίχως υπερβολή υπέροχο χάος. Παίρνει ένα παιδί, την Έρση, ένα παιδί που γεννήθηκε, πιέστηκε έξωθεν ή έγινε από διάφορους κοινωνικούς παράγοντες υπέρμαχος της ψυχαναγκαστικής τάξης των πάντων. Τακτοποιεί τα πάντα, συμμαζεύει εικόνες, σκέψεις, εμπειρίες, λόγια, επιβραβεύσεις, καθώς πρέπει συμπεριφορές. Ξέρει που βρίσκονται τα πάντα. Κι όπως είναι φυσικό, ένας τέτοιος άνθρωπος αγνοεί τη χαρά, το απρόβλεπτο, το ξαφνικό, το απροσχεδίαστο, το συνδυασμό του απίθανου. Όλα έχουν σειρά. Όλα έχουν θέση.
Το όνειρο της Μανταλένας, της Ιωάννας Μπαμπέτα
Επίτευξη στόχων
Μια αισιόδοξη ιστορία, καλογραμμένη, με χιούμορ είναι η ιστορία της Μανταλένας! Η συγγραφέας διαχειρίζεται το θέμα των στόχων και της επίτευξής τους συνδυάζοντας επιτυχημένα την παιδική αφέλεια και τη σοφία της ζωής. Η στάση των φίλων αλλά και των «όχι και τόσο φίλων» έχει ενδιαφέρον όπως άλλωστε και η αξιοποίηση του τυχαίου. Ο ανθρωπομορφισμός, η ηθολογία των ζώων/ηρώων της ιστορίας και η συμπόρευση με τους ανθρώπους, οι οποίοι διαδραματίζουν καίριο αλλά δευτερεύοντα ρόλο, μας θύμισε τους αισώπειους μύθους αλλά σε μια σύγχρονη, φρέσκια προσέγγιση απαλλαγμένη από διδακτισμούς.
