Άλλοτε η γη που στέρησε ο Θεός από τους Έλληνες, άλλοτε ένας υπόνομος των ανθρώπων κατά τον Κουστώ, άλλοτε ένας απέραντος τόπος ψυχαγωγίας, άθλησης, χαλάρωσης, ραστώνης, φίλων που τραγουδούν. Άλλοτε ο παππούς και η γιαγιά που σε περιμένουν ή που δεν σε περιμένουν πια, άλλοτε τα φυτά και τα ζώα στα βαθιά και στους βυθούς, άλλοτε η μαμά και ο μπαμπάς που κολυμπούν μαζί μας, άλλοτε μια σημαδούρα που θέλεις να φτάσεις, άλλοτε τα κρινάκια της άμμου και το καρπούζι.
Το καλοκαίρι, το θέρος των αρχαίων Ελλήνων, είναι παιδί της θάλασσας, της πηγής και προέλευσης όλων των μορφών ζωής που ακολούθησαν και υπάρχουν και σήμερα. Ας ταξιδέψουμε στα πιο κοντινά νερά που θα βρούμε, ας κοιτάξουμε έστω από ένα παγκάκι τα καράβια να πλέουν στο νερό. Ας κυλιστούμε σε μια αμμουδιά. Ας μην αφήσουμε απομεινάρια μιας κακής μέρας πίσω μας. Ας πάρουμε μυρωδιές και αρμύρα και ομορφιά και ηρεμία και παιχνίδι και χρόνο με τους αγαπημένους μας.
Ας δούμε δέκα βιβλία που απλώνονται σε όλες τις σημαίες που σηκώνει περήφανα το κράτος της θάλασσας το μέγα.
Η κίτρινη σημαδούρα, της Θεοδώρας Κατσιφή (εικ.: Ίρις Σαμαρτζή)
Με τα απλά υλικά των αριστοτεχνικών picture book- λιτότητα, απουσία εξεζητημένης πλοκής, μεστά νοήματα, μικρές μαγικές φράσεις, έξοχος ρυθμός, απών ή διακριτικός διδακτισμός, απουσία περισπούδαστων λέξεων και δήθεν λογοτεχνικού οίστρου- η συγγραφέας Θεοδώρα Κατσιφή φτιάχνει ένα θαυμάσιο βιβλίο από εκείνο που όταν ανακαλύπτεις μαγεύεσαι και όταν διέφυγαν της προσοχής σου (όπως συνέβη σε εμένα) λυπάσαι για τη συγκυρία.
Ωκεανός, της Εμμανουέλ Γκρουντμάν (εικ.: Ελέν Ντρουβέ)
Ένα μεγάλου μεγέθους βιβλίο γνώσεων με εικόνες με θέμα τον ωκεανό. Συμπυκνωμένες πληροφορίες, διατυπωμένες με φιλικό προς τον αναγνώστη τρόπο προσεγγίζουν γνωστά αλλά και λιγότερο γνωστά υποθέματα τα οποία αφορούν στο θαλάσσιο οικοσύστημα. Η Εμμανουέλ Γκρουντμάν διεισδύοντας στα άδυτα της αρχέγονης σχέσης ανθρώπου και νερού, αποσαφηνίζει έννοιες, φωτίζει το γνωστικό αντικείμενο από την πλευρά διαφορετικών ειδικοτήτων κι αιχμαλωτίζει τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες με τις γοητευτικές περιγραφές της και τους ευφάνταστους υπότιτλους. Η Ελέν Ντρουβέρ από την πλευρά της προφανώς στόχευσε στη δημιουργία ενός έργου τέχνης με κύρια τεχνική την κοπτική, το οποίο αναδείκνυε παράλληλα και την επιστημονική ταυτότητα του βιβλίου. Και εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι το εγχείρημά της είναι απολύτως επιτυχημένο. Οι κάτοικοι του ωκεανού και οι κινήσεις των κυμάτων και του νερού ζωντανεύουν χάρη στην εικαστική της προσέγγιση.
Ψίθυροι στην αμμουδιά, της Εύης Τσιτιρίδου-Χριστοφορίδου
Γλώσσα θαλασσινή, καλοκαιρινή, λογοτεχνική, εύληπτη, ψίθυροι ρεαλιστικοί, σα να τους έχεις ακούσει στ’ αλήθεια αν έχεις περπατήσει στις αμμουδιές που σου ‘γραψα παραπάνω, ένας μικρόκοσμος καλοστημένος σαν πραγματική ζωή, σαν μέρα κάποιου ελληνικού καλοκαιριού, σαν ζουμ σε κάποια παιδικά χρόνια που έφυγαν και κάποια άλλα που τρέχουν τώρα. Με την αγάπη και την αυταπάρνηση παρούσες, κραταιές και βασιλεύουσες.
Καλοκαίρι στο κουτί, της Αργυρώς Πιπίνη και του Αχιλλέα Ραζή
Η Αργυρώ Πιπίνη μας χαρίζει ένα μικρό αριστούργημα. Το ποιητικό της κείμενο, συγκινητικά τρυφερό, είναι γεμάτο σύντομες αλλά γλαφυρές περιγραφές καλοκαιρινών στιγμών! Η συγγραφέας έχει καταφέρει να αιχμαλωτίσει και να αποδώσει με απίστευτη οικονομία λέξεων όλη την αίσθηση του καλοκαιριού. Ο στίχος της ελεύθερος, ακολουθεί τους συνειρμούς των αναμνήσεων, ενώ οι ομοιοκαταληξίες επιτυγχάνονται αβίαστα στα επιλεγμένα σημεία δημιουργώντας απροσδόκητα αρμονικές ανάσες.
Παραμύθια με καρπούζι, της Ιωάννας Μπαμπέτα
Με έναν τρόπο απόλυτα, με ατόφια λογοτεχνία για παιδιά, με σφιγμό και λυγμό, με ρυθμό και λέξεις μετρημένες και γεμάτες από ρεαλισμό, με την Αγία Νοσταλγία* πανταχού παρούσα και τα καλοκαίρια όσων χάσαμε μια γιαγιά που αγαπούσαμε περισσότερο κι από τα καλοκαίρια τα ίδια να ζωντανεύουν με ορμή και αυθεντικότητα, η Ιωάννα Μπαμπέτα υπογράφει ίσως το καλύτερο βιβλίο της μέχρι σήμερα.
Το μυστικό της θάλασσας, του Κώστα Μάγου (εικ.: Μιχάλης Κουντούρης)
Ο Κώστας Μάγος γράφει το 2004 μια από τις πιο τρυφερές, καλοκαιρινές, θαλασσινές ιστορίες, γεμάτη ρεαλισμό και γλυκές αναζητήσεις. Το υγρό χρυσάφι των Ελλήνων, εκείνο που τους κυκλώνει και τους ζει, που τους πνίγει και τους ανασταίνει εξιχνιάζεται μέσα από τη γλαφυρή, εσωτερική αφήγηση του Κώστα Μάγου που ισορροπημένα, λιτά, εύρυμα φτιάχνει έναν εξερευνητή της αλήθειας της θάλασσας και μέσα από αυτόν φωτίζει -και φιλοσοφικά λες- όλα τα συστατικά της.
Το μεγάλο βιβλίο της Θάλασσας, του Γιούβαλ Ζόμερ
Ένα απέραντος, μπλε κόσμος γεμάτος από χελιδονόψαρα και αλογάκια της θάλασσας, μέχρι καρχαρίες και θαλάσσια φίδια. Από ξιφίες και σαλάχια, μέχρι πιγκουίνους και μέδουσες. Και από μπαλονόψαρα και κάβουρες, μέχρι ωκεανούς, φυσικές πισίνες και πλαστική ρύπανση.
Κοινώς όλη η θαλάσσια ζωή περιλαμβάνεται στον τρίτο αυτόν τόμο του Γιούβαλ Ζόμερ.
Το καραβάκι που ήθελε να ταξιδέψει ως την άκρη του κόσμου, της Μάρως Κατσίκα
Πολύ τρυφερή, ποιητική ιστορία για μικρούς και μεγάλους από την αρχιτέκτονα κατά βάση Μάρω Κάτσικα. Η ιστορία της παίρνει φόρα και έμπνευση από το δημοφιλές ποίημα “Το πανί” του 1832 του Ρώσου λυρικού ποιητή Μιχαήλ Λέρμοντοβ (1814-1841) καθώς το κείμενο της πρώτης και της τελευταίας σκηνής της ιστορίας είναι ελεύθερη μετάφραση της πρώτης και της τελευταίας στροφής του παραπάνω ρώσικου ποιήματος. Το καραβάκι της Μάρως Κατσίκα όμως δεν αντλεί μόνο από τον Λέρμοντοβ. Ο στίχος “τι σκέφτονται όλα αυτά τα καράβια μες στη νύχτα” προέρχεται από το ποίημα του Μανώλη Αναγνωστάκη “Μια ημερομηνία πριν από χρόνια” από τη συλλογή Εποχές (1945) ενώ το κόκκινο πουλί έρχεται απευθείας από τη σπουδή της Βαρβάρας Στεπάνοβα “Μελετήστε το παλιό, δημιουργήστε το νέο” που εκδόθηκε το 1919.
Καλέ πνίγομαι, του Μάνου Κοντολέων
Μια αυθεντική καλοκαιρινή ιστορία, δίχως τάμπλετ, κινητά, τεχνολογία και κωδικούς, δίχως μυστήρια προς επίλυση και γνώσεις που κρέμονται σε κάθε τσαμπί σταφύλι. Μια ιστορία με θάλασσα και βουνό, με σωσίβιο και αμμουδιές, με σκορπιούς και μπάμπουρες, με χυμό αχλαδιών και ρίγανες, αδερφικά πειράγματα και φάρσες.
Το πετροκάραβο, των Αγγελικής Δαρλάση και Θέντας Μιμηλάκη
Αυτή είναι η ιστορία του Πετροκάραβου, όπως έχει σωθεί από τη λαική μας παράδοση αλλά και όπως τη διαβάζουμε στο βιβλίο της Αγγελικής Δαρλάση η οποία έχει σεβαστεί το υλικό και το έχει μεταφέρει σχεδόν αυτούσιο. Η διαφορά είναι ότι στο βιβλίο αυτό χρησιμοποιείται ο παραδοσιακός δεκαπεντασύλλαβος ανομοιοκατάληκτος στίχος. Η συγγραφέας αφηγείται εκ νέου την ιστορία χωρίς να την αλλοιώνει. Δεν μπαίνει στον πειρασμό να προσθέσει δικά της στοιχεία. Ανασύρει όμως στοιχεία της προφορικής παράδοσης και των δημοτικών τραγουδιών και συνδέοντάς τα αρμονικά, αναδιαμορφώνει και ξανα-ζωντανεύει την ιστορία. Στο κείμενο ο αναγνώστης ανακαλύπτει στοιχεία όπως η συμβολική χρήση του αριθμού τρία, η κυκλική πορεία της ιστορίας αλλά και η προοικονομία του χαμού της νεράιδας. Παράλληλα η Αγγελική Δαρλάση με τον ποιητικό της λόγο βάζει την προσωπική της σφραγίδα στην ιστορία κι έτσι το παρελθόν βρίσκει έναν γόνιμο τρόπο να συνδεθεί με το παρόν σε μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση.